Müzik Terimleri Sözlüğü J-L Arası, ders ve çalışma notu

Müzik Terimleri Sözlüğü J-L Arası

J HARFİ

JANNEQUIN, Clement(1485-1560):Paris`te ve Bordeaux`da yaşadı.Lorrain kardinalinin ve Duc de Guise`in hizmetinde bulundu.395 adet "chanson"u ile programlı "chanson"un önemli isimlerinden biri olduğu görülür.Marignano savaşına katılmış, savaşa ait "cahnson"lar yazmıştır."La Guerre-Savaş", "La Bataille de Renty Savaşı", "Le Prise de Boulogne-Bolonya`nın Zaptı"gibi.Ayrıca sokak hayatını ve doğaya ait şarkılarda yazmıştır."Kuşların şarkısı", "Kırlangıç"gibi.

JAQUES-DALCROZE, Emilie(doğ.1865):Viyana`da doğmuştur.Aslen Fransız İsviçre`sindendir.Viyana`da Fuchs ve Bruckner`in ve Paris`te Delibes`in öğrencisi olmuştur.1910`da ritmik jimnastik metodunu yayımlamış ve Dresdende Hellerau Enstitüsünde uygulamaya sunmuştur.Daleroze,besteci olarak da operalar,koro parçaları, "lied"ler, orkestra ve oda müziği eserleri yazmıştır.Ritmik metodunu aydınlatan kitapları vardır.

JİG: İngiliz kaynaklı, hızlı dans.

JOTA (isp.): Bir çift dansçının oynadığı, hızlı tempoda kastanyet eşlikli İspanyol dansı.

K HARFİ
Kabak Kemane: Türk Halk Müziğinin telli, yaylı ve deri kapaklı sazlarımızın tek örneğidir. Menşei Orta Asya'ya dayanmaktadır. Kabak Kemane Türkiye'de özellikle Batı Anadolu'da (Ege Bölgesi'nde) yaygın olarak kullanılan bir sazdır. Kabak, Kabak Kemane, Rebap (Güneydoğu Anadolu'da Rubaba, Hatay yöresinde Hegit) ve Iklığ gibi adlar ile bilinmektedir. Orta Asya Türkmenlerinin Gijek adını verdiği ve Azerbaycan halk müziğinde Kemança adıyla kullanılan çalgı da aynı köktendir. Gövdesi kabak veya hindistan cevizi, göğsü deri, iki veya üç telli olan bir halk çalgısıdır. Yörelere ve biçimlerine göre farklılık gösterir; Yay için at kılı kullanılması tercih edilir. Su kabağı sap kısmından 1/3 oranında kesilir. Bu bölüme tekne adı verilir ve üzeri eskiden tavşan, günümüzde ise yürek zarı ile kaplanır. Tekne çapı yaklaşık 10-15 cm arasındadır. tekneden sonra sap ve burgular gelir. Gövdenin en alt kısmında, çalgıcının kabak kemaneyi dizine dayayıp çalması için demir çubuk vardır. Bu çubuk aynı zamanda kabak ile sapın birbirini tutmasını da sağlar. Kemane perdesiz bir çalgı olduğu için her türlü kromatik ve komalı ses elde edilebilir. Ses genişliği, 2,5 oktavdır. Kabak kemane geçmişten günümüze kadar otantik görünüşünü korumuş bir halk çalgısıdır. Türkler kemane ve kemençe kültürlerini üç kıta üzerine yaymışlardır. "Iyık" Altaylarda "Yançak komus", Kırgızlarda "Kıl Kıyak", Türkmenlerde "Gıcak" gibi isimlerle anılmıştır. Kabak kemane yapılırken Su kabağı yukarı doğru incelen boğum altından kesilir ve üzerine yürek zarı veya deri geçirilir. Daha sonra kabağa ağaçtan sap (kol) monte edilir. Kemanenin aslı üç telli olup, daha geniş ses elde etmek için daha sonraları dördüncü bir tel ilave edilmiştir. Kabağın çapının büyük veya küçük olması elde edilecek sesin tiz veya pes olması sonucunu doğurur. İki eşik arası (üst ve alt eşik) normal şartlarda 32-33 cm. uzunluğunda olmalıdır. Ancak derinin az veya çok gergin olması bu uzaklığın değişmesinde etkendir. Şu anda kemanede normal bağlama telleri (çelik ve sırma) kullanılmaktadır. Ancak kemanenin doğal yapısı ile orantılı olarak keman telleri de kullanılabilir. Sazımız at kılıfından yapılmış yay ile çalınır. İyi, kaliteli ve gür ses elde etmek için kıllar üzerine reçine sürülür.Burdur teke yöresine ait 4 telli, perdesiz, 2,5 oktav ses aralığında, gövdesi su kabağıdan yapılmış eski türk enstrümanlarından biridir. Ayrıca kemanda olduğu gibi yay vasıtasıyla çalınır.
KADANSLat.Cardere-düşmek) Solo müzik aleti için yazılmış büyük eserlerin,örneğin konçertoların bir cümlesi sona ererken çalınan veya çalınması için bir solist tarafından bestelenen parça.Kadans,bazen eseri yazan tarafından bestelenir. Örneğin Beethoven piano konçertoları için kadans yazmıştır.

KAMERACamera) (İtal.)Odo.Alla Camera(Ala kamera)-Oda müziği tarzında(Oda müziği için).

KAMMERMUSİK (Alm.): Oda müziği.

KANTOCanto)-(ital.)Şarkı.

KANON:Çok sesli bir tür müzik parçası.İki,üç veya daha çok seslerin aynı melodiyle birbiri arkasından aynı zamanda çalınması veya söylenmesi.

KANTATital.Cantata) Tek sesle yahut koro ile sunulan ses partisinin genellikle aletlerin eşliği ile söylenmesi.

KANTORLat.)Kilise şarkıcısı.Kilisenin doğuşundan beri dini,ilahi ve şarkıları söyleyen özel olarak yetiştirilmiş şarkıcılara denir.

KAPELLMEISTERAlm.)Orkestra şefi.

KEISER,Reinhardt(1674-1739):Alman barokunun önemli opera bestecisidir.Leipzig Thomas Okulu`nda okumuş, 1683`te Hamburg`a gitmiştir.Orada "Basilius"adlı eseri ile ilgi görmüştür."Adonis", "Pomona", "Claudius", "La Forza di Virtu", "Masannielleoso", "Octavia", "Almira" gibi operaları bu başarıyı devam ettirmiştir.1723-1728 yılları arasında Kopenhag Saray Orkestrası şefliği yapmış,hayatının son yıllarını Hamburg`da geçirmiştir.Keiser, 120 opera, kantat, oratoryo ve pasyon bestelemiştir.

KASSATİON (Alm.): 18. yy'da süitin türlerinden.
KASTANYET: İspanya ve Güney İtalya'da halk müziğinden yayılan kestaneye benzeyen, birbirine bağlı iki tahta parçası. Bolero, fondago ve tarello gibi halk danslarında süsleyici bir ritm unsuru olarak çalınır.
KIEL,Friedrich(1821-1885):Vestefalyalı müzikçi.Prens Witgenstein`in şapelinde bulunmuş,öğrenimini Berlin`de Dehn yanında tamamlamıştır.Stern Konservatuarına öğretmen olmuş,1870`de yüksek müzik okuluna öğretmen olarak tayin edilmiştir.Kiel Sanat Akademisi üyesidir.Asıl uzmanlığı oda ve koro müziği üzerindedir.Op. 16,51 keman, op. 12, viyolonsel sonatları, op. 24, 33, 34, 65 piano trioları,op. 43, 44, 50 piano kuartetleri, op. 75, 76 piano kentetleri özellikle tanınmıştır.Koro eserleri, "İsa" oratoryosu, "Missa Solemnis", 2"Requiem", "Stabad Mater" eserleri arasındadır.

KLARNET:Tahtadan bir borudan ve ağızlıktan oluşan nefesli müzik aleti.İlk 1690 sıralarında Nürnberg`li müzik aletleri ustası Charistoph Denner tarafından yapılmıştır.Önce iki ses düğmesinden klarnet sonraları,18.yy on sekiz delik ve on üç düğmeye kadar gelişmiştir.Daha kalın seslisi Basklarnettir.Klarnet önce 18.yy da Güney Almanya ve Paris operaları orlestralarında kullanılmıştır.

KLAVIERAlm.)Piano.

KLEIN,Bernhard(1793-1832):Cheribini okulundan Alman besteci Kolonya`da doğmuş ve orada bir süre kilise orkestrası şefliği yapmıştır.1818`de Berlin`e gelmiş,1820`de Kilise Müziği Enstitüsüne kompozisyon öğretmeni olmuştur.Kilise müziği eserleri özellikle oratoryoları ile tanınmıştır.

KLEMETTI, Heikki:Finalndiyalı besteci ve orkestra şefi.Helsinki ve Berlin`de öğrenim görmüştür.Suomen Launu adlı koro birliğinin yöneticiliğini yapmış,5 büyük dua ve birçok kilise müziği eserleri bestelemiştir.

KLINGLER, Karl(1879-?):Keman tarihinin önemli isimlerinden biridir.Salzburg`ta doğmuştur.1903`te Berlin Yüksek Okulunda öğretmen olmuştur.1905 yılına kadar öğretmeni Joachim`in kuartetinde viyola çalmış,bu tarihten sonra kendi adını taşıyan kuartetini kurmuştur.

KNEIP, Gustav(1905-?):Zamanımızın tanınmış bestecilerinden biridir.Kolonya Konservatuarının öğrencilerinden biridir. Burada Abendroth,Unger yanında yetişmiş,Almanya`da radyoda tonmaisterlik ve Kolonya`da halk müziği üzerine uzmanlık yapmıştır.

KODALY, Zoltan(1882-1947):Macar besteci.H.Kössler`in öğrencisidir.Müzik bilimcisi olarak tanınmıştır.Uzun süre Budapeşte Üniversitesinin yöneticiliğini yapmıştır.

KOLORATURA (İtal.): Çalgılarda ver insan sesinde süslü geçitler. Terim genellikle, bu türlü geçitleri ustalıkla söyleyebilen lirik sopranolar için kullanılır.

KONÇERTO (İtal.): Genellikle tek, bazen de birden çok çalgı için, orkestra eşliğiyle yazılmış beste. Concerto grosso: Küçük bir çalgı grubunun (concertino), orkestranın geri kalan çalgılarıyla (ripieno) karşıt durumda olduğu yapıt.

KONSERVATUVAR (Fran.): Müzik öğrenimi için kurulmuş büyük okullar. İlk konservatuvar Napoli'deki San Maria di Loreto'dur.

KONTRALTO (İtal.): En pes kadın sesi.

KONZERTMEİSTER (Alm.): Senfoni yada opera orkestrasında baş kemancı. Yalnız kemanlardan ve öbür yaylı çalgılardan değil, yöneticiden sonra bütün orkestranın çalışma beraberliğinden sorumlu kişi.

KOMPOZİTÖR:Besteci.

KONÇERTO:Çeşitli bölümleri olan ve orkestra ya da solo için yazılmış eser biçimi.Kiliseden doğma bir biçimdir.Orkestra eşliğinde solo sunumla bugünkü şeklini almıştır.Vivaldi ve Bach bu şekle esas karakterlerini vermişler,sonradan yetişen besteciler çeşitli aletler için konçertolar bestelemiştir.Orkestra solist(ler)söyleşisi anlamına gelir.

KONTRPUAN:Birden daha çok sesi birbiriyle örüp bir müzik parçası yapmak.

KORO:Çok sesli bir müzik parçasının bir grup tarafından hep bir ağızdan söylenmesi.Başlıbaşına çocuk, kadın ve erkeklerden oluşur ya da karışıktır.

KÖSSLER, Hans(1853-1926):Rheinberger`in okulundan besteci ve teori öğretmeni.Dresden ve Kolonya`da ve ayrıca Budapeşte Müzik Akademisinde kompozisyon öğretmenliği yapmıştır.Eserleri Brahms`ınkilere büyük bir yakınlık gösterir.

KREUTZER, Konradin(1780-1849):Albrechtberger`in okulundan besteci.Stutgart,Donaueschingen,Kolonya ve Viyana`da bulunduğu tarihlerde Beethoven`ın arkadaşı olmuştur.

KREUTZER, Rudolph(1766-1831):Aslen Alman kanından büyük Fransız kemancısı.Johann Stamitz`in öğrencisidir.1783`te Paris`te birçok değişik müzik ödevlerinde bulunmuştur.1795`tekonservatuara profesör,1801`de okestra şefi,1817`den sonra büyük operada orkestra şefliği yapmıştır.Kreutzer`in adı bugün,Ludwig von Beethoven`ın kendisine itaf ettiği op.47 kendi ismini taşıyan keman ve piano sonatı sayesinde yaşamaktadır.

KRIEGER,Adam(1634-1666):Tanınmış Alman "lied" bestecilerindendir.Halle`de S.Scheidt yanında öğrenim görmüştür. Leipzig`de Nicolai kilisesinde iki yıl kadar org çalmış,ayrıca Dresden prenslik orkestrası şefi olmuştur.

KRIEGER, Johann(1651-1735):J.Philipp Kriger`in kardeşi ve öğrencisidir.Greiz ve Eisenberg`de saray orkestraları şefliği yapmıış,1681`den sonra Zittau şehrinde müzik direktörü olmuştur.

KRIEGER, Johann Philipp(1649-1725):Nuremberg`de doğmuştur.Alman barok devri operasının tanınmış isimlerinden biridir.İlk öğrenimini Kopenhag`da, ayrıca Venedik`te Rosenmüller ve Roma`da Pasquini yanında yapmıştır.Bayreuth,Halle (1677) ve Weissenfels(1680)`de orkestra şefliklerinde bulunmuştur.Org,orkestra ve kilise eserleri ve elli kadar da opera yazmıştır.
KUARTET (Fran.): Dört çalgı yada dört ses için müzik. Dört çalgılık, yada dört seslik topluluk. En yaygın dörtlü çalgılaması, iki keman viyola ve viyolonselden kurulan topluluktur ve bu ortam için sayısız yapıy verilmiştir.

KUİNTET, KENTET (Fran.): Beş çalgı, yada beş ses için müzik. Beş çalgılık yada beş seslik topluluk.

L HARFİ

LALO, Eduard(1823-1892):Lille`de doğmuş Fransız besteci.Aslen İspanyol bir aileden gelmedir.Paris Konservatuarında Habeneck yanında öğrenim görmüştür."Le Roy d`Ys"adlı operası ve "Namouna" adlı balesi ile başarı kazanmıştır.Keman ve orkestra için ulusal özellikleri olan bazı eserler yazmıştır;"Norveç Fantezisi", "Rus Konçertosu".Bunlarn arasında en tanınmışı, yine keman ve orkestra için yazılmış olan "Symphonie Espagnole" adlı eseridir.

LAENDLER: Kaynağı Avusturya olan ¾ ölçülü dans. Valsin doğumuna yol açmış viyana klasikleri bu dansı bazı yapıtlarında kullanmışlardır.

LARGAMENTE, LARGO (İtal.): Geniş anlamında. Çok yavaş tempo.

LARGHETTO (İtal.): "Largo"dan az daha hızlı.

LASSO, Orlando di(Roland de Lassus)(1532-1594):Belçika`da Mons kasabasında doğmuş besteci.Müzik sanatına koro çocuğu olarak başladı.13 yaşındayken İmparatorluk Generali Ferdinand Ganzoga`nın himayesine girdi.Özellikle İtalya`ya giderek Milano, Napoli veRoma`da uzun süre kaldı.Bu şehirde 1553 yılına kadar orkestra şefliği yaptı.İki yıl sonra tekrar ülkesine döndü.1556 yılına kadar Anvers`te kaldı.Lasso son olarak 1560 yılında Münih`e gelmiş, ölümüne kadar orada saray şapelini idare etmiştir.Lasso`nun en çok başarılı olduğu branş kilise müziğidir.

LEGGİERO (İtal.): Hafif.

LEGRENZI, Giovanni(1626-1690):Kuzey İtalya`nın operada tanınmış bestecilerinden 1685 yılında Venedik`te San Marco kilisesi şapelini idare etmiş,ayrıca aynı şehir konservatuarında yönetici olmuştur.Legrenzi ilk opera yazarlarından biridir.17 sahne eseri oratoryoları ve kantatları vardır.Çalgısal müzik eseri olarak kilise ve oda sonatları bırakmıştır.

LEİTMOTİV (Alm.): Kişilerin yada olayların tanıtılması için kullanılan, melodik, ritmik yada armonik kimliği olan cümle bölümleri. Genellikle operada kullanılır. Wagner'in operalarında "Leitmotiv"lerin özel bir önemi vardır.

LENTO (İtal.): Yavaş.www.notbak.com

LİBRETTO (İtal.): "Küçük kitap" anlamına gelir. Opera metni, opera oyunu.

LIED:Hem müziği, hem şiiri lirik olan bir tür şarkı.Özel tarzlarda yazılmış olanları olduğu gibi marş,dans ve halk liedleri vardır.14. yy dan sonra lied bazı müzik aletlerinin eşliğiyle çalınıp söylenmeye başladı.

LISZT, Franz(von)(1811-1886):Macaristan`da Raiding şehrinde aslen Alman olan bir aileden doğan piyanist,besteci. Müzik öğretimine çok küçük yaşta başlamıştır.Ayrıca Czerny, Salieri, Paer ve A.Reicha yanında çalışmıştır.Birçok Avrupa şehrinde piano virtüözü olarak konserler vermiştir.Bu arada İstanbul`a da gelmiş ve Dolmabahçe sarayında konser vermiş, Padişah tarafından bir nişan almıştır.Yine bu seyahatlerin birinde Kontes Marie d`Agoult ile evlenmiş,bu birleşmeden sonradan Richard Wagner`in karısı olacak Cosima doğmuştur.1848`den sonra Weimar`a gelen Liszt oraya yerleşmiştir. Bu arada Richard Wagner ile tanışmış ve genç besteciyi her bakımdan desteklemiştir.Liszt 1850 yılında Wagner`in ünlü operası "Logengrin"in ilk temsilinde orkestrayı idare etmiştir.1858`de idare etiği Peter Cornelius`un "Barbier von Bagdad"adlı operasının başarısızlığa uğraması üzerine Roma`ya gitmiş uzun süre dini bir çevre içinde yaşadıktan sonra 1869 yılında Weimar`a dönmüştür.Bundan sonra tekrar öğretmenliğe devam etmiştir.Liszt Bayreuth`daki Wagner festivali sırasında ölmüştür.

 List`in hemen hemen her çeşit piano kompozisyonu vardır.Beethoven`ın senfonileri ve Berlioz`un fantastique senfonisi üzerine çalışmaları, 19 Macar Rapsodisi ve "Mi Bemol Majör"ve "La Majör" konçertoları ve "Si Minör"piyano sonatı bunların başında gelir.
LOURE (Fran.): 18. yy. süitlerinde rastlanan bir tür halk dansı.

LULLY, Jean Baptiste(1632-?):Fransız, opera bestecisi.İlk operanın yazıldığı şehir olan Floransa`da doğmuştur.1646`da Duc de Guise tarafından aşçı yamağı olarak Paris`e götürülmüştür.Orada orgcu Métru,Roberday ve Gigault`dan keman, piano ve kompozisyon dersleri almıştır.Ayrıca "24 Violons du Roi-Kralın 24 Kemanı"adlı orkestraya kemancı olarak girmiş,1652`de aynı orkestranı şefi olmuştur.Besteciliğe saray balesine eserler yazarak başlamıştır.Bu sıralarda özellikle Moliére ile işbirliği yapmıştır.Bu tarihten itibaren yazdığı operalarla başarı elde etmiştir.Bu eserlerde trajedi kuralları,özellikle deklamasyon üzerinde durmuştur.Ayrıca resitatifleri, dekorları ve sahne realizmi ile operada büyük yenilikler yapmıştır.Lully`nin başlıca eserleri şunlardır:"Bacchus ve Amour`un Bayramları"(1672), "Cadmus ve Hermione"(1673), "Alceste"(1674), "Thésée"(1675) ,"Atys"(1676), "Pérsée"(1682), "Phaéton"(1683), "Amadis de Gaul"(1684)," Armide"(1686).Lully operalarının içerdiği yeni elemanların başında danslar ve özellikle çok kuvvetli olan dans sahneleri, uvertürler ve uvertür süitleri gelir.

LURE:Çok eskiden kullanılan bir tür nefesli saz.

LÜBECK, Vincent(1654-1740):Zamanının pek tanınmış org virtuozlarındandır.Önceleri Stade`de,sonraları Hamburg`da Nicolai kilisesinde çalmıştır.Org için prelüdler ve fügler bırakmıştır.

LYRA:Eski Yunanlıların kullandığı Kitharis şeklinde bir tür mızraplı saz.Lyra bugün kullanılmakta olan yaylı sazların atalarından biridir.

LYRA, Justus Wilhelm(1822-1882):Osnabrück`de doğmuştur.Bir çok şarkı bestelemiştir.

notbak.com

Müzik Terimleri Sözlüğü J-L Arası ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları Müziği opera besteci