Bitkiler Hakkında Bilgi

Dikildiği ya da bittiği yerde kökleriyle tutunup gelişen, döl veren ve yaşama süresi dolduktan sonra kuruyarak varlığı sona eren canlılar. Bitkileri, diğer canlı grubu olan hayvanlardan ayıran kimi farklar ilkel tiplere inildikçe azalır, yüksek yapılı bitkilerde artar. Yüksek yapılı yeşil bir bitkiyi bir hayvandan ayıran başlıca özellikler şunlardır: Bitkilerde hareket organları ve yer değiştirme yeteneği yoktur. Örneğin bitkinin, yapraklarını ışığa çevirmesi gibi, kimi bitki kısımlarında görülen hareket, irkilme adını verdiğimiz fizyolojik bir olaydır. Bitkiler klorofil maddesi yardımıyla özümleme yapar, kendi besinlerini kendileri hazırlar. Öglena gibi ilkel birkaç tür dışında hayvanlarda klorofil yoktur. Hayvanlar kendilerine gerekli besinleri ya bitki ya da hayvan olan başka canlılardan alırlar. Bitki hücrelerinin zarında hayvan hücrelerinden farklı olarak selüloz bulunur. Bitkilerde, hayvanlarda olan sinir sistemi bulunmadığı gibi, sindirim, dolaşım, boşaltım, solunum, üreme gibi sistemler de yoktur. Her ne kadar bitkinin çeşitli kısımlarının birbirinden farklı görevleri varsa da, örneğin köklerin topraktan besin alması, yaprakların organik besin üretmesi, solunum yapması gibi; bu, gerçek anlamda bir sistem olmaktan uzaktır. Son olarak bitkiler enerjilerinin büyük bölümünü büyümeye, hayvanlarsa hareket etmeye ayırırlar. Bu nedenle bitkilerin büyümesi süreklidir. Bitki dokuları, sürgen doku (meristem) ve değişmez doku olmak üzere ikiye ayrılır. Sürgen dokuya kök, gövde ve dal uçlarında, yan tomurcuklarda rastlanır ve zarları ince, çekirdekleri iri, sitoplazmaları bol, yüksek bölünme yeteneği gösteren hücrelerden oluşur. Sürgen doku hücreleri çoğalıp zamanla değişikliğe uğrayarak değişmez dokuları meydana getirir. Değişmez doku hücreleri çoğunlukla bölünebilme yeteneklerini kaybetmişlerdir. Bunlar; diğer doku ve organların arasında yer alarak dolgu ödevi gören, hücreleri canlı özek doku (parankima dokusu); yapraklarda, genç dallarda ve gövdelerin kabuk kısmında yer alan bol kloroplastlı özümleme dokusu; bitki organlarının dış yüzlerini kaplayan ve canlı hücrelerden oluşan üstderi (epiderm) ile bitkinin yaşlı kısımlarının üstünü kaplayan ölü hücrelerden oluşan mantar dokusunun meydana getirdiği deri doku (koruyucu doku); yüksek yapılı bitkilerde besin ve hammadde iletimini sağlayan, görevleri ve yapıları farklı odun kısmı (ksilem) ile soymuk kısmından (floem) oluşmuş iletken doku; bitkilerin yaşlanmış kısımlarında gerekli diklik ve sertliği sağlayan, çeperleri belirli bölgelerde kalınlaşmış canlı hücrelerden oluşan pekdoku (kollenkima) ile çeperleri tamamen kalınlaşmış ölü hücrelerden oluşan sertdoku (sklerenkima)dan meydana gelen destekdoku; üstderi, özekdoku ya da diğer dokular arasında toplu ya da tek yer alan canlı bez hücrelerinin oluşturduğu bez ve salgı dokusudur. Yüksek bitkilerin kök, gövde, yaprak ve çiçek olmak üzere dört önemli bölümü vardır. Kök, bitkiyi toprağa bağlar, su ve madensel tuzların topraktan alınmasını sağlar. Köklerin ucunda bitkiyi aşınmaktan koruyan yüksük bölgesi bulunur. Daha sonra emici tüylerin yer aldığı bölge gelir. Su ve madensel tuzlar buradan alınır. Bitki gövdesinin yapısı bir ve çok yıllık bitkilerde farklıdır. Çok yıllık bitkinin gövdesi her yıl meydana gelen kalınlaşma nedeniyle halkalı bir görünümdedir. Bununla beraber her iki bitki grubunda da gövde, üstderi, kabuk ve merkez silindiri bölgelerinden oluşur. Gövdenin ve dalların ucunda büyümeyi sağlayan ve sürgendokudan meydana gelen büyüme konisi bulunur. Yapraklar da bu büyüme konilerindeki yaprak taslaklarının gelişmesinden oluşur. Biçimleri bitkiden bitkiye değişiktir. Yapraklar, görevleri nedeniyle (besin hazırlama, solunum, terleme) büyük bir önem taşırlar. Çiçekler bitkilerin üreme organıdır. Tam bir çiçek iç içe dört çember hâlinde sıralanmış ve görevlerine göre başkalaşmış yapraklardan meydana gelir. Bunlar, çiçeğin dış örtüsünü oluşturan çoğunluk yeşil renkli çanakyapraklar, çeşitli renkleri olan taçyapraklar, ipçik ve başçık kısımlarından oluşan erkekorgan, yumurtalık, dişicik borusu ve tepecik kısımlarından oluşan dişiorgandır. Bitkiler ayrıca eşeysiz olarak da üreyebilirler. Eşeysiz üreme ya çelikler, gövde parçaları, çeşitli aşılar yoluyla (vejetatif üreme) ya da spor adı verilen özel üreme hücreleriyle olur. Dişiorganın içindeki tohum taslağının erkekorgandan gelen erkek eşeylik hücresi (çiçek tozu) tarafından döllenmesiyle oluşan tohum, çeşitli bitkilerde çeşitli biçimlerdedir. Meyve, tohum taslağının döllenmesinden sonra yumurtalıkta meydana gelen değişmeler sonucu ortaya çıkar. Kimi zaman yumurtalıktaki bu değişmelere çiçeğin diğer kısımları da katılır ve çeşitli meyve tipleri doğar. Bitkiler önce iki kütüğe ayrılır: Kök, gövde, yaprak gibi belirli kısımlara ayrılmamış olan ilkel bitkiler (Thallophyta) kütüğüne algler, mantarlar ve karayosunları girer. Diğeri eğreltiler ve tohumlu bitkilerin oluşturduğu gövdeli bitkilerdir (Cormophyta). Yosun ve eğreltiler sporla ürerler. Gövdeli bitkilerin hepsi çeşitli dokulardan meydana gelirler. Kendibeslektirler. Karada yaşarlar. Tohumlu bitkiler (Spermatophyta), açıktohumlular (Gymnospernae) ve kapalıtohumlular (Angiospermae) olmak üzere iki alt bölüme ayrılır. Bugün yaşayan açıktohumluların hemen hepsi, örneğin çamlar, ladinler, serviler vb., kozalaklılar (Coniferae) sınıfında toplanmıştır. Diğer iki sınıf, bugün iki familyaya ait dokuz cinsi yaşamakta olan Cycadinae ile bir familyasının bir cinsi (Ginkgo) yaşamakta olan Ginkgoinae'dir. Kapalıtohumlular ise iki sınıfa ayrılır: Birçenekliler (Monocotyledoneae), ikiçenekliler (Dicotyledoneae).