Üslub Nedir? Hakkında Bilgi

Tarz, yol, biçim; anlatım yolu. Arapça olan sözcük, edebiyat terimi olarak, kendine özgülük taşıyan anlatım biçimi demektir. Buna göre bir çağın, bir akımın ya da bir türün anlatım özelliklerine üslûp denilebileceği gibi genel olarak, bir sanatçının kendine özgü, kişisel anlatış biçimini nitelemede de kullanılır. Üslûbun en belirgin özelliği, kişiye özgülük taşımasıdır. Bu ilke, İlk Çağ'dan günümüze üslûp anlayışını belirlemiştir. Üslup yalnız kişilere göre değil, okuyuculara, çağlara, sanat akımlarına, edebiyat türlerine, konulara göre de değişir. Giderek aynı kişi, çağına, yazdığı edebiyat türüne ve okuyucusuna göre de ayrı üslûplar kullanabilir. Geçmişte üslûp sade, müzeyyen (süslü), âli (yüksek) olmak üzere üçe ayrılmıştır. Yapmacıksız, günlük konuşma dilinin temel alındığı, öğretici yazılarda kullanılan üslûba sade, yalın üslûp denir. Fabl, komedya, anı, deneme, inceleme bu üslûpla yazılır. Mecazlara, söz ve anlam oyunlarına önem verilen üslûba müzeyyen denilir. Duygu ve düşünce yüceliğinin, anlamın doğruluğunun ve seçkin sözcüklerin yeğlendiği anlatıma da âli üslûp denilmiştir. Geçmişte tragedyalar, bu üslûpla yazılmıştır. Günümüz üslûp anlayışında bu ayrımlar aşılmıştır. Üslup karşılığı olarak, Türk Dil Kurumu'nca yoldam sözcüğü önerilmişse de daha sonra yaygınlık kazanan biçem sözcüğü benimsenmiştir. Deyiş, özanlatı gibi sözcüklerin de üslûp karşılığı kullanıldığı görülmekte, ama terim olarak üslûp, yaygınlığını korumaktadır. Anlatım yöntemlerini, yollarını konu edinen bilime stilistik (üslûpbilim) denilir. Bu anlamda anlatımbilim, biçembilim, deyişbilim bileşik sözcükleri de kullanılmaktadır. Stilden türetilmiş stilist-üslûpçu, stilizm-üslûpçuluk, stilizasyon-üslûplama, üslûplandırma gibi kavramların karşılıklarıysa anlatım ve deyiş sözcüklerinden türetilme kavramlarla karşılanamamaktadır. Eski edebiyatta belagatın kollarından biri sayılan maani ile üslûpbilimi birbirine karıştırmamalıdır. Maani, sözcüklerin, cümlelerin belli durumlarda kullanılma yollarını öğreten bilgi dalıdır. Üslupbilimse, bir üslûp araştırmasıdır. Başlangıçta üslûp yöntemlerinin bilimsel olarak incelenmesini belirtirken, günümüzde, dilin sesler, biçimler, sözcükler, yapılar gibi bütün görünüşlerini üslûp kavramı içinde araştıran bir bilimi belirtmektedir. Bu yönüyle de dilbilimin bir dalıdır. Ayrıca sesbilim, biçimbilgisi, sözcükbilim, dizimbilgisi ve anlambilim gibi dilbilim dallarıyla da ilişkilidir.