Ödev: Öğretmenler tarafından çocukların ders dışı zamanlarda da hazırlanmaları için verilen; bazen derse hazırlık ve çok defada derste öğrenilenleri pekiştirme, genişletme ve tamamlamayı amaçlayan çalışmalardır. Yazılı olmakla beraber sözlü ve yazılı ev ödevleri bulunacağı gibi, bireysel ve grup halinde olan ödevlerde vardır.
Öğretimde başlıca üç türlü ödev uygulanmaktadır.
1-Ev Ödevleri: Öğrencilerin okulda yapılmış çalışmalar sırasında öğrenmek zorunda oldukları bilgileri öğrenip öğrenmediklerini, yeni şartlara uygulamadaki başarı derecelerini kontrol etmek ve derste öğrenmediklerini de ödev aracılığıyla kendi çabalarıyla öğrenmeye mecbur kılmak amacıyla verilen ödevlerdir.
Ev ödevleri başlıca iki yönden önem kazanır.
a) Öğretim Yönünden Ödevler: Öğrencinin konu için yaptığı hazırlık ve öğrenme yaşantılarıdır. Böyle bir hazırlık ve yaşantı olmazsa öğrenme gerçekleşemez. Sınıfta zamanın sınırlı olmasından dolayı verilecek konuda sınırlıdır. Bunu genişletecek olan ev ödevleridir. Öğrencilere bunları kazandırmak bir sorumluluktur, bunların yapılması öğrenci için bir zorunluluktur.Öğretim yönünden ev ödevlerinin sınıf yönetimine katkısı ise; öğrencinin derse hazırlıklı gelmiş olması, derse katılımını sağlayacağı için, konu ile ilgili bilgilerini, konuya ilişkin sorularını sormak için dersi dikkatli dinleyip öğretmenin anlatımına katılacak ve sınıfın düzenini bozmayacaktır.
b) Eğitim Yönünden: Ev ödevlerinin en belirgin özelliği öğrencilerin ödev konusunu bireysel olarak yapmasıdır. Böyle yapılan ödevler öğrencide sorumluluk ve bağımsızlık duygusunu geliştirir. Ev ödevlerinin öğrencilerde oluşturacağı bağımsızlık ve sorumluluk duygusu sınıf içinde kendine, öğretmenine ve sınıf arkadaşlarına karşı saygıyı doğuracaktır.
2 - Sınıf Ödevleri: Aynı anlam ve içerikteki çalışmalarla kazandırılmak istenen bilgiler üzerinde daha fazla durarak derinleşmeleri ve bu bilgileri okulda öğretmenin kontrolü altında çalışarak yeni şartlara uygulamaları amacıyla verilen ödevlerdir. Bunlara alıştırma demek mümkündür.
Sınıf içinde yapılan ödevlerin sınıf yönetimine doğrudan katkısı vardır. Yapılan alıştırmaların seviyesi öğrencilerin bilgi düzeyine uygun olmalı, bu sayede öğrencilerin kendilerini ve bilgilerini sınama olanakları doğacaktır. Derse katılım artacak, öğrenci daha aktif olacak, öğrencilerin başarı düzeyi birbirini etkileyeceğinden sınıfın bilgi düzeyi yükselecektir.
3 - Kendi Kendine Çalışma Planı İle Öğrenme: Yeni işlenecek bir konuyu sınıfta düzenlenen veya öğretmen tarafından hazırlanarak öğrencilere verilen bir plana göre öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmeleri tarzındaki ödevlerdir. Bu tip ödevler aktif öğrenim açısından önemlidir.
Bir üniteyi işlemeye başlamadan önce öğrencilere inceleme ve araştırma ödevi olarak vereceğimiz soruları tespit etmemiz gerekir. Bu sorular ne kadar öğrencinin kendi sorusu olursa, o kadar değerlidir. Bunun için öğretim alanlarımızın çocuğun soru soracağı bir biçimde düzenlenmiş olmasına ihtiyaç vardır.
Üniteye hazırlık öncesinde verilecek ödevler, öğrencilerde konuya karşı merak ve ilgi uyandıracak nitelikte olmalıdır.
Her üç ödev şeklide öğretimin daha verimli ve başarılı olmasını sağlamak, öğrenmenin psikolojik şartlarını gerçekleştirmek ve öğrencilerin bireylik farklarına imkanlar hazırlamak bakımından eğitsel önem taşımaktadır.
Ders kitaplarında daha sonra işlenecek konular öğrencilere önceden verilerek konuya ısınmış olmaları, bilinmeyen sözcükleri bulmaları, ön tartışmalar yaparak derse hazırlanmaları öğretmenin sorularına hazır olabileceği gibi kendiside öğretmene anlamadığı konuları daha farkında olarak ( bilinçli ) sorabilir.
Öğrenciler yarışmadan hoşlandıkları için ödevler bu yarışma duygusu içinde verilmelidir. Çocuğa, verilen ödevi başarabileceği duygusu aşılanmalıdır.
Ödevler öğretmen tarafından kontrol edilir ve eksiklikleri düzeltilerek öğrencilere geri verilir. Kontrol edilmeyen ödevler öğrenci için yararlı olmadığı gibi öğrenciyi baştan savmacılığa sevk edebilir.
Ödevler dersin ve konunun özelliğine göre öğretmen tarafından kabul edilen standartlara uygun olarak hazırlanmalıdır.
"Ödevlerin kontrol ve düzeltilmesinde öğretmenin kullandığı her ifade öğrenciyi geliştirici nitelikte olmalıdır. Bu sebeple öğretmen zaman zaman takdir edici ifade kullanmaktan çekinmemelidir. Bu öğrencinin kendini tanımasına yardım eder ve onda yeteneklerinin gerektirdiği yönde gelişmeye karşı " ilgi uyanmasına " sebep olur." (Binbaşıoğlu, 207).
Öğrencinin yaratıcılığının artmasına paralel olarak kendine ait ilgi alanını oluşturur. Bunun sonucunda özgüvenini kazanmaya başlar.
Ev ödevlerinin etkili olmasında yaşın büyük bir etkisi vardır.Yaş arttıkça ödevlerin daha ciddiye alındığı ve faydalı olduğu tespit edilmiştir. Öğrenciler öğrendiklerini pratik yaşamda kullanabileceklerinin farkına varmaya başlıyorlar.
Ev ödevleri, öğrencilerin yeni bilgi, beceriler ve faydalı alışkanlıklar kazanmalarını sağlar. Öğrencinin yaratıcılığını, sorumluluk bilincini ve kendi kendini kontrol etme duygusunu geliştirir.
" Ev ödevlerinin çeşitli fonksiyonları vardır. Bunlar; dersin etkisini artıran didaktik fonksiyonu, öğretim amaçlarına ulaşılıp ulaşılmadığını kontrol eden kontrol fonksiyonu, çocukların neler öğrendiklerini anne babalarına bildirmeleri bakımından haber verme fonksiyonu, öğrencilerin kendi aralarında, anne - baba ve kardeşler arasındaki ilişkileri kurma açısından komünikasyon fonksiyonu, öğrencileri değerlendirme fonksiyonu, bir çok alıştırma ve konu hazırlığını okul dışı zamanlara atması bakımından öğretmeni rahatlatması fonksiyonu, öğrencileri ders dışı zamanlarda da kontrol ve disipline etme fonksiyonu gibi görevlerdir." ( Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme 175, İsa HALİS )
Öğretmen tarafından bilinçli verilen ödevler öğrencilerin sosyolojik ve psikolojik yapılarını etkileyeceği gibi okula motivasyonu da artıracaktır.
Ödevler kalabalık sınıflarda bireysel farklılıkların dikkate alınmasını sağlar, öğretimi bireyselleştirir. Bundan dolayı öğrencilerin yeteneklerine uygun farklı ödevler vermek gerekir. Öğrencilerin okul dışındaki zamanlarını verimli geçirmelerini sağlar. Güzel ve kendini doyurucu nitelikte yapılan ödevler öğrencinin kendine güvenini ve tek başına iş yapabilme isteğini artırır.
Ödev, öğretmen açısından derse iyi bir öğrenci hazırlığı gibi aynı zamanda iyi bir öğrenme kontrol aracıda olur.
Ödevler, okula karşı isteksiz olan öğrencilerde çok zamanın harcandığı bir yük gibi görülür. Ağır ödevler verilerek bu isteksizlik daha da artırılır. Okula karşı olumlu motivasyon ortadan kalkar.
Sınıfın yönetimi açısından, derse isteksiz gelen öğrenci sınıf düzenini bozmaya başlayacak, öğretmeninin ve arkadaşlarının dikkatini çekmek için dersin huzurunu bozucu nitelikte davranışlarda bulunarak dersin işlenişini engelleyecektir.
Evde yeterli desteği, danışacak kişisi ve araştırma malzemesi olmayan öğrenciler açısından ödevler büyük bir eşitsizliği doğuracaktır. Yazısı kötü öğrencilerde burada dezavantajlı duruma gelecektir.
Ödevini yapmayan öğrencinin tepki durumu iki açıdan ele alınabilir. Öğretmeninden ödevini yapabilmek için yardım isteyerek ya da ödevini yapamamanın huzursuzluğu ve ezikliğiyle sınıftaki arkadaşlarından öç almak için onları rahatsız ederek.
Ödevler, öğretmen tarafından öğrencileri zorda bırakmak, boş zamanlarını zehir etmek için verilmemelidir. Çünkü öğrenci öğretmenin yaptığını tekrar ona geri gönderecektir.
Ödevler, işlenen konuyu pekiştirmek, uygulamak ya da yeni bir konuya hazırlık olarak verilmelidir. Öğrenci yaptığı ödevin derse olumlu katkısını gördüğü zaman sınıf içerisinde huzursuzluk yapmak yerine derste aktif olmaya çalışacaktır.
Ödevler öğrencilerin seviyelerine uygun olmalıdır. Aksi durumda öğrenci kopyaya ya da baştan savmaya başlayacaktır. Ödev verilme zamanı ve ödevin hazırlanması için ayrılacak zamanda dikkatli seçilmelidir. Verilen ödev için verilen zamanın yetersiz, uygunsuz olması derse yorgun ve asık suratlı öğrencilerin gelmesine ve dersi uyuyarak geçiren öğrencilerin dolmasına sebep olacaktır.
Ödevler öğretmenler tarafından dikkatli bir şekilde incelenmeli, üzerlerine eğitici notlar yazılmalı ve öğrencilere geri dağıtılmalıdır. Eğer bu yapılmazsa öğrenciler açısından ödevlerin eğitici değeri büyük ölçüde düşer.
"Öğrenciler, çalışmaları hakkında öğretmenlerin neler düşündüklerini öğrenmek isterler. Çıkardıkları iş karşısında sınıf yöneticisinin tepkilerini görmek, başarılı oldukları takdirde de övülmek arzusundadırlar. Öğrenci işini başarıyla yaptığında takdir edilirse güdülenmiş olur ve işine daha fazla bağlanır. Bu övgü özdeksel olmasa da öğrencide tinsel bir doyum yaratır." (Sınıf Yönetimi 304, Erdal TOPRAKÇI )
Ödevin sınıf geçmeye katkısının öğrencilere vurgulanması gerekir. Ödevler öğrencilerin öğrendiklerini pekiştirmeleri bakımından önemli materyallerdir. İster evde ister okulda hazırlansın, ödevler öğrencilerin çalışma alışkanlıklarının ne ölçüde olduğunun en önemli göstergeleridir.
Yapacak bir işi olmadığını düşünen veya işi ona ilginç gelmeyen öğrenci istenmeyen davranışlara yönelecektir. Bu durumda öğrenciye ödev vermek, işini ilginç olanla değiştirmek yararlı olur. Bunun içinde öğrencinin iyi tanınması gerekir.
Yapılan ödevler, alınan görevler öğrencilerin arkadaşları arasında üstünlük ve beğeni kazanmalarını sağlayacaktır. Ödevin ceza olarak algılanmaması dikkat edilmesi gereken en önemli noktadır.
" Görev ve ödev yoluyla verilen sorumluluklar öğrencinin kendi davranışlarını kontrol sorumluluğunu üstlenmesine yardım etmelidir. Bunda öğretmenin inanılan, güvenilen ve destekleyen olması önemlidir. Böyle öğretmenler, yetkeci ve serbest bırakıcı olanlardan daha etkili olmuşlardır." ( Sınıf Yönetimi 171, Hüseyin BAŞAR )
Canan KARATEPE
KAYNAKLAR
A.AYTUNA HASİP, Orta Dereceli Okullarda Öğretmenlik ve Problemleri - M.E.B. Ankara / 1963
BAŞAR HÜSEYİN, Sınıf Yönetimi - Pagema / 2001
BİNBAŞIOĞLU CAVİT, Öğretim Metodu ve Uygulama - M.E.B. Ankara / 1967
DEMİREL ÖZCAN, Planlamadan Uygulamaya Öğretme Sanatı - Pagema / 2000
HALİS İSA, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme - Mikro / 2001
HALİS İSA, Sınıf Yönetimi - Mikro / 2001
TOPRAKÇI ERDAL, Sınıf Örgütünün Yönetimi - Ütopya / 2002
Ödevlerin Sınıf Yönetimi Üzerindeki Etkileri eğitim öğretim rehberlik eğitim yazıları öğretmen öğrenci öğretim yöntemleri öğretmen gelişimi okul ders eğitim ortamları eğitimde başarı Sınıf Yönetimi ödev türleri