Bakteriler, ders ve çalışma notu

Bakteriler

Prokaryot hücrelerdir.Monera aleminde yer alırlar. Dünyada en çok bulunan canlılardır. Toprağın 5 metre derinliklerinden tatlı ve tuzlu sulara ölü bitki ve hayvan artıkları üzerinden, canlı hücrelere kadar çeşitli alanlarda yaşarlar. Çekirdek, çekirdek zarı ve zarlı organelleri yoktur. Yalnızca temel organel olan zarsız ribozom organelleri vardır.
 
Bazı bakteri zarlarında  solunum enzimleri mezozozm çevresinde toplanmıştır. ( Aerop bakteri).
 
Hücre zarı dışında hücre duvarı bulunur. Yapısı bitkilerdeki gibi selüloz değil, aminoasit ve glikoz türevlerinden oluşmuş, peptidoglikondan oluşur. Haploid kromozomludurlar.
 
Hücre çeperi dışında patojen bakterilerde kapsül  bulunur. Kapsül bakteriyi fagositozdan korur. Ve yüzeye tutunmasını sağlar.
 
Bazı bakterilerde zarın devamı olan kamçı bulunur.
Böylece sulu ortamda hareket sağlanmış olur. ( Basillus, Spirillum). Yuvarlak bakterilerde kamçı bulunmaz. Hareketleri pasiftir.
 
Sitoplazmaları ökaryot hücre sitoplazmasına benzer.
İçinde % 90 su, glikojen, yağ damlacıkları ve protein tanecikleri bulunur. DNA ve RNA sitoplazmada serbesttir.
BAKTERİLERİN SINIFLANDIRILMASI:
A- Şekillerine göre:
1. Çubuk şeklindeki bakteriler ( Basillus):Difteri, tifo gibi bakterilerdir. Tek tek olabildikleri gibi uç uca eklenmişte olabilir.
2. Yuvarlak şekilli bakteriler( Coccus):Küre şeklindedirler. Tek olanlara monokok, iki olanlara diplokok, zincir şeklinde olanlara streptokok, üzüm salkımı şeklinde olanlara staphilokok denir. ( Damarları tıkayabilir, arpacık, göz kapağı iltihabı etkenidirler.)
3. Spiral şeklinde bakteriler ( Sprillum) : Burgu şeklindedirler. Kamçılıdırlar. Bir veya iki ucunda kamçı bulunabilir. Çoğu saprofittir. Diş kirinde yaşayan zararsız türleri vardır.
4. Virgül şeklinde bakteriler ( Vibrio) : Bir ucu virgül şeklinde kıvrılmış yapılarında kamçı bulunan bakterilerdir.
B- Oksijen ihtiyaçlarına göre:
Aerop bakteriler : Oksijenli ortamda yaşayan bakterilerdir. Bitki ve hayvan gibi  oksijenli solunum yaparlar. Mitokondri olmadığından organik bileşiklerden sınırlı enerji elde ederler. Oksijenli solunum mezozom enzimleriyle gerçekleşir. Toprağın üst yüzeyinde, göl ve deniz yüzeyi veya üst yüzeye yakın bölgelerde, bir deney tüpünün üst yüzeyinde yaşarlar.
Anaerop bakteriler: Oksijensiz ortamda yaşayan bakterilerdir. Gerekli enerjiyi besinleri oksijensiz ( Enzimlerle) yakarak elde ederler. Sonuçta alkol, laktik ait ve asetik asit, gibi maddeler oluşur. Karbonhidrat metabolizmalarına fermantasyon ( Mayalanma),
Protein ve aminoasit metabolizmasına pütrifikasyon 
( Çürüme ) denir.
Oksijenli ortamda  yaşayamazlar. Sirke, turşu, peynir yapımında mayalanma bakterileri görevlidir.
Fakültatif bakteriler: Hem oksijenli, hem de oksijensiz ortamda yaşarlar. Geçici aerop ve geçici anaerop bakteri türleride vardır.
C - Beslenme şekillerine göre:
1. Heterotrof Bakteriler : Besinleri dışarıdan hazır olarak alan bakterilerdir.
a- Parazit bakteriler : Besinleri sindiren enzim sistemleri bulunmaz. Bu yüzden parazit bakteriler hayatlarını sürdürebilmek için sindirilmiş besinlerin bol olarak bulunduğu ortamda yaşamak zorundadırlar. İnsan vücudunda kan, sindirim sistemi ve hücrelerde yaşarlar. Hastalık yapanlarına patojen adı verilir.
b- Saprofit bakteriler: Bitki ve hayvan  artıkları  üzerinde organik maddeleri daha basit bileşiklere ayırırlar. Yani organik maddeleri inorganik maddelere çevirir. Bu çeviri esnasında kendi için gerekli olan besin ve enerji sağlarlar. Toprağın organik maddece zenginleşmesini sağlar ve doğada madde devrinde rol oynarlar. 
c- Mutualist Bakteriler:   Baklagilerin köklerinde yaşayan havanın serbest azotunu bağlayan bakterilerdir. İnsan kalınbağırsağında yaşayan ve B12 ve K vitamini sentezleyen bakterilerdir. Otçul hayvanların sindirim sisteminde yaşayan ve selüloz sindiren bakterilerdir.
B- OTOTROF BAKTERİLER: Yaşamları için gerekli olan besinleri kendileri sentezleyen bakterilerdir. İnorganik maddelerden organik maddeler sentezlenir. Kullandıkları enerji yönüyle  2' ye ayrılırlar.
1- FOTOOTOTROFLAR: Sitoplazmalarında kloroplast bulunmaz. Klorofil yardımıyla organik besin sentezlerler.
2 - KEMOOTOTROF: Organik besin sentezlemek için gerekli enerjiyi inorganik besinleri oksitleyerek sağlarlar.
NOT:
Kemosentetik ve fotosentetik bakteriler besin sentezlerken CO2  Kullanırlar. Ancak Fotosentez de ışık, Kemosentez de kimyasal bağ enerjisi kullanılır.
D- GRAM BOYASINA GÖRE:
Gram boyasındaki  bilim adamının bulduğu boyayla bakteriler boyanırsa ( Mor - Mavi renk )  Gram ( +), boyanmazsa Gram ( - )  olur. Boyanmadaki neden Hücre duvarlarındaki farklılık nedeniyledir. Gram negatif 2 tabakalı hücre duvarları vardır. İçte peptidoglikon, dışta Karbonhidrat + lipid' den oluşmuştur.
BAKTERİLERDE ÜREME:
EŞEYSİZ ÜREME:
Eşeysiz üreme ile çoğalırlar. Yaşadıkları ortamda yeterli besin, su, uygun sıcaklık, bulunursa her 20 dakikada bir bölünerek geometrik dizi şeklinde çoğalırlar. Fakat çok geçmeden ortamda su ve besin tükenir ve ortamda biriken alkol, asit ve çeşitli kimyasal maddeler bakterilerin üremesini sınırlar. Genetik çeşitlilik gözlenmez.
EŞEYLİ ÜREME:
İki bakteri yan yana gelir. Aralarında sitoplazmik köprü kurulur. Gen aktarımı olur. Buna konjugasyon denir. Sayıca artma olmaz. Çeşitlenme ( Varyasyon) sebebidir. Bakterilerde eşeyli üreme ile daha dayanıklı bakteri tipleri oluştururlar.  
ENDOSPOR: Kesinlikle bir üreme şekli değildir. Bazı bakteriler ortam şartlarının bozulmasına karşın dayanıklı endosporlar meydana getirirler. Endospor bakteri ortasında  veya bir kenarında bulunan küre şeklinde yapılardır.
Spor oluşumunda ;
Hücre sitoplazması büzülür ve spora dönüşür. Geri kalan çeperle birlikte atılır. Spora dönüşen sitoplazma etrafında 5-6 kat çeper oluşur. Spor ana hücre içinde olduğundan endospor denir. Endospor sıcaklık, kuraklık ve donmaya karşı olur. Bu tür bakteriler 121 ⁰C ' de 15 dakika tutularak öldürülür. Endosporlar kuru bir ortamda  60 yıl canlılığını korur. Antartikada 30.000 yıl kaldıkları ve üreme yeteneklerini korudukları gözlenmiştir. Endospor neslin devamını sağlar.  Spor ; Yeterli su, besin sağlanırsa su emer, şişer, kabuk çatlar, bakteriye dönüşür ve bölünür. Bu nedenle üreme değildir. Önce bakteri, sonra spor, sonra tekrar bakteri oluşumu gözlenir. Genellikle basillerde gözlenir.
NOT:
Sterilizasyon: Bir ortamdaki canlının  ve canlı sporların ortadan kalkmasıdır.
Pastörizasyon: Canlı bakteri ortadan kalkar. Sporları ise canlı kalır.

notbak.com

Bakteriler biyoloji Sterilizasyon Pastörizasyon ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları