Destek ve Hareket Sistemi, ders ve çalışma notu

Destek ve Hareket Sistemi

Hareket sistemi şu birimlerden oluşur;

1. İskelet

2. Kaslar

3. Eklemler

Bu üç birimin işbirliği ile canlılarda hareket gerçekleşir. Koşmak, oynamak, yürümek, konuşmak ve yemek yeme gibi hareketleri hareket sistemini oluşturan iskelet ve iskeletin üzerini saran kaslarla gerçekleştiririz. Kemiklerden oluşmuş eklem ve bağlarla birbirine tutturulmuş destek yapıya iskelet denir.

 

İSKELET

Canlılarda iç ve dış olmak üzere iki tip iskelet vardır.

Dış iskelet: Vücudun dış kısmında bulunur, üzerinde hiç bir vücut örtüsü bulunmaz. Organik, inorganik maddeler veya her ikisinin birleşiminden oluşur. Daha çok basit yapılı canlılarda bulunur. Bu canlılardaki büyümeye dış iskelet sınırlayıcı etki gösterir.

Kavkı: Salyangoz, istiridye ve midyede bulunur.

Kitin: Eklembacaklılarda bulunur.

Kalker: Mercanlarda bulunur.

İç iskelet: Vücudun iç kısmında bulunur. Üzeri çeşitli vücut örtüleri ile kaplıdır. Kemik ve kıkırdaktan oluşmuştur. Genel olarak omurgalılar adı verilen canlılarda bulunur.

Omurga: Omurgalılarda bulunur.

a) Kıkırdak omurga : Köpek balıklarında bulunur.

b) Kemik omurga : Balık, kuş, kurbağa, sürün-gen ve memelilerde bulunur.

 

İNSANDA İSKELET:

Dil ve kulaktaki kemikler hariç insan iskeleti yaklaşık 207 kemikten meydana gelmiştir. İnsandaki iskeletin başlıca görevleri şöyle sıralanabilir;

a) Kas ve eklemler yardımıyla hareketi sağlamak.

b) Vücuda genel şeklini vermek.

c) İç organları korumak ve onlara dayanak olmak.

d) Kan hücresi üretmek (alyuvar - akyuvar).

e) Kaslara tutunma yüzeyi sağlamak.Kemik nasıl oluşur?

Bağ doku ve kıkırdak dokunun sertleşmesi ile oluşur.

 

KEMİĞİN YAPISI

Kemik zarı : Kemiğin enine büyümesini sağlar.

Kıkırdak: Kemiğin boyuna büyümesini sağlar. Kemiğin aşınmasını önler.

Sert kemik: Kemik zarının altında bulunur.2/3 ü minerallerden 1/3 ü de hücrelerden oluşur. Kemiğe sertlik verir.

Süngerimsi kemik: İçinde kırmızı kemik iliği vardır.

Kırmızı ilik: Alyuvarların üretildiği yerdir.

Sarı ilik : Yağ depolar. Akyuvar kan hücrelerini üretir.

 

İNSAN İSKELETİNİN BÖLÜMLERİ

1.Baş iskeleti: Kemikler birbirine olabildiğince sıkı bağlanmışlardır. Aralarında da oynamaz eklemler vardır. Yalnız alt çene kemiğinde yarı oynar eklem vardır. Beyin bu kemikler içinde korunur.

2.Gövde İskeleti: Omurga ve göğüs kafesinden oluşur. dersimiz.com

Omurga: Omur adı verilen 33 tane kısa kemikten oluşur. Omurganın içinden şerit halinde omurilik siniri geçer ki bu kanala omurilik kanalı denir. Bel kemiği olarak da isimlendirilen omurga beş bölümden meydana gelir ve otuzüç adet omur kemiğinden oluşur. Bu bölümler boyun (7), sırt (12), bel (5), sağrı (5) ve kuyruk sokumu (4) dur.

Göğüs Kafesi: Sırt omurları, kaburgalar ve göğüs kemiğinden oluşur. Akciğerler ve kalp burada korunur.

3. Üyeler: Kol ve bacaklar gövdeye kemik köprüler ile bağlanmıştır. Aralarında tam oynar eklemler vardır.

Kollarda; pazu, dirsek, ön kol, el bilek, el tarak ve parmak kemikleri vardır. Kollar gövdeye omuz kemeri ile bağlanmıştır. Omuz kemeri kürek ve köprücük kemiklerinden oluşur.

Bacaklarda; uyluk, diz kapağı, baldır, kaval, ayak bilek, ayak tarak, topuk ve parmak kemikleri vardır. Bacaklar gövdeye kalça kemeri ile bağlanır. Kalça kemeri, kalça kemiği ve uyluk kemiğinden oluşur.

 

KEMİK ÇEŞİTLERİ

Yapı bakımından üç çeşit kemik bulunur.

1. Uzun kemikler

2. Yassı kemikler

3. Kısa kemikler

 

1. Uzun Kemikler

- Boyu eninden uzun olan kemiklerdir. - Vücudun hareketini sağlayan kemiklerdir.

- Kol ve bacaklarda bulunur. - Sarı ilik ve kemik kanalı vardır.

 

2. Yassı Kemikler

- Yassı görünümlü kemiklerdir.

- Sarı ilik ve kemik kanalı yoktur.

- Göğüs, kafatası ve kaburga kemikleri yassı kemiklerdir.

 

3. Kısa Kemikler

- Boyu, eni ve genişlikleri hemen hemen aynı olan kemiklerdir.

- Sarı ilik ve kemik kanalı yoktur.

- Omurga, el ve ayak bilek kemikleri kısa kemiklerdir.

KEMİKLER (Detaylı Bilgi )
Kemik, organik ve mineral maddelerin bir karışımıdır. Yani kemik, kollojen adlı fibröz bir proteinle apatite adlı minerali teşkil eden minik kalsiyum fosfat kristallerinden oluşur. Bir kemiği asite batırarak apatite'e uzaklaştırırsanız kemik o kadar elastik bir hale gelir ki onu bir sicim gibi büküp düğüm atabilirsiniz. Öte yandan, eğer kollojen tahrip edilirse, kemik çok kırılgan bir hale dönüşür. Mineraller kemiğe sertliğini verirken kollojen de sağlamlığı temin eder.
Doğumdan önce ve çocuklukta kemiklerimiz daha yumuşaktır. Bunun sebebi kıkırdak dokusunun henüz kemikleşmemesidir. 25 yaşına kadar bu sertleşme süreci devam eder.
Sertleşme sürecinden sonra kemiklerin % 70'i sert ve cansız maddelerden, % 30'u da canlı dokulardan oluşur. Bazı kıkırdak dokular ise kemikleşmezler. Gırtlak, burun ve kulaklardakiler bu tür kıkırdaklardandır.Çoğu insanın 12 çift kaburga kemiği vardır. Her 20 insandan birinde ise 13 çift mevcuttur. Bazı insanlarda ise sadece 11 çift bulunur. dersimiz.com
Vücudumuzda yaklaşık 206 tane kemik mevcut olmasına rağmen 70 kilogram ağırlığında bir insanın iskeleti 7 kilogram kadar bir ağırlığa sahiptir. Aynı ölçülerdeki bir çelik çatı 4 - 5 kat daha ağırdır. İnsan kemikleri ağırlıklara mukavemette granit kadar sağlamdır. Kibrit kutusu kadar bir blok, dokuz tona mukavemet edebilirki bu, betonunkinden 4 kat daha fazladır.
Doğumda bebeklerin 350'ye yakın kemiği vardır. Daha sonra bunlardan bir kısmı birleşip kaynaşarak büyük kemikleri oluştururlar.
Bir zürafanın boynundaki omurların sayısı bizimkiler kadardır. 

 

EKLEMLER
İki yada daha çok kemiğin bir araya gelmesiyle meydana gelen yapıya eklem denir. Üç çeşit eklem vardır;
1. Oynamaz eklem 2. Yarı oynar eklem 3. Oynar (hareketli) eklem

Oynamaz(hareketsiz) eklem
Hareketsiz eklemlerdir. Bu tip eklemlerde kemikler birbirleri ile iyice kaynaşmıştır. Görünüm olarak iki testerenin dişlerinin birbirine sıkıca girişmiş halidir. Bu tür eklemlere en iyi örnek kafatası iskeletindeki eklemler verilebilir. {Kuyruk ve sağrı omurları da oynamaz eklem yaparlar.

Yarı oynar(hareketli) eklem
İki kemik arasında bulunan eklemin esnekliği sayesinde az da olsa kemiklerde hareket gözlenir. Bu tip eklemlere, boyun ve bel omurlarında alt çene kemiğinde rastlanır.

Oynar (hareketli) eklemler
Canlıdaki hareketi sağlayan eklemlerdir. Bu tip eklemlere genellikle uzun kemikler arasında rastlanır. Hareket esnasında kemiklerin birbirine sürtünerek neden zarar görmediğini anlamamız İçin eklemin yapısına bakmak gereklidir.

 

Kemik oluşumunu etkileyen faktörler
▪ Hormonlar (Kalsitonin)
▪ Dengeli beslenme
▪ Mineraller {kalsiyum, fosfor, sodyum ve potasyum)
▪ Genetik faktörler
▪ D vitamini

 

İSKELET SİSTEMİNİN SAĞLIĞI VE BEL FITIĞINDAN KORUNMA
Sağlıklı bir iskelet ve kas sistemine sahip olmak için dengeli beslenme şarttır. Kemiklerin yapısında bol miktarda kalsiyum, potasyum ve fosfor, kasların yapısında ise protein bulunur. Bu mineraller yeterince alınmalıdır.
▪ Yaşa uygun spor yapmalı.
▪ Duruş ve oturuş biçimlerine dikkat etmeli.
▪ Kemiklerin gelişmesi için D vitamini gereklidir. (D vitamini eksikliğinde raşitizm hastalığı görülür)
▪ Ağır işlerden kaçınmalı, dar ve yüksek topuklu ayakkabı giymemeli.

▪ Ağır yükleri kaldırmamak ve kaslara yüklenmemek
▪ Gerektiğinde ağırlığı bel ile yük arasında fazla uzaklık bırakmadan dizleri bükerek kaldırmak
▪ Bel ve karın kaslarını güçlendirici hareketler yapmak.
▪ Düzenli bir şekilde spor yapmak
▪ Et,süt,yumurta ve peynir gibi kalsiyum ve hayvansal protein içeren yiyecekleri düzenli ve yeterince yemek.
▪ İncinen kasları kas lifleri doğrultusunda ovmak.
▪ Yaşanılan ortamların normal nem ve sıcaklıkta olmasına dikkat etmek.
▪ Çürük dişleri ve bademcik iltihaplarını zamanında tedavi ettirmek.
▪ Bir kaza anında acilen doktora başvurmak.

Editör 3

Destek ve Hareket Sistemi iskelet sistemi iskeletin kısımları Kaslar fen ve teknoloji eklemler kemikler ders notu kemik çeşitleri konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları Kemik oluşumunu etkileyen faktörler