Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti Hakkında Bilgi

Güneydoğu Asya'da devlet. Çinhindi Yarımadası'nın doğu ve güney kıyıları boyunca uzanır. Kuzeyinde Çin Halk Cumhuriyeti, doğusunda ve güneyinde Güney Çin Denizi, batısında Laos ve Kamboçya yer alır. Yüzölçümü 332.556 km2, nüfusu 73.355.000(dir (1996). Dili Vietnamca, resmî dini olmamakla birlikte, nüfusun büyük kısmı Budist, az bir kısmı Katolik'tir (%5-6). Başkenti Hanoi'nin nüfusu 2.961.000'dir. Diğer önemli kentleri arasında Ho Şi Minh, Hayfong, Da Nang, Oui Nhon yer alır. Ülkenin ortası, batı ve kuzey kısımları dağlıktır; Bu dağların arasında da kuzeyden güneye doğru iki düzlük yer alır. Kuzeyde en yüksek doruk Fansipan, 3.045 m.'dir. Ülkenin iklimi, kışları serin, nemli tropikal bir iklim olduğundan ülkede yoğun bir bitki örtüsü ve ormanlar yer alır. Vietnam bir tarım ülkesidir. Nüfusun % 81'i kırsal kesimde yerleşmiştir. Mekong ve Kızıl Irmak deltaları tarıma en elverişli bölgelerdir. Bu deltalarda ve diğer akarsuların elverişli alanlarında pirinç yetiştirilir ve yılda 2 kez ürün alınır. Pirinçten başka, şekerkamışı, mısır, pamuk, tütün, yerfıstığı önemli ürünleridir. Yeraltı kaynakları arasında kömür, kalay, çinko ve fosfat yer alır. Dokuma, çimento, kâğıt ve kimyasal gübre başlıca sanayi kollarıdır. Kuzey Çin kökenli olduğu sanılan Vietnamlılar, İ.Ö. 3. yüzyılda Çin'deki baskılardan kaçarak Kızıl Irmak deltasına yerleştilerse de kısa bir süre sonra Çin'in egemenliğine girdiler. Vietnam, İ.S. 938'de bağımsız bir krallık hâlini aldı; ancak 1884'te Fransız sömürgesi oldu. Fransa, 1887'de Çinhindi Yarımadası'nda yer alan Vietnam'ın üç bölümüyle (kuzeyde Tonkin, ortada Annam, güneyde Koşinşin) ülkenin doğusundaki Laos ve Kampuçya'yı uzun süren politik ve askerî olaylardan sonra bir yönetim altında toplayarak Çinhindi Birliği'ni kurdu. 20. yüzyılda bir yandan bağımsızlık için Fransa'ya, diğer yandan da krallığa karşı kuzeyde örgütlenmeler başladı. Bazı ayaklanmalar çıktı; 1927'den sonra partiler kuruldu. 1931'de Ho Şi Minh, Vietnam Komünist Partisi'ni kurdu. II. Dünya Savaşı'nda ülke Japon ordularınca işgal edildi. İşgal sırasında kuzeyde Japonlar ile gerilla savaşı yürüten Ho Şi Minh'in önderliğinde Vietnam Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Fransızlar bu devleti yıkmak için 8 yıl savaştılar (1946-1954). Ancak Fransa, 1954'te, Dien Bien Fu'da ağır bir yenilgiye uğradı. Yapılan Cenevre Konferansı ile Veitnam, 17. kuzey paralelinden, geçici olarak Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye bölündü. Antlaşmaya göre 1956 yılında birleşmek için genel bir seçim yapılacaktı; ancak seçim yapılamadı ve böylece ülke iki ayrı devlete bölünmüş oldu. 1955'te Güney'de Başbakan Ngo Dinh Diem, Cenevre antlaşmalarını tanımayarak İmparator Bao Dai'yi tahttan indirdi, cumhuriyet ilân etti ve cumhurbaşkanı oldu. Baskıcı bir rejim kurdu. Ngo Dinh Diem bir darbeyle öldürüldü, daha sonra çıkan olaylar sonucunda Güney Vietnam'ın yanında yer alan ABD ile Kuzey Vietnam arasında savaş çıktı. Çok kanlı ve yıkım içinde geçen savaş 10 yıl sürdü; binlerce insan öldü ve ülke harabeye döndü. Savaş 1973'te ABD'nin yenilgisiyle son buldu. Paris Antlaşması ile ABD, birliklerini çekti. 1974'te Güney Vietnam Cumhuriyeti Geçici Devrimci Hükümeti'nin askerî birlikleri ile Kuzey Vietnam birlikleri Güney Vietnam'a saldırıya geçtiler. 30 Nisan 1975'te Saygon düştü ve Güney Vietnam Devleti ortadan kalktı. 1976'da yapılan genel seçimler sonucunda Vietnam Ulusal Meclisi toplandı ve Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Ülke tek bir devletin yönetiminde Kuzey ve Güney olmak üzere 2 coğrafî bölgeye ayrıldı. Birleşmiş Milletler'e üyelik için başvuran Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti, 1976'da ABD'nin vetosuna uğradı; ancak 1977'de üyeliği kabul edildi. 1979'da Çin orduları, aralarında süren anlaşmazlık sonucunda, Vietnam'ın 80 km. kadar içlerine girdi; kısa bir süre sonra geri çekildi. Vietnam, Çinhindi Yarımadası'nda bir federasyon hâlinde birleşme politikası güttü. Bu nedenle Kampuçya ve Laos'a askerî birlikler gönderdi. 14 Ekim 1980'de, Kampuçya'da Kızıl Khmer yönetimi devrildi; yerine Vietnam yanlısı Heng Samrin yönetimi kuruldu. BM Genel Kurulu, Vietnam'dan, Laos ve Kampuçya'daki birliklerini çekmesini istedi. 19 Kasım 1980'de yeni anayasayla proletarya diktatörlüğü ve Komünist Parti'nin, ülkenin tek politik partisi olduğu kabul edildi.1982'de Le Duan, Merkez Komitesi sekreteri oldu; aralarında Vo Nguyen-Giap'ın da bulunduğu 6 üye politbürodan çıkarıldı. Vietnam 1982'den itibaren Kampuçya'daki askerlerini çekmeye başladı. 1985'te parti merkez komitesi bir ekonomik reform programını onayladı. Bu programla merkezî plânlama yumuşatıldı. Aralık 1986'da toplanan parti kongresinde reform yanlıları başarı kazandı. Parti genel sekreterliğine Nguyen Van Linh getirildi. Haziran 1987'de ise Pham Hung başbakan oldu. %700'leri aşan enflasyon karşısında devlet harcamalarında tasarrufa gidildi, yabancı sermayenin ülkede yatırım yapabilmesi için kolaylıklar sağlandı ve Mart 1988'de sanayide özel girişime izin verildi. Haziran 1988'de Başbakanlığa Do Muoi seçildi. Nisan 1989'da ise Vietnam, Kampuçya ve Laos, ortak bir bildiri yayınlayarak, 30 Eylül 1989'a kadar, Vietnam birliklerinin Kampuçya'dan çekileceğini açıkladılar. Ve 25 Eylül'de 11 yıl süren işgalden sonra son Vietnam askerî de Kamboçya'dan çekildi. 1992'deki anayasa reformu, Devlet ile Komünist Parti arasında bir güç ayrımına gidilmesiyle sonuçlandı. Le Duc Anh ve Vo Van Kist, Eylül 1992'de yeni meclis tarafından cumhurbaşkanı ve başbakan seçildiler; VII. Kongre'den bu yana Komünist Parti genel sekreteri ise Do Muoi'dir. Çin'le diplomatik ilişkilerin normalleşmesi Çin-Vietnam sınırının açılmasıyla sonuçlanırken Kamboçya'da barış yolunda uluslararası bir uzlaşmaya varılmasını kolaylaştırdı. Böylelikle Vietnam, uluslararası arenada yerini bulurken ekonomik yenileşme hareketini de başlatabildi.