kemal kalkan çok güzel ellerinize sağlık.
Cümle (Tümce) Bilgisi Ünitesi : Anlatım Bozuklukları
F.
ANLATIM BOZUKLUKLARI
Anlatım bozukluklarının türlerini
şöyle gruplandırabiliriz:
1.
Gereksiz Sözcük Kullanılması:
İyi bir cümlede yeterli sayıda sözcük
kullanılır. Başka bir deyişle gereksiz sözcüklere yer verilmez. Çünkü gereksiz
sözcük kullanımı cümlenin duruluğunu bozar ve anlatım bozukluğu yaratır.
Bir cümlede gereksiz sözcük
bulunduğunu anlamak için, sözcük cümleden çıkarılır. Bu durumda cümlenin anlam
ve anlatımında bir bozulma oluyorsa o sözcük gerekli, anlatımında bozulma
olmuyorsa ise gereksizdir.
Mecburen karakola gitmek zorunda
kaldım.
Araba şu anda yola çıkmak üzere.
Gitmeden önce bir daha ara.
2.
Gereksiz Yardımcı Eylem Kullanımı:
"Etmek, olmak, eylemek, kılmak" gibi
yardımcı eylemlerin görevi; kendisinden önce gelen isim soylu sözcüğü
yüklemleştirmek, ona iş, oluş, hareket ve kılış anlamları katmaktır. İsim soylu
sözcük, bir ekle aynı anlamı verecekse; yardımcı eylemin kullanımı gereksizdir.
Sanırım ondan kuşku ettiğimizi anladı.
Sanırım ondan kuşkulandığımızı anladı.
Bizi arayacağını umut etmiştim.
Bizi arayacağını ummuştum.
3.
Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması:
Dilimizde bazı sözcükler, anlam
inceliklerine dikkat edilmeden kullanılır. Sözcükleri kendi anlamını yansıtacak
şekilde kullanmamak veya uygun olmayan yerde kullanmak anlatım bozukluğuna yol
açar. Böyle bir yanlışa düşmemek için hangi sözcüğün nerede kullanılıp nerede
kullanılmayacağını çok iyi bilmek zorundayız.
Ülkenin bunalıma girmesini sağlayan bu
tür açıklamalardan kaçınmak gerekir.
Ülkenin bunalıma girmesine neden olan
bu tür açıklamalardan kaçınmak gerekir.
Bu tür bilimsel çalışmalar, dilimizin
zenginleşmesine neden olacak.
Bu tür bilimsel çalışmalar, dilimizin
zenginleşmesine katkıda bulunacak.
Uyarı: "Sağlamak" ya da "katkıda
bulunmak" elde edilmesi istenen olumlu bir sonuca ulaşmaktır. İstenmeyen
sonuçlar ortaya çıktığında "neden olmak" kullanılır.
4.
Birbiriyle Karıştırılan Sözcüklerin Kullanılması:
Kimi sözcükler aynı kökten türediği
için yazılış ve okunuş olarak birbirine benzer; ancak bunların anlamları farklıdır.
Bu sözcükler karıştırılıp birbirinin yerine kullanılırsa, anlatım bozukluğu
ortaya çıkar.
Bu kadar çekimser olmana gerek yok;
aralarına katıl, girişken ol.
Bu kadar çekingen olmana gerek yok;
aralarına katıl, girişken ol.
Bunca yağmura karşılık barajlarda
yeterince su birikmemiş.
Bunca yağmura karşın barajlarda
yeterince su birikmemiş.
Bu iki olay arasındaki ayrıntıyı kimse
hesaba katmıyor.
Bu iki olay arasındaki ayrımı kimse
hesaba katmıyor.
5.
Kelimelerin Yanlış Yerde Kullanılması:
Bir cümlede her sözcüğün yerli
yerinde, başka bir deyişle her sözcüğün kullanılması gereken yerde olması
gerekir. Cümle içindeki bir tek sözcüğün bile yerini değiştirmek farklı
anlamlar, farklı yorumlar ve yargılar oluşturur. Kimi zaman da mantıksal
tutarsızlıklara yol açar. İyi bir cümlede kelimelerin cümlenin akışına ve
anlamına uygun yerlerde kullanılması gerekir. Yoksa ifade değişir, anlatılmak
istenen tam söylenemez.
Ekonomik ve sosyal yönden geri kalmış
ülkemizin belli bölgelerine kalkınmada öncelik tanınacak.
Ülkemizin ekonomik ve sosyal yönden
geri kalmış belli bölgelerine kalkınmada öncelik tanınacak.
Okulu bitirince doktor olarak doğduğu
kasabada çalışmaya başladı.
Okulu bitirince doğduğu kasabada
doktor olarak çalışmaya başladı.
6.
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanılması:
Anlamca cümlenin yargısıyla uyuşmayan,
cümlede iletilen yargıyla çelişen ya da karşıtlık yaratan sözlerin bir arada
kullanılması önemli bir anlatım kusurudur. Anlamları birbirine ters sözcüklerin
aynı cümlede kullanılmasıdır. Cümlenin anlamında çelişki, genellikle "kesinlik"
ve "olabilirlik" anlamı taşıyan sözlerin bir arada kullanılmasından
kaynaklanır.
Kapının önünde tamı tamına üç beş
nöbetçi vardı.
Kapının önünde üç beş nöbetçi vardı.
Aşağı yukarı tam üç ay önce benzer bir
yazı daha çıkmıştı.
Üç ay önce benzer bir yazı daha
çıkmıştı.
7.
Mantıksal Tutarsızlık:
Bir cümlede, iletilmek istenen anlamın
eksiksiz olabilmesi için düşünce ve mantık son derece önemlidir. İyi bir
anlatımda sağlam bir düşünme ve mantık yürütme temel koşuldur. Mantıksal
hataları ve tutarsızlıkları içeren cümleler, dil bilgisi kurallarına uygun
olsalar bile anlamı ve yargıyı eksiksiz iletmezler. Bu tür yanlışlar genellikle
dikkatsizlik sonucu ortaya çıkar.
Önümüzdeki haftanın önemli
programlarından bazılarını sizlere hatırlatmaya çalıştık.
Önümüzdeki haftanın önemli
programlarından bazılarını sizlere tanıtmaya çalıştık.
Önlem alınmazsa bu hastalık ölüme,
hatta kısmi felce neden olabilir.
Önlem alınmazsa bu hastalık kısmi
felce, hatta ölüme neden olabilir.
8.
Atasözü ve Deyimlerin Yanlış Kullanılması:
Deyim ve atasözleriyle ilgili iki tür
yanlışlık yapılabilir:
a) Deyimler ve atasözleri, kalıplaşmış
söz gruplarıdır. Bu kalıpların bozulması ve bir sözün yerine eş anlamlısının
getirilmesi anlatım bozukluğu yaratır.
b) Bir deyimin ilettiği anlamla,
cümlenin taşıdığı anlam arasında bir uyumsuzluğun olması anlatım bozukluğuna
neden olur.
Bir koyundan iki deri çıkmaz.
Bir koyundan iki post çıkmaz.
Haydi bakalım seç pirincin taşını.
Haydi bakalım ayıkla pirincin taşını.
Tüm itirazlara göz yummuştu.
Tüm itirazlara kulak tıkamıştı.
Benim verilmeyecek hiçbir hesabım
yoktur; başım açıktır.
Benim verilmeyecek hiçbir hesabım
yoktur; alnım açıktır.
Çok sevinçliydi. Adeta etekleri
tutuşmuştu.
Çok sevinçliydi. Adeta etekleri zil
çalmıştı.
9.
Noktalama Yanlışları:
Noktalama işaretlerinin eksik ya da
yanlış yerde kullanılması; cümleleri bir anlam belirsizliğine sürükleyebileceği
gibi cümleden birden fazla anlam çıkmasına da yol açabilir. Bu nedenle
noktalama işaretlerinin anlama etkileri ve kullanıldığı yerler iyi
bilinmelidir. Yanlış kullanımlar ortaya çıkarsa amaçlanan anlama ulaşmak mümkün
olmaz. Bu durumlar da cümlede bir anlatım bozukluğu yaratır.
Yabancı dükkândaki eşyaları beğenmedi.
Yabancı, dükkândaki eşyaları beğenmedi.
Misafir odasına doğru yürüdü.
Misafir, odasına doğru yürüdü.
10.
Tamlama Yanlışlıkları:
Sıfat ve isim tamlamalarının aynı
tamlanana bağlanması anlatım bozukluğuna yol açar. Çünkü isim tamlamalarında
tamlanan iyelik eki aldığı halde, sıfat tamlamalarında tamlanan ek almaz.
Dolayısıyla tamlananlar, niteliği farklı olduğundan ortak kullanılamaz.
Kaza yerine birçok askeri ve polis
aracı geldi.
Kaza yerine birçok askeri araçla polis
aracı geldi.
İhaleye birçok yerli ve yabancı
firmalar katıldı.
İhaleye birçok yerli ve yabancı firma
katıldı.
11.
Eklerin Yanlış Kullanılması:
Bir sözcüğe, gelmesi gereken ekin
dışında yanlış bir ekin getirilmesi de kimi zaman anlatım bozukluğuna yol açar.
Her insan çevreyi korumak ve doğanın
kirletilmesini önlemek için gerekli duyarlılığı göstermesi gerekir.
Her insanın, çevreyi korumak ve
doğanın kirletilmesini önlemek için gerekli duyarlılığı göstermesi gerekir.
Sorun arkadaşlarımızın bizi bu konuda
iyi aydınlatmamış olduğundan kaynaklanıyor.
Sorun arkadaşlarımızın bizi bu konuda
iyi aydınlatmamış olmasından kaynaklanıyor.
12.
Öğe Eksikliklerinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları:
a)
Yüklem Eksikliği:
Sinemada sigara ve kabuklu yemiş
yenmez.
Sinemada sigara içilmez ve kabuklu
yemiş yenmez.
Çok az veya hiç çalışmadan sınava
girdiler.
Çok az çalışarak veya hiç çalışmadan
sınava girdiler.
b)
Özne Eksikliği:
Annemin sinirleri epeyce bozulmuş ve
çok üzülmüştü.
Annemin sinirleri epeyce bozulmuş ve
annem çok üzülmüştü.
Kitaptaki yanlışlar düzeltilecek ve
ikinci baskıya girecek.
Kitaptaki yanlışlar düzeltilecek ve
kitap ikinci baskıya girecek.
Özne
Yüklem Uyumsuzluğu (Uyuşmazlığı):
İyi bir cümlede tekillik-çoğulluk,
olumluluk-olumsuzluk ve şahıs bakımından özne ile yüklem arasında bir uyum
olması gerekir. Eğer özne ile yüklem arasında bir uyum yoksa anlatım bozukluğu
olur.
* Cümlede özne tekilse yüklem de
tekil; özne çoğulsa yüklem de çoğul olur.
Kardeşim bugün evde kalacak.
Özne Tekil Yüklem Tekil
Dostlar yıllar sonra bir araya
geldiler.
Özne Çoğul Yüklem Çoğul
* Bitki, hayvan, organ, cansız
varlıklar ve zaman adları, çoğul özne olarak kullanıldığında yüklem tekil olur.
Meyveler bu yıl geç çiçek açtı.
Özne bitki çoğul
Yüklem tekil
Köpekler sabaha kadar havladı.
Özne hayvan çoğul
Yüklem tekil
* Söze saygı, alay ya da küçümseme
anlamı katılmak istenirse özne tekil, yüklem çoğul olur.
Beyefendi hala kalkmadılar mı?
Özne tekil Yüklem çoğul
Ayşe Hanım henüz gelmediler.
Özne tekil Yüklem çoğul
c)
Nesne Eksikliği:
Kızına sarıldı, doyasıya öptü.
Kızına sarıldı, onu doyasıya öptü.
Buna ancak öğretmen karar verir ve
uygular.
Buna ancak öğretmen karar verir ve
bunu uygular.
d)
Dolaylı Tümleç Eksikliği:
Nazlı kardeşini çok sever, sık sık
armağanlar alırdı.
Nazlı kardeşini çok sever, ona sık sık
armağanlar alırdı.
Alanya'yı çok sevmişti, dönmeyi
düşünmüyordu.
Alanya'yı çok sevmişti, Alanya'dan
dönmeyi düşünmüyordu.
e)
Zarf Tümleci Eksikliği:
Her zaman senin yanındayım, seni
yalnız bırakmayacağım.
Her zaman senin yanındayım, hiçbir
zaman seni yalnız bırakmayacağım.
Hiçbir zaman kendini düşünmedi,
ailesinin mutluluğu için çalıştı.
Hiçbir zaman kendini düşünmedi, her
zaman ailesinin mutluluğu için çalıştı.
f)
Edat Tümleci Eksikliği:
Eşimi çok severim; her konuda çok iyi
anlaşırız.
Eşimi çok severim; onunla her konuda
çok iyi anlaşırız.
Bu güçlüklere nasıl göğüs gerdi, nasıl
başa çıktı?
Bu güçlüklere nasıl göğüs gerdi, bu
güçlüklerle nasıl başa çıktı?
13.
Ek Fiil Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları:
Sıralı isim cümlelerinde ek fiilin
kullanılmaması anlatım bozukluğu oluşturur.
Bakışları
güzel; ama dostça değildi.
Bakışları güzeldi; ama dostça değildi.
Hava açık; ama sıcak değildi.
Hava açıktı; ama sıcak değildi.
Editör 3
9.sınıf Cümle Tümce Bilgisi Ünitesi Anlatım Bozuklukları ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları Gereksiz Sözcük Kullanılması Gereksiz Yardımcı Eylem Kullanımı Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması Birbiriyle Karıştırılan Sözcüklerin Kullanılması Kelimelerin Yanlış Yerde Kullanılması: Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanılması Mantıksal Tutarsızlık Atasözü ve Deyimlerin Yanlış Kullanılması: Noktalama Yanlışları Eklerin Yanlış Kullanılması Öğe Eksikliklerinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları Ek Fiil Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Benzer Dil Ve Anlatım Ders Notları
- Paragraf Sorularını Çözümlerken Dikkat Etmeniz Gerekenler
- Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri
- Örneklerle Anlatım Bozuklukları-4
- Örneklerle Anlatım Bozuklukları-3
- Örneklerle Anlatım Bozuklukları-2
- Örneklerle Anlatım Bozuklukları-1
- Ders Notları Ekleyin
- Ders Notları Ana Sayfa
Yazılan son 1 yorum gösteriliyor.
İçerikle ilgili 1 yorum yazılmış.