Sağlığa Etki Eden Çevresel Etmenler (Sağlık Bilgisi), ders ve çalışma notu

Sağlığa Etki Eden Çevresel Etmenler (Sağlık Bilgisi)

SAĞLIĞA ETKİ EDEN ÇEVRESEL ETMENLER

Çevresel etmenler çok çeşitlidir. Bunlar, temel madde eksiklikleri; sosyal, kültürel ve ekonomik etmenler; psikolojik, fiziksel, kimyasal, biyolojik etmenler olarak sınıflandırılabilir.

 

Temel madde eksiklikleri

Yetersiz ve dengesiz beslenme, sağlığa olumsuz etki eden faktörlerdendir. Örneğin, aşırı karbonhidratlı ve yağlı besinler, fazla kiloya ve çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur. Vücut için gerekli olan besin ve mineral eksikliği, bebekler ile çocuklarda büyüme, gelişme ve zekâ geriliğine yol açar. Gebelerde düşüklere veya ölü doğumlara neden olur.

 

Sosyal, kültürel ve ekonomik etmenler

Bireyin sosyal durumu, evli veya bekâr oluşu, çocukları, arkadaşları ve bunlarla ilişkileri, onun ruh sağlığını etkiler. Bireyin işi, hobileri ve tutkuları, kişiliğini yansıtır. Kişiliğin de sağlıkla bağlantısı vardır. Ruhsal çalkantılar ve stres, sağlığı bozar.

Kültürel etmenler de sağlığa etki eder. Örneğin, yurdumuzun değişik yörelerinin çeşitli yemek alışkanlıkları vardır. Güneydoğu yöresine ait yemeklerden çiğ köfteyi sık yiyen insanlarda bağırsak parazitlerine daha fazla rastlanmaktadır.

Ekonomik etmenleri de göz ardı etmemek gerekir. Bireyin sağlıklı yaşayabileceği ortamda bulunabilmesi, ekonomik durumunun uygun olmasına bağlıdır. Ekonomik nedenlerden dolayı kötü koşullar altında yaşamak zorunda kalan kişilerin sağlıkları daha çabuk bozulabilir.

 

Kimyasal etmenler

Zehirler, kanser yapıcı maddeler vb. kimyasallar da insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen önemli etmenlerdendir. Havada, toprakta veya suda bulunan zehirli atıklar insan sağlığını tehdit eder. Solunum, sindirim ve boşaltım organlarında çeşitli hasarlara yol açar.

 

Biyolojik etmenler

Biyolojik çevre, çevremizdeki canlıları ve bazı canlılardan elde edilen ürünleri içerir. Biyolojik çevre, beş grupta incelenebilir:

• Mikroorganizmalar
• Vektörler
• Hayvanlar
• Bitkiler
• Hayvansal ve bitkisel ürünler

 

Mikroorganizmalar: Gözle görülemeyen küçük canlılardır. Doğada çok sayıda mikroorganizma vardır. Bunların bir kısmı yararlı, bir kısmı ise zararlıdır. dersimiz.com Zararlı olanlara patojen mikroorganizma da denir. Patojen mikroorganizmalar, bulundukları organa veya vücudun tümüne zarar vererek hastalık oluşturur. Kolera, tifo, çocuk felci, difteri, verem, kuduz, kabakulak, kızıl, kızamık gibi pek çok hastalığın etkeni bu mikroorganizmalardır.

 

Vektörler: Patojen mikroorganizmaları insanlara taşıyan sivrisinek, tahtakurusu, bit, pire, hamam böceği, kene, çeçe sineği gibi eklem bacaklılar ve fare, sıçan gibi kemiricilerdir.

Sıtma, anofel cinsi sivrisineğin dişisi tarafından insanlara taşınan bir hastalıktır. Vebayı genellikle fare, sıçan gibi bazı kemiricilerin vücutlarındaki pireler insanlara bulaştırır.

 

Hayvanlar: Etinden, sütünden, yumurtasından yararlandığımız hayvanlar bazen sağlığımızı tehdit edebilir. Örneğin; Malta humması (brusella), hastalıklı hayvanın süt ürünleri ile insanlara bulaşır. Yılan, akrep ve zehirli örümceklerin ısırmaları, sağlığımızı olumsuz yönde etkiler. Kuduz mikrobu taşıyan kedi, köpek gibi hayvanların ısırması veya tırmalamasıyla kuduz mikrobu insanlara bulaşır.

 

Bitkiler: Bitkiler yaşam kaynağıdır. Bitkiler olmasaydı yaşam olmazdı. Kendileri besin kaynağı olan bitkiler, aynı zamanda protein kaynağı olan hayvanların da beslenmesini sağlar. Ayrıca bitkiler fotosentezle solunum için gerekli oksijenin sirkülasyonunu sağlar. Bitkilerden ilaç yapımında da büyük ölçüde yararlanılmaktadır . Bunların yanı sıra bazı zehirli bitkiler ve uyuşturucu madde yapımında kullanılan bitkiler sağlığımızı olumsuz etkiler.

 

Hayvan ve bitkilerden elde edilen besinler: Hayvan ve bitkilerden elde edilen besinler, uygun hijyenik koşullarda üretilmeli ve bozulmadan saklanmalıdır. Tüketiciye bu koşullarda ulaştırılmalıdır. Besin sağlığı kurallarına uymayan hayvansal ve bitkisel ürünler, insan sağlığını olumsuz yönde etkiler. Bozuk olan veya hastalıklara yol açabilecek yiyeceklerden sakınılmalıdır.

 

Fiziksel etmenler
İnsan sağlığını tehdit eden fiziksel etmenler şunlardır: ısı, ışık, radyasyon, kanalizasyon suları, çöpler, gürültü, iklim şartları vb. Su, giyim eşyaları, taşıtlar, toplu hâlde bulunulan yerler, mezarlıklar, yaşadığımız ev, lokanta ve plaj gibi yerlerdeki kirlilik sağlığımızı olumsuz yönde etkiler. Bu yerlerin temiz olması ise sağlığımızı olumlu yönde etkiler. Fiziksel etmenlerin olumsuzluklarını ortadan kaldırmak kendi elimizdedir.

 

Psikolojik etmenler
Günlük hayatta sık duyduğumuz ve karşılaştığımız stres, ruhsal zorlama vb. durumlardır. Psikolojik etmenler çevresel olabildiği gibi bünyesel de olabilir.

Üyelerimiz

Sağlığa Etki Eden Etmenler Çevresel Etmenler sağlık bilgisi ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım temel madde eksiklikleri; sosyal kültürel ve ekonomik etmenler; psikolojik fiziksel kimyasal biyolojik etmenler Mikroorganizmalar Vektörler Hayvanlar Bitkiler Hayvansal ve bitkisel ürünler