Projeksiyon Tipleri, ders ve çalışma notu

PROJEKSİYON TİPLERİ NELERDİR?

PROJEKSİYON:

Yerkürenin paralel ve meridyen ağının belirli kurallara göre düz bir kâğıda aktarılmasına projeksiyon (harita çizim yöntemi) denir. Haritaların kullanım amaçlarına göre projeksiyonların çeşitleri vardır.

 

Harita çizimindeki zorluklar, şekil ve alan bozulmalarının en aza indirilebilmesi için oluşturulan özel çizim yöntemlerine projeksiyon(izdüşüm) yöntemleri adı verilir.

 

Projeksiyon Yapmak; Projeksiyon yapmanın temel esasını, haritası çizilmek istenilen yere doğru yerkürenin üzerine ışık yansıtılarak enlem ve boylam çizgileri ile kıta şekillerinin gölgelerinin bir kâğıt parçasının üzerine düşmesini sağlamaktır. Kâğıdın konumuna bağlı olarak gölgeler farklı biçimlerde bozulur. Haritanın kullanım amacına göre kağıdın, bozulmanın en az olacağı şekilde yerleştirilmesi sonucu projeksiyon tipleri ortaya çıkmıştır.

 

Projeksiyonların bazıları uzunluk, bazıları açı, bazıları ise alanları gerçeğe daha yakın gösterir. Projeksiyonlar iz düşüm (yükseltinin sıfır metre kabul edilmesi) esasına göre çizildiğinden engebesi fazla olan yerlerin izdüşüm yüzey alanı ile gerçek yüzey alanı ölçümleri arasındaki fark çoktur.

 

Türkiye’de, izdüşüm alan ile gerçek yüzey alanı arasındaki farkın en fazla olduğu bölgeler Doğu Anadolu ve Karadeniz, en az olduğu bölgeler ise Marmara ve Güneydoğu Anadolu’dur.

Harita çiziminde kullanılan başlıca projeksiyon çeşitleri silindirik, konik ve düzlem projeksiyonlardır.

1. Silindir Projeksiyon :
Bir kürenin çevresine silindir şeklinde bir kâğıt sarılmasıyla oluşturulur. Bu projeksiyonda ekvator çevresinde bozulma az iken, kutuplara gidildikçe bozulmalar artar. Enlem ve boylam çizgileri Dünya’nın gerçek devir yönünü gösterdiğinden bu tarz haritalar genellikle denizcilikte ve havacılıkta kullanılır. Silindir projeksiyonla çizilen haritalarda alan bozulur ancak şekil korunur. 

Silindirik projeksiyon tüm dünyanın gösterilmesi gereken haritalar bu projeksiyonla çizilir.

2. Konik Projeksiyon

Konik projeksiyon, kürenin koni şeklindeki bir kağıda sarılmasıyla oluşturulan bir harita hazırlama yöntemidir. Bu yöntemle çizilmiş haritalarda şekil bozulur fakat alanlar korunur. Orta enlemler ve çevresindeki bölgelerin gösterilmesinde daha doğru sonuçlar verir.

Konik projeksiyonda Dünya'nın yalnızca yarısı gösterilebilir. Ülke haritaları ve teknik ayrıntı isteyen haritalar bu projeksiyonla çizilir.

 

3. Düzlem(Ufki) Projeksiyon

Bu projeksiyonla elde edilen haritalarda biçim ve alan bozulmaları çok fazladır. Bu haritalar daha çok denizcilik ve havacılıkta kullanılır.Dar alanların ve büyük ölçekli haritaların çizimlerinde kullanılır. Haritanın orta kısmı gerçeğe yakınken, kenarlara doğru bozulma artar.

Düzlem projeksiyon, bozulmaların en fazla olduğu projeksiyon tipidir. Dış kısma doğru bozulma artar.

Parçalı Projeksiyonlar (Winkel Projeksiyonu): Yeryüzünün birden fazla parçaya ayrılmasıyla oluşturulan, karasal alanlardaki boyut ve şekil bozulmalarının en aza indirildiği ve böylece gerçeğe yakın Dünya görüntüsünün elde edildiği haritaların çiziminde kullanılır. Bozulmalar daha çok okyanus alanlarında görülür.

 

Projeksiyon Tiplerinin Karşılaştırılması