Çocuk Edebiyatı Hakkında Bilgi

Çocukların okuyup zevk alabileceği, eğitsel amaçlar da taşıyan edebiyat yapıtlarının tümüne verilen ad. Çocuklar için yazılmış yapıtları kapsayan bu terim yaygın olarak kullanılmakla birlikte, çocuklar için bir edebiyatın olup olmadığı konusu öteden beri tartışılan sorunlardan biridir. Nitekim çocuklar için hazırlanan kitapların ilk kez 17. yüzyıl sonunda görüldüğü İngiltere'de çocukların doğal meraklarından yararlanıp onları eğlendirerek eğitmek gerektiğini öne süren John Locke, çocuklara Aisopos (Ezop) masallarının okutulmasını salık vermiştir. 18. yüzyılda yaygınlaşan ve ABD'ye götürülerek orada da basılan "chapbook" adlı çocuk kitaplarıysa eski çağlara ilişkin destanlardan, Orta Çağ hikâyelerinden ve peri masallarından oluşmaktaydı. "Binbir Gece Masalları"ndan seçilen "Alaattin'in Lambası", "Gemici Sinbad" gibi masallar da İngilizce'ye çevrilip yayımlanmıştı. Bu yapıtlar başlangıçta çocuklar için yazılmış değillerdi. Bugün de kimilerince çocuk klasikleri arasında sayılan Daniel Defoe'nun "Robinson Crusoe", Jonathan Swift'in "Gülliver'in Gezileri", L. Carrol'un "Alis Harikalar Ülkesinde" adlı yapıtları çocuklar için yazılmamışlardı. Ama çocukların düş gücünü etkileyen bu ve benzeri yapıtlar, çocuklara yazıldıkları biçimiyle değil, yalın bir anlatımla, olaydışı ayrıntılar en aza indirilerek sunulmuşlardı. Benzeri oluşum başlangıçta bütün Batı ülkelerinde görülmüştür. Çocuğa okutulacak kitabın eğitici olmasının yanı sıra, eğlendirici bir nitelik de taşıması gerektiği düşüncesi, büyükleri, Fransa'da La Fontaine'in fablları gibi, belli örneklere itmiştir. Bu olgu, çocuğun gelişim evreleri de göz önüne alındığında edebiyat ürünlerinde çocuğa uygunluk ölçüsünün aranması gerektiğinin de kanıtıdır. Sözcük dağarcığından kavrama yetisine, fizyolojik ve biyolojik özelliklerden psikolojik özelliklere değin, çocukla yetişkin arasındaki farklılıklar çocukların okuyabileceği edebiyat ürünlerinin niteliğini de belirlemektedir. Eğitimciler, yazılan ya da sahnelenen yapıtların çocuk için değil, çocuğa göre olmasını öne sürmektedirler. Buna göre okul öncesinde bol resimli, yazısız kitaplarla annenin ya da babanın çocuklara okuması için düzenlenmiş resimli kısa öyküler öne alınmalıdır. Bunlar, insanı ve doğayı yalın biçimde işleyen resimli öyküler olmalıdır. İlkokulun ilk sınıflarında yazı oranı gittikçe artan resimlenmiş dergiler ve öyküler, çocukların ilgisini çekmektedir. Masallar, hayvanlarla ilgili öyküler çocuğun hayal dünyasına uygun düşmektedir. On iki yaşını geçmiş çocuklarda okuma isteğinin arttığı ve çeşitlilik kazandığı görülür. Okuma alışkanlığı edinmiş bir çocuk, ortaokul yıllarında yetişkinler için yazılmış kitapları okuyacak duruma gelmiştir. Yalnız, okunacak kitaplar okuma zevki ve anlama kolaylığı bakımından bir sıraya konulmalıdır. Türk edebiyatında çocuklara yönelik ürünler başlangıçta tekerleme, bilmece, halk hikâyeleri, destan ve masal gibi ürünlerle sınırlı kalmıştır. Çocukların okuma zevkleri ve özel ilgileri göz önünde tutularak onlar için kitaplar hazırlanması konusu Tanzimat yazarlarından Şinasi, Recaizade ve Ahmet Mithat'ın Fransızca'dan çevirdikleri kısa manzumeler, fabllar bu yolda verilmiş ilk ürünlerdir. Çocuklar için çıkarılan ilk haftalık gazete ise Çocuklar İçin Mümeyyiz (1869) adını taşımaktadır. Daha sonra Tercüman-ı Hakikat gazetesi rüştiye öğrencileri için haftada bir ek vermiştir. Çocuğa göre bir edebiyatın oluşturulması yolunda ilk bilinçli adımlarsa II. Meşrutiyet döneminde eğitimci Sâtı Bey'in çağrısıyla atılmıştır. Ama gerek bu dönemde, gerekse Cumhuriyet döneminde daha çok şiir alanında kalınmıştır. 1928 Harf Devrimi'nden sonra özellikle çocuk dergi ve gazetelerinde artış görülmektedir. Günümüzde çocuklara yönelik zengin bir edebiyat oluşmuştur. 1970'lerde yayınevlerinin çocuk kitapları dizilerine başlamaları, yetişkinler için yazan Türk öykü ve romancılarını, çocuklar için ürün vermeye itmiştir. Bu gelişime bağlı olarak kitap resimleme alanında da büyük gelişme görülmüştür.