Kalıtım Ve Çevrenin Psikolojik Süreçler Ve Davranışa Etkisi - Yaşam Boyu Gelişim (Psikoloji), ders ve çalışma notu

Kalıtım Ve Çevrenin Psikolojik Süreçler Ve Davranışa Etkisi - Yaşam Boyu Gelişim (Psikoloji)

KALITIM VE ÇEVRENİN PSİKOLOJİK SÜREÇLER VE DAVRANIŞA ETKİSİ:

Genetik yapı canlının kalıtımsal özellikleridir. İnsan fiziksel özelliklerin yanında davranışsal bazı özellikler de doğuştan getirilir.  Psikolojide kalıtım yoluyla edinilen özelliklere  “doğuştan donanım” denir.   ( Bu özellikler canlı hemen doğunca olacak anlamına gelmez. Ör: Yürüme kalıtım yönü ağır basan bir özelliktir ya da konuşma doğduktan belli bir süre sonra ortaya çıkabilir. )

  İnsan davranışlarında çevrenin de etkisi vardır.  Bu etkilere  “edinilmiş  donanım”  denir.  Ör: Şarkı söyleme, ders çalışma, oyun oynama vb.  Sosyal çevre davranışların şekillenmesinde önemli  bir yere sahiptir.

  Davranışlarda hem kalıtım hem de çevre etkilidir. Doğuştan ve edinilmiş donanımın  etki miktarı davranışın türüne göre değişir.  Ör: Tek yumurta ikizlerinin Zekâları arasında  %88 ilişki olduğu (genetiğin etkisi)  belirlenmiştir.  Ayrı büyütülen tek yumurta ikizlerinde bu ilişki düzeyi düşmektedir.(farklı soysal- kültürel ortamlarda)

 

YAŞAM BOYU GELİŞİM

Gelişim yaşam boyu devam eder. Farklı dönemlerde farklı özellikler kazanırız. Sağlıklı ve uyumlu bir insanın topluma kazandırılması için psikolojik, biyolojik ve sosyal gelişimin bütünlük içinde olması gerekir.

A. Yeni doğan: Doğumdan sonraki ilk ayı kapsar. Gözlerde netlik yoktur ama etrafı izler. Sese karşı hassastır, sese doğru yönelir. Tatları ayırır. Bu dönemde bireysel kişilik farkları görülür. Yapılan çalışmalar yeni doğanların öğrenebildiklerini ve hatırlayabildiklerini göstermiştir.

 

B. Bebeklik ve Çocukluk: Yaşamın ilk yıllarında ağırlık ve uzunluk düzenli bir şekilde artar.  Baş, vücut ve bacak oranları değişiklik gösterir. Sinir sisteminin gelişiminde çevrenin ve deneyimin etkisi büyüktür.  Dil gelişimi düzenli bir sıra izler. İlk aylar sesler çıkarmaya başlar, iki üç yaşlarında cümle kurar hale gelir.

Duyusal ve sosyal gelişim; bebek 0-2 ayda çevresiyle göz teması kurar, 2-5 ay arası çevresiyle etkileşime girer, onlarla oynar. 5-9 ay arası isteklerini, duygularını paylaşmak ister, annesini ayırt eder. 9-12 ay arası taklit etmeye başlar.

Bilişsel gelişim Piaget tarafından kapsamlı bir şekilde tanımlanmıştır. Dört aşamalı bir gelişimden bahseder. Bunlar:

*Duyusal- motor Dönem(0-2 yaş): Bebekler bu dönemde duyu organları ile çevreyi tanır, nesneleri kavrar,  tutar, ayırt eder. 10 aydan sonra nesneleri  görmeseler de var olduğunu kavrar, buna nesne devamlılığı denir. dersimiz.com

*İşlem Öncesi Dönem(2-7 yaş): Dil ve konuşma bu dönemde gelişir.  Düşünme ben merkezcidir.  Başka çocuklarla oynar fakat işbirliği ve rekabet yoktur. Çocuk kurallara cezadan kaçmak için uyar. Nesneleri tek bir özelliğe göre sınıflandırır.

*Somut İşlemler Dönemi(7-11yaş): Ben merkezci düşünce yerine çocuk işlevsel düşünmeye başlar.  Somut işlemler yapabilir. Nesneleri birden fazla özelliğe göre sınıflandırır.  Kütlenin korunumu ilkesini kavrar.

*Soyut İşlemler Dönemi (12 yaş ve üzeri): Bu dönemin özellikleri ergenlik sınırları içinde yer alır.

 

 C. Ergenlik: Ergenlik çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir. Bu dönem aşağı yukarı 12-20 yaşları arsıdır. Genç, aileden farklılaşıp birey haline gelir.  Fiziki olarak vücutta hızlı değişiklikler görülür.  Biyolojik olgunluğa bu dönemde ulaşılır.

Piaget’in son aşaması bu döneme denk gelir. Birey bu dönemde soyut olan konularda (felsefe, din, siyaset, ahlak vb ) fikirler üretmeye çalışır. Dil gelişmiştir. Mantık kuralları hesaba katılır.

Genç bu dönemde ben kimim?, yaşam amacım ne ? gibi soruları kendisine sorar.Bu dönem kimlik bunalımını çözmek olarak adlandırılır. Bu dönemde faklı kimlikler denenip vazgeçilebilir.

Akran ilişkileri önemlidir, ebeveynle ilişkiler azalır çatışmalar yaşanabilir. Bu dönemin atlatılmasında, kimliğin oluşmasında anne, baba, öğretmen ve akranların değer yargılarının birbiriyle uyuşması önemli yer tutar. 

Gençlik Döneminin Gelişim Görevleri şunlardır:

• Bedensel özelliklerini kabul etme
• Her iki cins yaşıtlarıyla görüşme, anlaşma
• Aile içerisinde duygusal bağımsızlığını kazanma
• Bir yetişkin kadın veya erkek rolünü benimseme
• Toplumsal görevlerini yerine getirme sorumluluk alabilme
• Evlilik ve aile hayatına ilişkin düşüncede plan yapma
• Bir değerler ve ahlak sistemi oluşturma

 

D.Yetişkinlik: Erken yetişkinlik(20-34) döneminde sevgi, yakınlık içeren uzun süreli ilişki, evlilik çocuk sahibi olmak bu dönemden beklenen davranışlardır. Bir diğeri ekonomik bağımsızlıktır.

Geç yetişkinlik (35-54) dönemi üretkenliğin en fazla olduğu dönemdir.  Bu dönemde verici olmak, gelecek nesilleri düşünüp faydalı olmaya çalışmak önemli özelliklerdendir. Bu dönemde orta yaş bunalımı yaşanabilir.

 

D. İleri Yetişkinlik(55-64), Yaşlılık (65-85): Yaşlanmada refleksler  ve duyu organları zayıflar, kas gücü azalır. Yaşlının bilişsel süreçlerinde değişiklikler olur. (dikkat azalır, hatırlama, öğrenme zayıflar.)

 

Gelişimin Biyolojik Temelleri

Psikoloji davranışı inceleyen bilimdir,  davranışlarınsa biyolojik temelleri vardır. Organizmanın dış uyarıcıları alması, onları anlamlandırması, değerlendirmesi, onlarla ilgili davranışta bulunması aşamalarında hep biyolojik yapının etkisi vardır. Bu süreçlerin hepsiyle ilgili beyinde belli bir alan vardır. Örneğin sağ ve sol yarım kürenin farklı işlevleri vardır. Sağ yarım küre daha çok görsel-uzaysal, yaratıcı duygusal işlevlerden sol yarım küre, sözel, mantıksal işlevi üstlenmiştir.

Nuray TAN

doğuştan donanım edinilmiş donanım psikoloji ders notları ergenlik yetişkinlik ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım Nuray TAN