Canlı hücreyi oluşturan protein molekülünün yapısında, birdenbire meydana gelen değişiklik, mutasyon. Değşinim olayının nedeni çok çeşitli olabilir. Kimi zaman yeni bir protein molekülü meydana getirilirken, gerekli olan bir nükleotit (protein molekülünün yapısını oluşturan daha küçük zincir) bulunmayabilir. Ya da X ışınları gibi dışarıdan gelen bir etki, molekülün yapısını değiştirebilir.
Değşinimler çok seyrek görülen olaylardır. Tahminen bir milyon hücreden ancak birinde değşinim olabilir. Değşinime uğramış hücre, yeni karakterini sürekli olarak taşır ve bölündüğünde meydana gelen hücreler de aynı özelliği gösterirler. Böylece değşinimle meydana gelmiş değişiklik kalıtsal hâle dönüşür. Kimi bilginler değşinimle evrim arasında bağ kurmaktadırlar. Kimi değşinimler hücreye yararlı, kimileri de zararlıdır. Yararlı olanlar, söz konusu hücrenin yaşama ve çoğalma şansını artırırlar. Zararlı olan değşinimler ise kimi zaman hücrenin ölümüne bile neden olabilir. Bunlara "öldürücü değşinimler" denir.
Değşinimler canlının büyüklüğünü, şeklini, iç yapısını, hücre faaliyetlerinin etkisini, sinir sistemini vb. etkileyebilirler. Değşinimler protein moleküllerinde meydana getirdikleri değişikliklerle canlılara yeni yapılar, yetenekler ve görünüşler verirler. Bunların kimileri eski karakterlere göre daha iyi ve ileri, kimileri ise daha geridirler. İnsanlarda mutasyon yüz bin ile bir milyon dölde bir olur. Bakterilerde ise bu oran on milyonda birdir. Bununla beraber bu oran bir tek molekülün mutasyona uğrama ihtimalini gösterir.
İnsan vücudunun bütünü göz önüne alınırsa, değşinimin oldukça yüksek oranlara ulaştığını anlarız. Bu da türlerde büyük bir çeşitliliğin ortaya çıkmasını sağlar. Mutasyonlar hem vücut hücrelerinde hem de üreme hücrelerinde olabilir. Yalnız üreme hücrelerinde meydana gelen değşinimler, daha sonraki döle geçtiklerinden, eşeyli üreyen canlıların kalıtımı ve evrimi bakımından önem taşırlar. Vücut hücrelerindeki değşinimler ise çoğu zaman fark edilmezler. Mutasyon olayını artıran dış etkiler arasında şunları sayabiliriz: Sıcaklık, kimyasal maddeler, ışınım.
