Dolaşım Sistemi - 2, ders ve çalışma notu

Dolaşım Sistemi - 2

Dolaşım sistemi ve bu sistemi oluşturan organların yapıları ve görevleri
Hücrelerde gerçekleşen canlılık olayları için gerekli maddelerin hücrelere iletilmesini,hücrelerde oluşan atık maddelerin dışarıya atılmasını sağlayan sisteme dolaşım sistemi denir.

İnsanın dolaşım sistemi;
* Kan
* Kalp
* Kan damarları
* Lenf damarları
* Lenflerden oluşmuştur.
Kanın yapısı ve görevleri:

Kan, kan sıvısı ve kan hücrelerinden oluşur. Kan sıvısı,plazma, sarımsı renkte bir sıvıdır. %90-92'si su, geri kalan kısmı glikoz, amino asitler, yağ asiti, gliserin, vitaminler, hormonlar, kanın özel proteinleri, madensel maddeler ve mikroplara karşı hazırlanan koruyucu maddeler (antikorlar) dir.Kan hücreler; alyuvarlar (eritrositler), akyuvarlar (Lökositler), kan pulcukları (Trombositler) olmak üzere üç çeşittir.Kan hücreleri kanın yaklaşık %45 'ini oluşturur.
Kanın görevleri:
Taşıma sıvısı olan kan bu özelliğine göre :
1. Akciğerlerden aldığı oksijeni vücut hücrelerine taşır.
2. Sindirim organlarından aldığı besin maddelerini tüm vücut hücrelerine ulaştırır.
3. Hücrelerde oluşan atıkları akciğer,böbrek ve deriye taşır.
4. Endokrin bezlerin hormonlarını,ilgili(hedef) organlara ulaştırır.
Normal etkinliklerini sürdürebilmeleri için hücrelere uygun ortam sağlar. Buna göre kan :
1. Vücudun su dengesini düzenler.
2. Hücre ve doku sıvılarının mineral yoğunluğunu düzenler.
3. Vücut sıcaklığının,sabit kalmasını sağlar.
Kan hücrelerinden akyuvarlar, vücuda giren zararlı maddeleri etkisiz hale getirir. Bu amaçla kan :
1. Vücuda giren yabancı maddeleri fagositozla ortadan kaldırır.
2. Lökositlerin ürettiği antikorlar zararlı mikroorganizmaları etkisiz duruma getirir.

Alyuvarlar(eritrositler):

1 mm³ kanda 5 milyon kadar alyuvar vardır. Kana kırmızı rengini alyuvarlardaki hemoglobin adı verilen madde verir. Hemoglobin, alyuvarların oksijen ve karbondioksit taşımasını sağlar. Çekirdeksiz olup kırmızı kemik iliğinde üretilir. ömürleri çok kısadır. 127 gün yaşadıktan sonra parçalanır.

Akyuvarlar(lökositler):

Vücudun koruyucu hücreleridir. 1 mm³ kanda 6-7 bin kadar akyuvar bulunur. Vücuda mikrop girdiği zaman sayıları artar.Görevleri,vücuda giren mikroplarla savaşmaktır.Vücuda giren mikropların zehirlerine(toksin) karşı antitoksin salgılayarak vücudu mikroplara karşı korur. Akyuvarlar damar duvarlarından geçerek diğer dokular arasında da yayılabilirler. Akyuvarlar; sarı kemik iliğinde, dalakta ve lenf düğümlerinde üretilir.

Kan pulcukları(trombositler):

Kan hücrelerinin en küçükleridir. 1 mm³ kanda 200 bin-300 bin kadar bulunurlar. Damar kesilmesi halinde kanın pıhtılaşmasını sağlarlar.Kemik iliğinde üretilir.

Kan grupları:

Bilim adamları,kan türlerini özelliklerine göre dört gruba ayırmışlardır. Bunlar (A), (B), (AB) ve 0 (sıfır) gruplarıdır. İnsanın alyuvarlarında iki çeşit özel protein bulunmaktadır. Bunlar: (A) ve (B) proteinleridir. Alyuvarlarında A proteini bulunan insanlar (A) grubu, (B) proteini bulunduranlar (B) grubu, her iki proteini de taşıyanlar (AB) grubu, bu proteinleri taşımayan insanlar da (0) kan grubuna sahiptirler. Kan plazması da incelendiğinde yabancı kanın alyuvarlarına yapışıp çökelten alfa ve beta proteinlerinin varlığı tespit edilmiştir.
Buna göre; (A) kan grubu insanın kanında beta çökelticisi, (B) kan grubu insanın kanında alfa çökelticisi vardır. (A) kan grubundan insana (B) kan grubu kan verilirse beta çökelticisi madde verilen kanın alyuvarlarına yapışarak çökeltir. Böylece damarlar tıkanarak insanın ölümüne neden olur.
(AB) kan grubu insanın plazmasında çökeltici madde yoktur. Bu nedenle AB kan grubuna sahip kişiler her kan grubundan kan alabilir. Bu nedenle (AB) kan grubuna genel alıcı denir. (0) kan grubunun plazmasında hem alfa hem de beta çökelticisi vardır. (0) kan grubu diğer kan gruplarına kan verebilir. Fakat sadece kendi kan grubundan kan alabilir. (0) grubuna da genel verici denilmektedir.
Yukarıda bahsettiğimiz proteinlerden başka kanda Rh faktörü de tespit edilmiştir. Rh antijeni bulunduranlar Rh (+) pozitif, bulundurmayanlar Rh (-) negatif kan grubundandır. Kan gruplarının yanında Rh faktörü de bilinmelidir. Rh (+) pozitif, Rh (-) negatife kan verecek olursa alyuvarlar çökerek ölüme neden olabilir.
Rh (+) erkekle, Rh (-) kadın evlenir, çocukları da Rh (+) kan grubundan olursa kan uyuşmazlığı (eritroblastosis fetalis) görülür. Böyle gebelikten doğacak çocuk kanı Rh (-) kanla değiştirilerek yaşatılabilir. İlk çocukta tehlike olmayabilir. Fakat daha sonraki gebeliklerde düşük tehlikesi ve doğacak çocuklarda sakatlık görülebilir.
Dolaşım Sistemi Organlarının Yapısı

Kalbin Yapısı:

Kalp, iki akciğer arasına yerleşmiş bir organdır. Çift katlı özel bir zar (perikard) ile sarılmıştır. Bu zarların Akciğer arasında zarın çalışmasını kolaylaştıran toplardamarı özel bir sıvı vardır.
İnsan kalbi dört odacıklıdır.Üsttekiler kulakçık, alttakiler karıncıktır. Kulakçıklarla karıncıklar arasında kapakçıklar vardır. Bu kapakçıklar, kanın kulakçıklardan karıncıklara geçmesine izin verirler. Ancak karıncıktan kulakçıklara gitmesine engel olurlar.Kan bu damarlar ile gerekli yerlere gönderilir. Kalbin sol odacıklarında temiz kan, sağ odacıklarında kirli kan bulunur. Kan kalbe, kulakçıklara açılan büyük toplardamarlardan gelir. Kalp kasılıp gevşeme hareketi yapar. Kuvvetli kaslardan yapılmış karıncıklar kasıldığı zaman, içlerindeki kanı atardamarlara iter. Bu kasılma hareketinden kalp sesi oluşur. Karıncıklar gevşerken kulakçıklardaki kanı emer. Kulakçıklar da toplardamarlardan kan çeker. Kalp kası çizgili kastır. Fakat isteğimiz dışında çalışır. Kalp, insanlarda normal olarak dakikada 72-80 kez kasılır ve gevşer.

Damarlar:

Kalpten pompalanan kan, vücudumuzda çeşitli damarların içinde dolaşır. Bu damarlar; atardamar, toplardamar ve kılcal damarlardır.
Atardamarlar:Kalpten kanı organlara taşıyan damarlardır. Aort atardamarı ile akciğer atardamarı en büyük atardamarlardandır. Aort sol karıncıktan çıkarak temiz kanı vücuda taşır. Akciğer atardamarı sağ karıncıktan çıkar, kirli kanı temizlenmek üzere akciğerlere taşır. Atardamar duvarları diğer damarlara göre çok kalındır.

Toplardamarlar:

Kalbe kan taşıyan damarlardır. Toplardamarlar içinde kalp yönünde açılan kapaklar vardır. Bu kapaklar kanın kalbe doğru
akışına izin verir; fakat geri dönüşüne izin vermezler. Toplardamarlar kalbin kulakçıklarına açılırlar. Alt ve üst toplardamar vücutta kirlenen kanı, kalbin sağ kulakçığına taşır. Akciğer toplardamarı, akciğerlerde temizlenen kanı kalbin sol kulakçığına getirir.

Kılcal Damarlar:

Atardamarlar incelerek ince atardamarlara ayrılır.İnce atardamarlar ve ince toplardamarlar arasında kalan bölge kılcal damar ağı ile kaplıdır. Hücrelerle kan arasında madde alışverişi kılcal damarlar ile olur.
Kan plazmasının bir kısmı kılcal damarlardan dışarı sızar. Hücrelerin çevresine yayılan bu sıvı, özel bir damar sistemiyle toplanarak tekrar dolaşıma katılır. Renksiz olan bu sıvıya akkan veya lenf denir.

Büyük Ve Küçük Dolaşım :
Kalbin sol karıncığından aort atardamarı ile çıkan temiz kan,bütün vücudu dağılır. Kan içindeki oksijen ve besin,kılcal damarlarla doku ve hücrelere taşınır. Kandaki karbondioksit ve atık maddeler kana geçer. Kirli kan,kılcal damarlarla toplardamarlarda toplanır. Toplardamarlar,kirli kanı kalbin sağ kulakçığına getirir. Temiz kanın vücuda dağılıp kirli kan halinde kalbe dönmesi büyük kan dolaşımıdır.

Küçük Kan Dolaşımı :
Kirli kan sağ kulakçıktan,sağ karıncığa geçer. Kan sağ karıncıktan akciğer atardamarı ile akciğerlere gider. Akciğerlerde karbondioksit bırakılır ve oksijen alınır. Oksijence zengin kan,akciğerlerden akciğer toplardamarı ile kalbin sol kulakçığına döner. Kirli kanın temizlendiği dolaşım küçük dolaşımdır.
Nabız: Kalbin her kasılışında,kanın atardamarlardaki vuruş etkisine nabız denir.
Tansiyon: Kalbin pompaladığı kanın atardamarların iç yüzeyine yaptığı basınca tansiyon denir.

Dolaşım sistemi rahatsızlıkları:
Hemofili : Kanın pıhtılaşmamasıdır.
Kansızlık(Anemi): Kandaki alyuvarların az olmasıdır.Kandaki oksijen taşıma kapasitesi düşer.
Hemoroit: Kalın bağısağın son kısmında ve anüste,toplardamarların genişlemesi sonucu oluşur.

Kan kanseri(Lösemi): Kanda akyuvar sayısının anormal çoğalması ile düşer.Kemik iliği nakli tedavi edilir.
Varis: Toplardamarların genişlemesi sonucu oluşur.
Lösemi (Kan kanseri) : İnsanlarda alyuvarların gereğinden fazla çoğalması ve hücre yapısının bozulması ile oluşur.

Kalp romatizması: Kalbin iç zarının yada kalp kapakçıklarının iltihaplanması sonucu oluşur.
Bürger: Kol ve bacaklarda ki atardamarların iltihaplanması ve tıkanması ile oluşur.
Damar sertliği: Esnek olan atardamar çeperlerinde yağ ve kalsiyum tuzlarının birikmesiyle atardamarlar esnekliğini kaybeder.

Kan yoluyla bulaşan hastalıklar ise tehlikelidir bunlardan Hepatit karaciğere yerleşir,AIDS ise vücudun bağışıklık sistemini çökertir.

Dolaşım siteminin sağlığı :

1-Temiz havalı ortamlarda bulunulmalıdır.

2-Aşırı kilo almaktan kaçınılmalıdır.

3-Alkol,sigara,uyuşturucu gibi zararlı maddelerden uzak durulmalıdır.

4-Stres,aşırı yorgunluktan kaçınılmalıdır.

5-Belli aralıklarla tansiyon ölçtürülmelidir.

6-Kan yoluyla bulaşan hastalıklardan korunmak için başkalarına ait şırıngaları,diş fırçalarını,tıraş bıçaklarını kullanmamalı cinsel hayata dikkat edilmelidir.

Editör 3

Dolaşım Sistemi Kanın görevleri Kan grupları Dolaşım siteminin sağlığı ders notu konu özeti çalışma notları Kanın yapısı ve görevleri özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları Dolaşım sistemini oluşturan organların yapıları ve görevleri

Benzer Fen Bilimleri Ders Notları

• Gregor Mendel ve Kalıtımla İlgili Temel Kavramlar
• Vitaminler ve Bu Vitaminlerin Görevleri Nelerdir?
• Besin Zinciri
• Mikroskobik Canlılar
• Sindirim Sistemi Organları ve Görevleri
• Basit Makineler ve Makaralar
• Ders Notları Ekleyin
• Ders Notları Ana Sayfa

Dolaşım Sistemi - 2 Ders Notu