ORHAN KEMAL (1914-1970)
(1914 Ceyhan-1970 Bulgaristan), Çağdaş öykü ve romancılarımızdandır. Ceyhan’da doğdu. Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü’dür. Babasının siyasi nedenlerden dolayı Suriye’ye geçmesi üzerine zorlu günler geçirdi. İlk gençlik yıllarında ekmek peşinde koşmak Orhan Kemal’i insanoğlunun en önde gelen ve hiçbir zaman vazgeçilmez olan bu derdi, “Geçim derdi”ni çok yakından, bütün incelikleriyle tanımasını sağladı.
Pamuk fabrikalarında işçilik, dokumacılık, kâtiplik yaptı (1932-1937). Gazete ve dergilerde şiirler yazarak edebiyata atıldı.
Askerlik görevindeyken Ceza Yasası'nın 94. maddesine aykırı hareketten 5 yıl hüküm giydi (27 Ocak 1939). Bursa Cezaevi'nde yatarken yazdığı ilk şiirler Yedigün dergisinde yayınlandı (1939-1940).
Daha sonra öykü türünde karar kıldı. Sürekli öyküler yazdı. Yeni Edebiyat (İlk öyküsü Balık, 1940), Yeni Ses, İkdam, Yürüyüş, Yurt ve Dünya, Yığın, Gün, Genç Nesil, Varlık dergilerinde çıkan (1941-1950) öykülerinde, içlerinde yaşadığı emekçileri en belirgin özellikleriyle kişileştirdi. Kişilerinin iç dünyalarını kendi dillerine uygun, ustaca kurulmuş diyaloglarla yansıttı. Gerekli gördüğünde şive özellikleriyle konuşturduğu kişilerin belirgin ruhsal durumlarını uzun çözümlemelere başvurmadan yansıtmasını bildi.
İlk romanları “Baba Evi”, “Avare Yıllar” ve “Cemile” dir. 1957’de “Kardeş Payı” adlı yapıtıyla Sait Faik, 1969’da “Önce Ekmek” adlı yapıtıyla Sair Faik ve Türk Dil Kurumu ödüllerini kazandı.
Olgunluk dönemi kabul edilen (1950-1960) yıllarında yayımladığı "72. Koğuş", "Murtaza", "Bereketli Topraklar Üzerinde" romanları ile kendisini ve toplumcu gerçekçi anlayışın kendisine kadarki örneklerini aştı. Ustaca çizimi, ince yergi havası içinde yarattığı Bekçi Murtaza tipi, ünlü roman kahramanlarıyla karşılaştırıldı.
ORHAN KEMAL'İN ESERLERİ:
Öyküleri: "Ekmek Kavgası" (1949), "Sarhoşlar" (1951), "Çamaşırcının Kızı" (1952), "72. Koğuş" (1954), "Grev" (1954, 142. maddeye aykırı görülerek yazarı hakkında kovuşturma açıldı, beraat etti), "Arka Sokak" (1956), "Kardeş Payı" (1958 Sait Faik Öykü Armağanı, basımı 1957), "Babil Kulesi" (1957), "Dünyada Harp Vardı" (1963), "İşsiz" (1966), "Önce Ekmek" (1969 Sait Faik Öykü Armağanı, Türk Dil Kurumu Ödülü, basımı 1968).
Romanları: "Baba Evi" (1949), "Avare Yıllar" (1950), "Murtaza" (1952), "Cemile" (1952), "Bereketli Topraklar Üzerinde" (1954), "Suçlu" (1957), "Devlet Kuşu" (1958, "Avare Mustafa" adıyla filme de alındı, 1961), "Vukuat Var" (1959), "Gâvurun Kızı" (1959), "Küçücük" (1960), "Dünya Evi" (1960), "El Kızı" (1960; 1989'da TV dizisi oldu), "Hanımın Çiftliği" (1961; 1990'da TV dizisi oldu), "Eskici ve Oğulları" (1962), "Gurbet Kuşları" (1962), "Sokakların Çocuğu" (1963), "Mahalle Kavgası" (1963), "Kanlı Topraklar" (1963), "Bir Valiz Vardı" (1965), "Müfettişler Müfettişi" (1966), "Yalan Dünya" (1966), "Evlerden Biri" (1966), "Arkadaş Islıkları" (1968), "Sokaklardan Bir Kız" (1968), "Üç Kâğıtçı" (1969) "Kötü Yol" (1969), "Kaçak" (1970).
Oyunları: "İspinozlar" (ilk oynanışı 1964, basımı 1965. Daha sonra "Yalova Kaymakamı" adıyla oynandı, 1968); iki öyküsüyle iki romanını da sonradan oyunlaştırdı: "72. Koğuş" (basımı ve oynanışı 1967. Bu oyunuyla o yıl Ankara Sanatseverler Derneği tarafından yılın en iyi oyun yazarı seçildi), "Bekçi Murtaza" (oynandı), "Eskici Dükkânı" (oynandı 1969), "Kardeş Payı" (oynandı 1970).
İncelemeleri: "Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğumuzla İlgili Notlar" (1963). Anı: "Nazım Hikmet'le Üç Buçuk Yıl" (1965). Ailesince düzenlenen Orhan Kemal Roman Armağanı 1971'den beri her ölüm yıldönümünde verilmektedir.
Bugün öykülerinden başka romanlarından pek çoğu dünyanın çeşitli ülkelerinde çevrilip yayınlanmıştır