Etiyopya Ülkesi Hakkında Bilgi

(Fr.: Ethiopie-Abyssinie, İng.: Ethiopia-Abyssinia), Kuzeydoğu Afrika'da devlet. Eski adı Habeşistan'dır. Eski İtalya sömürgesi Eritre ile birleştikten sonra Kızıldeniz kıyısında 900 km kadar kıyıya sahiptir. 4.630 km olan kara sınırlarının en uzun kesimi, güneybatıda Rudolf Gölü'nün kuzey ucundan, kuzeybatıda Kızıldeniz kıyısında Ras Kasar'a kadar uzanan Sudan'ladır. Güneyde Kenya, güneydoğu ve güneyde Somali (1.700 km), doğuda Cibuti ve Kızıldeniz arasında kalır. Başlıca kentleri: başkent Addis Ababa (3.000.000), Asmara, Dire Dava, Dessie, Cimma ve Gondar'dır. Resmî dil Amharca olmakla beraber, birçok yerli lehçelerle İngilizce de konuşulur. Nüfusunun % 55'i Etiyopya Ortodoks Kilisesi'ne bağlı Hristiyanlardan, % 35'i Sünnî Müslümanlardan oluşur. Doğu Afrika platolarının en engebeli kesiminde yer alan Etiyopya, üzerinde yer yer volkanik dağların yükseldiği kalın bazalt, trakit ve tüf örtüsüyle kaplı yüksek bir platodur. Bu plato çeşitli yönlere akan ırmaklarla derin şekilde yarılmıştır. Volkan konilerinin çoğu 4.000 m.yi aşar. Yine yer yer deniz yüzünden çok yüksekte kalan göl çanakları ile parçalanmıştır (kuzeyde Tana, güneyde Şamo ve ortada Addis Ababa'nın güneyinde birçok göller). Plato doğu ve güneydoğuya doğru alçalır ve düz bir görünüm alır. İklim yüksekliğe bağlı olarak değişir. Başlıca dört iklim bölgesi vardır: a) Kıyı ile 1.800 m arasında kalan bölge, nemli, yağışlı ve her zaman 20°'den daha sıcaktır. b) Ortalama yüksekliği 1.800-2.400 m arasında kalan platolar bölgesi, nisan-eylül arasında yağışlıdır ve orta kuşak iklim koşulları egemendir. c) 2.400 m.den daha yüksekte kalan tenha bölgeler. ç) Güneydoğu ve doğuda, Somali'ye doğru alçalan platolar, ülkenin en sıcak ve en kurak kesimidir. Çok eski bir ülke olan Etiyopya'nın son krallık hanedanı, Süleyman Peygamber'in oğlu I. Menelik'in soyundan geldiklerini iddia ederlerse de bugünkü Etiyopya'nın bilinen ilk krallığı, Aksum (Axum) Krallığı'dır. Aksum Krallığı, İ.Ö. 1000 yıllarında Güney Arabistan'dan göç etmiş Sami kabilelerin, yerli siyahi ve Hami halklar üzerinde kurdukları siyasî egemenlik sonucunda oluşmuştur. Suriyeli tüccarlar kanalıyla Hristiyan ülkelerle ilişkide bulunan bu krallık, Azana'nın hükümdarlığı sırasında, İ.S. 324 yılında, İskenderiye Patriği tarafından gönderilen Suriyeli Aziz Frumentius tarafından Hristiyanlaştırıldı. Aksum uygarlığı 3.-4. yüzyıllarda doruk noktasına ulaştı. İslâmiyet'in doğuşu ve hızla gelişmesi 7. yüzyılda Aksum Krallığı'nın Hristiyan dünyasıyla olan bağlarını kesti. İslâmiyet, Kızıldeniz kıyılarına yayılınca, Hristiyan Etiyopyalılar güneye doğru çekildiler. 10. yüzyılın sonuna doğru da Aksum Krallığı, Hristiyanlaşmamış yerli halkların isyanları sonunda tamamen yıkıldı. Bu karanlık devreden sonra, 1270'te Yekuno Amlak, iktidarı ele aldı. Yekuno Amlak, menkıbelere göre Süleyman Peygamber'in Saba Melikesi ile evliliğinden doğduğu söylenen hanedanı temsil ettiğini iddia ediyordu. Süleymaniler sürekli olarak güneydeki ve doğudaki İslâmlaşmış halklarla savaştılar. Lebna Dengel'in hükümdarlığı (1508-1540) sırasında Etiyopya, Müslümün ordular tarafından tamamen fethedildi. 1520'de Hindistan'dan gelen Portekizlilerin yardımıyla Müslüman yönetimi kaldırıldı. Etiyopya'nın dünya politikasında yer alması ve Batı dünyasıyla ilişki kurması, 1869'da Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla başladı. Avrupalı ülkeler içinde önce İngiltere, sonra da İtalya ile ilişki kurdu. 1889'da İtalya'nın nüfuzu güçlendi. 1894'te Kral II. Menelik, ülkenin başkentini Gondar'dan, Addis Ababa'ya taşıdı ve İtalyanlar ile kaçınılmaz hâle gelen savaşı 1896'da Adua'da kazandı. Etiyopya yakın tarihinin büyük bir kralı olan II. Menelik (1916'da ölmüştür), ülkenin gelişmesinde ilk girişimleri yapmış olan kişidir. Addis Ababa-Cibuti demiryolu imtiyazı bu tarihlerde Fransızlara verilmişti. Etiyopya'nın ve monarşi yönetiminin son hükümdarı Haile Selasiye, 1928'lerden 1974'e kadar ülkeyi uzun bir süre yönetti. Her ne kadar 1935'te başlayan İtalya işgalinden sonra, ülkesinin bağımsızlığını tekrar kurmak için sürekli politik çabalar göstermiş, 1941'den sonra da Eritre'nin birleştirilmesine hizmet etmişse de, bu hükümdarın uzun yönetimi sırasında Etiyopya dünyanın en geri kalmış ülkelerinden biri durumuna düştü. Haile Selasiye 1974'te askerî bir darbeyle yönetimden uzaklaştırıldı. 1974'ten 1980'li yılların ortalarına kadar askerî yönetim ülkeyi baskıcı yöntemlerle yönetmeye çalıştı. 1986'da hazırlanan yeni Anayasa 1987'de bir halkoylamasıyla kabul edildi. Aynı yıl Ulusal Meclis için seçimler yapıldı ve Askerî Konsey kendini feshetti. Konsey Başkanı Mengistu Haile Mariam devlet başkanlığına seçildi. Mayıs 1991'de Etyopya Devrimci Demokratik Halk Cephesi'nde (EDDHC) bir araya gelen çeşitli muhalefet cepheleri Addis-Abeba'ya girdiler ve Cumhurbaşkanı Mengistu başkentten kaçtı. 1993'te Eritre bağımsızlığını ilan etti. 1994'te yeni anayasa yapılarak ülke federal devlet stütüsü kazandı. Federal Etyopya Cumhuriyeti'nde ilk çok partili genel seçimler yapıldı. M. Zenavi başkanlıktan ayrılarak başbakan oldu. 1998'de Eritre ile çatışmalar başladı. Ekonomi tarım ve hayvancılığa dayanır. Buğday, mısır, arpa, darı, tatlı patates, bazı yağlı tohumlar ve kahve başlıca ürünlerini meydana getirir. Fakat üretim miktarları azdır. Sığır, keçi ve koyun bakımından tarımdan daha iyi durumdadır. Başlıca dışsatım ürünü kahvedir (300 bin ton kadar üretim). Endüstri ve madencilik bakımından çok geri kalmıştır. 1972'de çimento üretiminin 180 bin ton ve elektrik enerjisi üretiminin ise 1/2 milyar kws.den ibaret olması, bunu açıkça göstermektedir. Bununla beraber besin maddeleri, pamuklu dokuma, deri işleri gibi bazı endüstriler kurulmuştur. Karayollarının uzunluğu 23 bin, demiryollarının ise 1.100 km.dir. Ayrıca iç ve dış seferler yapan havayollarına da sahiptir.