Çanakkale Savaşları Hakkında Bilgi

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti ile, boğazı geçmek isteyen İtilâf Devletleri arasındaki savaşlar. İtilâf Devletleri'nden Çarlık Rusyası, zengin doğal kaynaklara ve insan gücüne sahip olmakla birlikte bunları değerlendirecek sanayiden yoksundu. Bu bakımdan bağlaşıkları İngiltere ve Fransa'nın savaş araç ve gereçleri ile diğer sanayi ürünleri yardımına gerek duyuyordu. Yoksa Alman orduları karşısında bir varlık göstermesi olanaksızdı. İngiltere ve Fransa bu nedenle Çarlık Rusyası'na yardım yapılmasını kararlaştırdılar. Çarlık Rusyası'nı İngiltere ve Fransa'ya bağlayan en kısa yol Çanakkale-İstanbul boğazları ve Kuzey Karadeniz limanları yoluydu. Bu yolun açılması için de, ilk elde Çanakkale Boğazı'nın İngiltere ve Fransa'nın eline geçmesi gerekiyordu. İngiltere ve Fransa bu amaçla "Gelibolu Seferi"ne karar verdi. Çanakkale Boğazı'nı ele geçirmek için karadan ve denizden zorladılar, çok kanlı savaşlar göze aldılar, fakat başarılı olamadılar. Onların bu başarısızlıkları dünya tarihi bakımından çok önemli sonuçlar doğurdu. Çanakkale Boğazı'na ilk İngiliz ve Fransa saldırısı denizden oldu. Deniz savaşları 3 Kasım 1914'ten 18 Mart 1915'e dek sürdü. İngiliz-Fransız donanması boğazı geçemedi. Uğranılan ağır kayıplar karşısında amiraller meclisi "Çanakkale geçilemeyecektir. Yeniden bir deneme çılgınlıktır. Denizden ilerlemeye son verilmelidir" görüşüyle deniz savaşlarını durdurdu. Boğazın karadan ele geçirilmesine karar verildi. Osmanlı Devleti, olayların gelişmesinden, boğazın karadan zorlanacağını anlamış, boğazı karadan savunmak için yeni bir ordu (5. Ordu) kurmuş ve bu ordunun başına da Alman Generali Liman von Sanders getirilmişti. Deniz savaşlarında uğradıkları başarısızlık üzerine İngiltere ve Fransa, Çanakkale'yi karadan zorlayacak yeni bir ordu oluşturdular. İngiliz, Fransız ve Anzac'lardan (Avustralya ve Yeni Zelanda Askerî Kuvvetleri/Australian and New Zealand Army Corps) oluşan 70.000 kişilik bu ordunun genel karargâhı Limni Adası'nın Mondros Limanı'nda kuruldu. Kara savaşları 25 Nisan 1915'te başladı. Asıl savaşlar Gelibolu Yarımadası'nda oldu. Buraya ilk çıkarma 25 Nisan 1915'te Seddülbahir'den yapıldı. Çok kanlı savaşlardan sonra İngiliz-Fransız güçleri ancak kıyı bölgesinde tutunabildiler. İngiliz-Fransız donanması, Arıburnu Çıkarması'na 24-25 Nisan 1915 gecesi başladı. Amaçları, Kocaçimen Tepesi'ni ele geçirmekti. Bu tepe, yarımadanın en yüksek noktasıydı. Eğer bu tepe İngiliz-Fransız kuvvetlerinin eline geçerse bu kuvvetler tüm yarımadaya egemen olabilirlerdi. Oysa bu tepede bulunan savunucular, ancak bir bölük gücündeydiler ve cephaneleri bittiğinden kısa bir süre sonra geri çekilmeye başlamışlardı. Bu çok güç durum, yedekte bulunan 19. Tümen Komutanı Mustafa Kemal'in girişimiyle düzeltildi. Mustafa Kemal, üstlerinden emir almadan 57. Alay'ı harekete geçirdi. Mustafa Kemal, bu başarısı üzerine Arıburnu Kuvvetleri Komutanlığına atandı. Arıburnu Savaşları sürerken İtilâf Devletleri 4 Mayıs'ta Kabatepe'ye bir çıkarma denediler, fakat burada da başarılı olamadılar. 19 Mayıs 1915'te Çanakkale bölgesini savunmakla görevli güçlerin başında bulunan Liman von Sanders'in emri ile Arıburnu kıyılarına yerleşmiş olan İngiliz-Fransız güçleri üzerine bir karşı saldırı yapıldıysa da başarısızlıkla sonuçlandı. Buna karşılık 5 Haziran 1915'te İngiliz-Fransız güçleri de bir saldırı denediler, o da başarılı olamadı. Bu sıralarda rütbesi albaylığa yükseltilmiş olan Mustafa Kemal, Arıburnu bölgesindeki güçlere ek olarak Anafartalar bölgesi güçleri kumandanlığına atandı. 5 Haziran günündeki başarısızlıkları üzerine İngiliz-Fransız güçleri yeni birliklerle desteklendiler, beş yeni tümenle desteklenen bu güçlerin 3 tümeni Suvla Limanı'na bir çıkartma yaparken, diğer iki tümen de Conkbayırı yönünden Kocaçimen yönüne 6 Ağustos'ta saldırıya geçti. 8 Ağustos'ta saldırı Conkbayırı yönünde de gelişti. Bu saldırıların başarılı olması, tüm Arıburnu Cephesi'nin çökmesi demekti. Öte yandan Suvla Limanı'na yapılan çıkarma da gelişmeler gösteriyordu. İşte bu durumda Albay Mustafa Kemal tüm Anafartalar bölgesi güçleri kumandanlığına getirildi (8-9 Ağustos gecesi). Bu önlem sonuç verdi. Mustafa Kemal, emrine verilen tüm güçleri 10 Ağustos'ta saldırıya geçirdi. Düşman ilerlemesi durduruldu. İngiliz-Fransız güçleri yeni desteklerle 21 Ağustos 1915'te Küçük Anafartalar yönünde yeniden harekete geçti, fakat 15-20.000 kişi yitirmelerine ve 27 Ağustos'ta saldırılarını yenilemelerine karşın başarılı olamadılar. Bu savaşlar Çanakkale kara savaşlarının son çarpışmaları oldu. Çarpışmalar yıl sonuna dek siper savaşları biçiminde sürdü. İtilâf kuvvetleri önce 19-20 Aralık 1915'te Anafartalar'dan, 8-9 Ocak 1916'da da Seddülbahir'den çekilerek Çanakkale Savaşları'na son verdiler.