Stres Nedir? Stres Yaratan Faktörler. Stresle Başa Çıkma Davranışları. (Psikoloji), ders ve çalışma notu

Stres Nedir? Stres Yaratan Faktörler. Stresle Başa Çıkma Davranışları. (Psikoloji)

STRES

Stres Nedir?

Günümüzün en önemli sorunlarından birisidir. Genellikle sıkıntı, kaygı üzüntü,  gerginlik süresinin uzamasıdır. İç ve dış faktörler nedeniyle duygu ve davranışlarda ortaya çıkan bunalım, gerginlik, kişinin kendisi üzerinde  baskı hissetmesi gibi durumlarda dile getirilir.  Örneğin üniversite sınavına hazırlanan bir gencin başaramama korkusu nedeniyle gerginlik yaşaması bir stres durumudur.

Stresle ilgili bilinmesi gereken bazı kavramlar:

Stres yaratan durum:  Çoğunlukla ulaşılmak istenen amaca doğru yol alırken bir engellenmeyle karşılaşma ile ortaya çıkar.

Travma:  Kişinin tanık olduğu ya da yaşadığı, güvenliğine ya da yaşamına tehdit olarak gördüğü olay

Tükenme:  Şiddetli ve uzun süreli fiziksel veya zihinsel etkinlik ve aşırı yüklenme sonucu oluşan stres. ( fiziksel, duygusal ya da zihinsel olabilir)

Başa çıkma davranışları ve savunma mekanizmaları:  Stres yaratan durumu ortadan kaldırmaya veya etkisini azaltmaya yönelik yaklaşımlar.

 

Stres Yaratan Faktörler

1-Dışsal ( Çevresel ) faktörler:  Dış çevreden kaynaklanır. Bireyin denetimi dışındadır.   *Mikrop, virüs vb, *İklim ve doğa şartları     * Fiziki mekan şartları     * Doğal afetler            *Çevre kirliliği     * hızlı değişen yaşam Şartları    *Bazı iş Türleri         *Savaş ve kazalar

2-İçsel (psikolojik ) Faktörler: Bireyin olayları algılayıp yorumlaması psikolojik bir faktördür. Yaşanan çatışma ve engellenmeler yine içsel faktörler içinde sayılır. Bireye özgü yaşamsal zorlanmalar (işten çıkarılma, boşanma, aileden birinin hastalığı veya ölümü vb ) ve gelişimsel olaylarla ilgili nedenler ( ör: ergenlik dönemi kimlik kazanma savaşı) de bu grupta yer alır.

 

Stresin Günlük Yaşama Etkisi

Stres yaratan olaylar hem bedeni hem de psikolojimizi olumsuz etkiler.

1-Bedendeki etkiler: Canlının sağlıklı yaşaması dengeli olma durumuna bağlıdır. Denge bozulduğunda canlı yeniden dengenin sağlanması için harekete geçer. Bu denge sağlanamazsa fiziksel ya da psikolojik sağlık sorunları ortaya çıkar. dersimiz.com

Bedenimizin strese karşı gösterdiği anlık tepkiler (buna savaş ya da kaç tepkisi de denir) şunlardır: 

*İç salgı bezleri hormonları salgılanır(bütün vücuda mesaj gönderilir.),   *Ter bezi etkinliği artar,     *Göz bebekleri genişler,   *Tükrük azalır,   * Mide asidi artar,   *Solunum derinleşir,   * Kan basıncı yükselir,   * Sindirim yavaşlar, Kalp atışı hızlanır.

Stres durumunun süreklilik kazanması (kronik olması, süregen olması ) bazı hastalıkların oluşmasına neden olur.

*Psikosomatik hastalıklar: Bedensel hastalıklara psikolojik etkenlerin yol açması bu tür hastalıkların özelliğidir. Ülser (midede yara), yüksek tansiyon, astım bu hastalıklara örnek verilebilir.

*Kalp ve damar hastalıkları: Damarların daralması ile kalbe giden oksijen azalır ve kalp krizleri görülür.

*Bağışıklık sisteminde olumsuz etkiler: Bağışıklık sistemi zayıfladığı için hastalıklara karşı direnç azalır.

2-Psikolojik Etkiler: Uzun süreli yaşanan stres psikolojik bazı sorunlara da yol açar.

 Kaygı: Stresin yol açtığı başlıca duygu kaygıdır. Aşırı kaygı sonucu bireyde uyku bozuklukları, dikkatsizlik, sosyal ilişkilerde sorunlar, şiddet, saldırganlık vb  görülür. (Ör: savaştan sonra veya ülkemizde olan 1999 depreminden sonra insanların yaşadıkları kaygı durumu.)

Öfke ve Saldırganlık: Engellenme ve çatışma strese, stres de öfke ve saldırganlığa neden olmaktadır.

Kayıtsızlık ve Çökkünlük(Depresyon):  Saldırganlığın diğer ucunda kayıtsızlık vardır. Birey diğer bireylere ve olaylara kayıtsız kalır. Stres uzun süre devam ederse depresyon ortaya çıkabilir. Öğrenilmiş çaresizlik düşüncesi benimsenebilir. (“ne yaparsam yapayım sonuç değişmez.” Şeklindeki düşünce)

Bilişsel Bozukluk: Uzun süre stres altında kalan bireyin düşünce şekli de değişir. Bireyin zihni sürekli olarak stres durumu ile meşgul olur. Dikkat toplaşımı zorlaşır,  birey sistemli düşünemez. Sürekli kaygı hali oluşur. Örneğin sınav kaygısı böyledir. Stresli iken doğru cevaplar ve ip uçları görülmez.

 

Stresle Başa Çıkma Davranışları

Birey stres yaratıcı durumları ortadan kaldırmak ya da onlara uyum sağlamak için bazı davranışlarda bulunur. Bu girişimlerin bir bölümü “başa çıkma davranışlarıdır.

Probleme odaklı başa çıkma: Bu yaklaşımda problem tanımlanır, olası çözümler belirlenir. Her birinin getirileri ve riskleri değerlendirilir. Bunlardan biri seçilir ve gerekli adım atılır.

Bu stratejiyi kullanan bireylerde psikolojik sorunların daha az görüldüğü saptanmıştır.

Duygulara odaklı başa çıkma: Bu yöntem, problemlerin çözümünü zorlaştıran olumsuz duyguların azaltılmasını ve ortadan kaldırılmasını içerir.

Davranışsal stratejiler: Fiziksel egzersiz yaparak zihni boşaltmak, strese neden olan durumdan uzaklaşmak iyi gelir.

Bilişsel stratejiler: Bilişsel stratejilerde durumun tekrar değerlendirilmesi söz konusudur. Kendini aldatma temeline dayanmadan duygular irdelenerek duyguların farkına varılması sağlanır. Bu duyguların yol açtığı olumsuz sonuçlar değerlendirilmeli ve mümkünse bu duyguların yerine başka duygular getirilmelidir. ( ör: kaygı yerine kendi kendini cesaretlendirme vb )

Destek grupları: Birey aile, arkadaş veya yakınlarından destek alarak da problemi çözmeyi deneyebilir. Bunların yeterli olmadığı durumlarda profesyonel yardım alınmalıdır.

Nuray TAN

Stres Nedir stresin zararları stresin bedensel etkileri stresle başa çıkma yolları stresi engelleme psikoloji ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım Nuray TAN