ahmet güzel
Cümle (Tümce) Bilgisi Ünitesi : Bildirdikleri Anlamlara Göre Cümleler
D.BİLDİRDİKLERİ
ANLAMLARA GÖRE CÜMLELER
a.
Haber Cümleleri
Haber cümleleri daha çok anlatmaya
bağlı bilgi, vermek, aydınlatmak amacıyla yazılan metinlerde kullanılır. Burada
kişinin gördüğü, duyduğu olaylar anlatılır. Eylemin belirttiği anlam geçmişle,
şimdiyle ve gelecekle ilgili bildirme görevi yerine getirilir. Eylem kök ve
gövdelerine çeşitli kip (zaman) ekleri getirilerek zaman; zaman eklerinden
sonra da kişi ekleri eylemin kimin yaptığı belirtilir.
Örneğin; yazacağım yüklemi yaz-acakım,
"yaz" eylem kökü) "-acak" gelecek zaman eki, "-ım" kişi eki (ben)dir.
Ek
fiil:
İsim soylu sözcüklerin sonuna gelerek, onların yüklem olmalarını sağlayan dil
birimine ek fiil denir.
"Ahmet çalışkandır. Hepimiz arkadaşız.
Hava güzel. Çok yorgunum." Cümleleri isim soyludur. Bunlar eklerle çekimli hâle
gelir ve yüklem görevini yaparlar.
Ek fiil imek fiilinden doğmuştur. İdi,
imiş, ise, iken olarak ek hâline gelmiştir.
Çekimi şöyledir:
çalışkan-ım I. Tekil kişi
çalışkan - sın II. " "
çalışkan-dır III. " "
çalışkan-ız I. Çoğul kişi
çalışkan-sınız II. " "
çalışkan-lar III. " "
Ek fiil "değildir" sözcüğüyle olumsuz
hâle getirilir. Çalışkandır. Çalışkan değildir. vb.
b.
Dilek, İstek, Soru Cümleleri:
* Bir dileği, bir isteği, bir emri ya
da bir gerekliliği ifade eden cümlelere dilek-istek cümleleri denir.
* Dilek-istek cümleleri grubunda istek
bildiren cümleler, dilek-şart bildiren cümleler, soru cümleleri, gereklilik
bildiren cümleler, emir cümleleri ile ünlem cümleleri yer alır.
Dilek-şart cümleleri: Dilek şart
cümleleri fiil kök ya da gövdesine -sa/-se ekleri getirilerek kurulur.
"Ah bir zengin olsam."
"Okulumu bitirsem, yüzmeyi öğrensem."
cümlelerinde şarta bağlı bir dilek anlatılmaktadır.
İstek
cümleleri:
Bu tür cümleler kişinin kendi kendine
yapmak istediği eylemi ifade eder.
"Kalkayım, eve gideyim,
Haydi, bize gidelim. Burada iki gün
kalalım." cümleleri bu tür cümlelerdir.
Gereklilik
cümleleri:
Mutlaka yapılması gerekir anlamı ifade
ederler.
*Başarmak için çalışmalıyım." "Eve
gitmeliyim." vb.
Emir
cümleleri:
Bir buyruğu bir emri ifade eden
cümlelerdir. oku, çalış, git, gel, vb.
Soru
cümleleri:
* Soru anlamı ifade eden cümlelere
soru cümlesi denir.
* Dilimizde soru anlamı soru
sıfatıyla, soru zamiriyle, soru zarfıyla veya soru edatıyla sağlanabilir.
Dün beni arayan sen miydin? (soru
anlamı soru edatıyla sağlanmış.)
Bize ne zaman geleceksin?(soru anlamı
soru zarfıyla sağlanmış)
Bana ne aldın?(soru anlamı soru
zamiriyle sağlanmış)
Hangi okulda çalışıyorsun? (soru
anlamı soru sıfatıyla sağlanmış)
* Bu tür cümlelerde mutlaka cevap
verilmesi beklenir. Cevap beklenen soru cümlelerine gerçek soru cümlesi, cevap
beklenmeyen, dikkat çekmek duygu ve düşünceyi daha güzel ifade etmek amacıyla
kurulanlara da sözde soru cümlesi denir.
Okula neden gelmedin? (Gerçek soru
cümlesi )
Hiç üzülmez olur muyum? (sözde soru
cümlesi)
Onu ben mi dövmüşüm? (sözde soru
cümlesi)
Şu kitabı bana verir misin? (sözde
soru cümlesi)
Ünlem cümlesi: Coşku ve heyecan ifade
eden cümlelere ünlem cümlesi denir.
Eyvah, ne yer ne yar kaldı!
Neydi o güzellik öyle!
Süper bir iş buldum!
c.
Olumlu, Olumsuz Cümleler:
a)
Olumlu Cümle:
* Yüklemin bildirdiği eylemin
yapıldığını, gerçekleştiğini ya da gerçekleşebileceğini belirten cümleler
olumludur.
O günler çok güzeldi. (olumlu isim c)
Hep seni bekledim. (olumlu fiil cümlesi)
b)
Olumsuz Cümle:
* Yüklemin bildirdiği işin
gerçekleşmediğini anlatan cümleler olumsuzdur.
* Fiil cümleleri "-ma,-me" olumsuzluk
ekiyle; isim cümleleri "yok, değil " sözcükleriyle
olumsuz yapılır.
Kapını çalan bendim (olumlu isim
cümlesi)
Kapını çalan ben değildim (olumsuz
isim cümlesi)
Dışarıda birkaç kişi vardı (olumlu
isim cümlesi)
Dışarıda hiç kimse yoktu (olumsuz isim
cümlesi)
Eve gelmiş (olumlu fiil cümlesi)
Eve gelmemiş (olumsuz fiil cümlesi)
Not: Bazı cümleler biçimce olumlu
anlamca olumsuz olabilir:
Haydi, bu işi yapabilirsen yap
(yapamazsın ) (Biçimce olumlu, anlamca
olumsuz cümle)
Gel de bu işin içinden çık (Çıkamazsın) (Biçimce olumlu, anlamca
olumsuz)
Ne arayanım var ne de soranım (yok)
(Biçimce olumlu, anlamca olumsuz)
Not: Bazı cümleler biçimce olumsuz
anlamca olumlu olabilir:
Seni sevmiyor değilim (seviyorum)
(Biçimce olumsuz, anlamla olumlu)
Böyle güzel yerlerde yaşanmaz
mı?(yaşanır) (Biçimce olumsuz, anlamla olumlu)
Sanki bilmiyorum hakkında neler söylediğini.(biliyorum) (Biçimce olumsuz, anlamla olumlu)
Editör 3
9.sınıf dil ve anlatım Haber Cümleleri ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları Cümle Tümce Bilgisi Ünitesi Bildirdikleri Anlamlara Göre Cümleler Dilek İstek Soru Cümleleri
Benzer Dil Ve Anlatım Ders Notları
- Paragraf Sorularını Çözümlerken Dikkat Etmeniz Gerekenler
- Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri
- Örneklerle Anlatım Bozuklukları-4
- Örneklerle Anlatım Bozuklukları-3
- Örneklerle Anlatım Bozuklukları-2
- Örneklerle Anlatım Bozuklukları-1
- + Ders Notları Ekleyin
- Ders Notları Ana Sayfa
Cümle (Tümce) Bilgisi Ünitesi : Bildirdikleri Anlamlara Göre Cümleler Hakkında Yorum Yazın...
Cümle (Tümce) Bilgisi Ünitesi : Bildirdikleri Anlamlara Göre Cümleler Hakkında Yazılan Yorumlar
Yazılan son 2 yorum gösteriliyor.
İçerikle ilgili 2 yorum yazılmış.