Altı Düşünce Şapkası Yöntemi, toplantılardaki düşünce ve önerilerin belirli bir düzen içinde sunulması ve sistematikleştirilmesi için kullanılan bir yöntemdir. Şapkalar düşüncelerin ayrıştırılması için kullanılan bir semboldür. Katılımcılardan şapkaların rengi değiştikçe, rengin simgelediği düşüncelerin belirli bir düzen içinde sırasıyla aktarılması beklenir.
NASIL UYGULANIR?
Katılımcılara üzerinde görüşme yapacakları konu verilir. Tüm katılımcılardan konuya yaklaşırken aynı şapkayı giymeleri, yani konuya aynı şekilde yaklaşmaları beklenir. Şapkaların renkleri aşağıda verilen düşünme yaklaşımlarını simgelemektedir.
1 ŞAPKA : BEYAZ ŞAPKA
Tarafsız şapkadır ve net bilgileri içerir. Görüşülen konu ile ilgili net bilgiler, sayılar, araştırmalar, ölçümler, kanıtlanmış veriler ortaya konur. Bu aşamada şu soruların cevapları aranmalıdır.
- Hangi bilgilere sahibiz?
- Hangi bilgiler eksik?
- İhtiyacımız olan bilgiyi nasıl elde ederiz?
2. ŞAPKA : KIRMIZI ŞAPKA
Duygusal, kişisel şapkadır. Kişisel duygular bu şapkada hesaba katılır. Görüşülen konu ile ilgili olarak, katılımcılara hiçbir dayanağı olmasa da hislerini söyleme şansı verilir. Katılımcıların kişisel görüşleri alınır. Bu görüşlerinden dolayı fikirlerini söyleyenler suçlanmamalıdır. Bu aşamada şu sorunun cevabı aranmalıdır: - Söz konusu olay, durum, öneri, sorun vb. hakkında neler hissediyorsunuz?
3. ŞAPKA : SİYAH ŞAPKA
Kötümser, tedbir şapkasıdır. Tehlikelerle alakalı olan şapkadır. Kötümser tüneli görür, iyimser ise tünelin ucundaki ışığı. İyimser olmadan önce tünele gireceğimizi bilmemiz gerekir. Belirsizliklerin önüne geçmek için konunun riskleri hesaplanmalıdır. Belirsizliğin sınırları yoktur. Riskin ise sınırları belirlenmiş olmalıdır. Ne kadar risk yükleneceğimizi bilmeden yola çıkmamalıyız. Bu aşamada gelecekte başımıza gelecek problemler, eleştiriler ortaya çıkarılır. Şu sorunun cevabını aramalıyız:
- Bu önerinin, projenin bize ne gibi zararları olabilir?
4. ŞAPKA : SARI ŞAPKA
İyimser, yararlar şapkasıdır. Projenin avantajlarının ortaya konduğu şapkadır. Yapılacak işin avantajları ortaya konulur. Getirileri göz önüne alınır. Bu aşamada şu sorunun cevabı aranır :
- Bu projenin bize sağlayacağı getiriler neler olabilir?
5. ŞAPKA : YEŞİL ŞAPKA
Yenilikçilik, yaratıcılık , üretken fikirler şapkasıdır. Konu ile ilgili alternatifler nelerdir? Sorusunun cevapları aranır. Yaratıcılık ön planda tutulur ve toplantıya katılanların yaratıcı fikirlerini ortaya koymaları teşvik edilir. En aykırı fikirler ödüllendirilir. Fikrini söyleyenlere gülünmeyeceği garanti altına alınır. Fikir çok saçma da olsa asla söyleyene sataşılmamalıdır. Önemli olan fikrin saçma olup olmadığı değil; orijinal, yeni, üretken olması ve katma değer yaratmasıdır. Çünkü bir fikir gerçekleşene kadar saçmadır, gerçekleştikten sonra saçma olmaktan çıkar. Bu aşamada şu sorunun cevabı aranmalıdır.
- Bu konudaki değişik önerilerimiz neler olabilir?
6. ŞAPKA : MAVİ ŞAPKA
Serinkanlı durum analizi, kontrol şapkasıdır. Sonunu görmeden işe başlamamak istiyorsak bu aşama çok önemlidir. Sonuçların ortaya konduğu şapkadır. Düşünceler, öneriler ve görüşler sistemleştirilir. Toplantının sonuçları ortaya çıkarılır ve özetlenir. Ne yapılacak? Niçin yapılacak? Nasıl yapılacak? Kim yapacak? Nerede yapacak? Ne zaman başlayacak, bitecek? Sorularının cevapları net olarak yazılır ve projelendirilir. Katılımcılar şapkaların tümünü belirli bir düzen içerisinde takarak düşünce ve önerilerini sırayla aktarırlar ve böylece toplantı hedefe ulaşır. Bu aşamaların sonunda şu sorularının cevapları verilmiş olmalıdır. Aksi halde tekrar birinci şapkayı giymeniz gerekir.
- Ne oldu? (geçmişteki durumumuz - neydik?)
- Ne oluyor? (şimdiki durumumuz - ne olduk?)
- Sonra neler olmalı? (gelecekteki istenen durumumuz - ne olacağız?)
- Ne olmuyor? (istenen geleceğe ulaşmak için yapılması gerekenler)
6 (Altı) Düşünce Şapkası Yöntemi eğitim öğretim rehberlik eğitim yazıları öğretmen öğrenci öğretim yöntemleri öğretmen gelişimi okul ders eğitim ortamları eğitimde başarı