Öğrenmenin Tanımı ve Öğrenme Türleri (Psikoloji), ders ve çalışma notu

Öğrenmenin Tanımı ve Öğrenme Türleri (Psikoloji)

Öğrenmenin Tanımı ve  Öğrenme Türleri :

Öğrenmenin iki kaynağı vardır; birisi kendi yaşantımız, diğeri eğitim öğretimdir. Öğrenme davranışlarımızda az ya da çok bazı sürekli değişikliklere yol açar. Davranışın değişmesi eskiden yapılmayan bir hareketin yapılması, bir görüş ve düşünüşün benimsenmesi ya da bırakılması anlamına gelir. Öğrenme yaşam boyu devam eden bir süreçtir.

Öğrenme: Tekrar ya da yaşantı sonucu bireyin davranışında ortaya çıkan ve oldukça kalıcı olan değişikliktir. Buna göre öğrenmenin üç öğesi vardır:

1-Davranış değişikliği(gözlenebilen veya ölçülebilen bir değişiklik elle yemekten çatal-bıçak kullanmaya geçmek gibi.)

2-Tekrar ya da yaşantı sonucu ortaya çıkan değişiklik

3-Süreklilik.( Davranış kısmen kalıcı olmalıdır. Örnek: Ayakkabı bağlamada olduğu gibi.)

 

ÖĞRENME TÜRLERİ:

A-Koşullama Yoluyla Öğrenme

1-Klasik koşullama yoluyla öğrenme     2-Edimsel koşullama yoluyla Öğrenme

B-Bilişsel Öğrenme

1-Örtük Öğrenme     2-Model Alarak Öğrenme     3-Kavrayarak Öğrenme

 

A-Koşullama Yoluyla Öğrenme

1-Klasik koşullama yoluyla öğrenme:

Limon gördüğümüzde hatta adını duyduğumuzda ağzımız sulanır. Yolda giderken keskin bir fren sesi bizi korkutur. V.b örnekler basit bir refleks gibi görünse de öğrenme ile ilişkilidir.
Bu örneklerdeki fren sesi, limon sözü birer sembol uyarıcı durumuna geçer. Böyle bir uyarıcının etkisiyle tepkiler oluşur. Yani bu uyarıcılara karşı koşullanmışızdır. Pavlov’un köpek üzerinde yaptığı deney salya koşullanması ile ilgilidir.
Pavlov daha önce zil sesine hiçbir tepki vermeyen köpeğin et ile birlikte verildiğinde salya salgıladığını deneyle göstermiştir. Burada zil başta nötr bir uyarıcı iken; doğal uyarıcı(et) ile birlikte tekrar tekrar sunulunca koşullu uyarıcı haline geçmiştir. Köpek artık daha önce tepki vermediği bir uyarıcıya tepki vermeye koşullanmıştır.

 

Koşullama Öncesi

Zil sesi (nötr uyarıcı) ---Tükürük salgısı yok

Et (Koşulsuz Uyarıcı) ---Tükürük salgısı var(koşulsuz tepki)

Koşullanmada

Zil sesi + Et(koşulsuz uyarıcı) ---Tükürük salgısı var(koşulsuz tepki)

Koşullanma sonrası

Zil sesi(koşullu uyarıcı) ---Tükürük salgısı var (koşullu tepki)  zil artık etin yerini alıyor.

 

İnsan ve hayvanların önceleri tepkide bulunmadıkları bir uyarıcıya, belirli koşullar sonucunda tepkide bulunmayı öğrenmesine klasik koşullanma yoluyla öğrenme denir.
Bazı insanlarda görülen korku, antipati, tiksintilerinde gerçek neden bu tür koşullanmalardır. dersimiz.com

Örnek: Önceleri hastane veya doktora tepkisi olmayan bir çocuk iğne yapıldıktan sonra doktor ya da hastaneye korku tepkisi geliştirir.

Öğrenme Süreçleri:
Genelleme: Koşullu tepkiyi yaratan uyarıcının benzerlerine de aynı koşullu tepkinin gösterilmesidir. Örn: Zil sesine koşullanmış köpeğin çan sesine de salya tepkisi vermesi

Ayırt etme: Genellemenin karşıtı olarak hangi uyarıcıya hangi tepkinin gösterileceğini ayırt etmedir. Örn:Köpek tarafından ısırılan bir çocuk, zamanla ev köpeği ile sokak köpeğini ayırt eder ve ev köpeğinden korkmamayı öğrenir. 

Koşullanmanın Sönmesi: Koşullanmış davranışta görülen zayıflamadır. Örn: Zil sesine koşullanmış köpeğin zil ile birlikte et verilmemesi sonucu bu koşullanmanın kaybolması (köpeğin zil sesine karşı salya salgılamaması)
Koşullamanın Kendiliğinden Geri Gelmesi: Sönen bir koşullanmış davranışın belli bir süre sonra aynı şartlarda yeniden canlanmasıdır. Örn: Zil sesine karşı oluşan koşullanmanın sönmesine rağmen belli bir süre sonra tekrarlandığında hemen aynı koşullanmanın ortaya çıkması.

 

2-Edimsel koşullama yoluyla Öğrenme:

Edimsel koşullanma, ödüle götüren ya da cezadan kurtaran bir davranışın yapılmasını öğrenmektir. Yani edimsel (kendiliğinden) yaptığımız bir davranış bizi ödüle götürüyor veya cezadan kurtarıyorsa bu davranışa koşullanırız.
Skinnerin fare üzerinde yaptığı deneyde kutu içindeki aç bir farenin rastgele yaptığı davranışlar sonucunda yiyecek kabının açılmasını sağlayacak manivelaya(pedal) basarak yiyeceğe kavuşması ve daha sonra deney tekrarlanınca manivelaya daha kısa sürede basmayı öğrenmesi edimsel bir koşullanmadır.

Edimsel koşullamada organizmanın yaklaşmak ya da elde etmek istediği olumlu bir uyarıcı vardır. (yiyecek gibi) Organizma bu amaca ulaşmak için davranışta bulunur. Bu duruma olumlu pekiştirme denir. Ya da organizmanın (hayvan ya da insan ) ortadan kaldırmak istediği bir uyarıcı vardır. (Acı verici uyarıcı gibi) canlı bu uyarıcıyı ortadan kaldıran davranışı yapar, olumsuz durum ya da uyarıcıdan kurtulur. Bu duruma olumsuz pekiştirme denir.

 

B-Bilişsel Öğrenme

Diğer adı karmaşık öğrenmedir. Bu öğrenme zihinde oluşur. Kitap okuyarak, TV izleyerek ya da bir olaya tanık olarak birçok şey öğreniriz.

Organizmanın algılama, hatırlama, düşünme gibi zihinsel yetileri aracılığıyla öğrenmesidir. Bu tür öğrenmenin ağırlık noktası bilgilerin biriktirilmesi ve işlenmesidir. Başka bir deyişle yaşantılar depolanır ve bunlar anlam kazanır. Farklı şekillerde olabilir.

 

1-Örtük Öğrenme:

Farkına varmadan öğrenme de denir. Bu öğrenmede kişi öğrenmeye niyet etmeden, farkında olmadan öğrenir. Bu şekilde öğrenmeye örtük öğrenme denir. Örnek: Müzik dinleyerek ders çalışırken farkında olmadan şarkının sözlerini de öğreniriz.

 

 2-Model alarak Öğrenme: Taklit yolu ile öğrenme de denir. İnsan ve hayvanların beğendikleri, büyükleri veya özendikleri kişileri taklit ederek onlar gibi davranmayı öğrenmesidir. Örnek: Bir gencin pop sanatçısını taklit ederek onun gibi giyinmesi, bir genç kızın saçını beğendiği bir manken gibi kestirmesi vb.

Genellikle kız çocukları anneyi, erkek çocukları babayı model alır.
 

3-Kavrama yoluyla öğrenme: Bu öğrenme çözümü gereken durumun öğeleri arasındaki ilişki bir anda görülür. Başarılı davranış akıl yürütme ile sanki aniden olur.  Problemdeki öğeler düzenlenir, yeniden yapılanır, sonunda “ tamam buldum.” Şeklinde çözüm ortaya konur. Örn: Çok zor sandığımız bir matematik problemini bir müddet düşündükten sonra birden kavrayarak çözüme ulaşmak. (başka bir örnek maymunun muzu elde etme deneyi.)

Nuray TAN

Öğrenme Öğrenmenin Tanımı Öğrenme Türleri tekrar psikoloji Öğrenme Süreçleri pekiştirme Bilişsel Öğrenme Örtük Öğrenme Model alarak Öğrenme Kavrama yoluyla öğrenme ders notları ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım Nuray TAN