Zümre-Tarikat Edebiyatı Hakkında Bilgi

Tasavvuf etkisinde ve tarikatlar çevresinde gelişen edebiyat. Tasavvufî halk edebiyatı, tekke edebiyatı gibi adlarla da anılmıştır. Her iki ad da bu edebiyatın niteliğini belirtmede yetersizdir. Örneğin, şiirlerde tasavvuf etkisi belirgin olmakla birlikte, şiirlerin bütünü halk şiiri biçimleriyle yazılmış değildir. Ayrıca bu edebiyatın gelişiminde tekkeler önemli yer tutsa da gelişmenin salt tekkeler çevresinde olduğu söylenemez. Söz konusu olan, değişik tarikatlara bağlı birçok şairi içine alan, dinî-tasavvufî nitelikli, bağlanılan tarikata göre ayrı içerikler kazanmış bir edebiyattır. Halka yönelindiği, dinî-tasavvufî temalar işlendiği ve öğreticilik amaçlandığı için yalın bir dil benimsenmiş, heceyle ya da aruzun heceye yakın kalıplarıyla şiir yazılmıştır. Evliya menkıbeleri, tarikat ulularının yaşamını konu alan menkıbevî yapıtlar, halk için yazılmış dinî-tasavvufî mesneviler de zümre-tarikat edebiyatının kapsamına girer. Zümre-tarikat edebiyatına giren ürünler içerik bakımından başlıca üç kümede toplanabilir: Tasavvufî halk edebiyatı, Alevî-Bektaşî halk edebiyatı, Melamî-Hamzavî halk edebiyatı. Son ikisi, adı geçen tarikatlar çevresinde gelişmiştir. İlkinde genel olarak tasavvuf egemendir. 13. yüzyıldan başlayarak Yunus Emre, Hacı Bayram Veli, Eşrefoğlu, Rumî, Hatayî, Pir Sultan Abdal, Muhyî, Gaybî Sunullah, Seyranî gibi şairler zümre-tarikat edebiyatının başlıca temsilcileridir.