KARAGÖZ (Zıll-i hayal-i zıll) - GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU
Karagöz bir gölge oyunudur. Hindistan’da, Cava’da veya Çin’de ortaya çıktığı görüşü yaygındır. Türk toplumunda 16. yy.’da gelişir.
Belli başlı iki kahramanı Karagöz ile Hacivat’tır. Karagöz, tahsil görmemiş, neşeli, nüktedan, açık kalpli, bazen de kaba bir insandır. Karagöz, halktan biridir, kişiliğinde halk kültürünü simgeler. Mesleği demirciliktir. Hacivat, medrese kültürü ile yetişmiş, sofu, Osmanlı kibar zümresinin görgüsüne sahip bir şahıstır. Hacivat, medrese kültürü ile yetişmiş aydın tipini simgeler. Bu ikisinden başka oyunlarda Osmanlı İmparatorluğu içinde yaşamış asli unsur Türkler, Müslüman kavimler (Arap, İranlı, Arnavut), Ermeni, Rum, Yahudi gibi azınlıklar; masal, hikaye ve destan kahramanları da vazife görürler.
Karagöz, konusunu günlük hayat hadiseleri, masal, hikâye ve destanlardan alır.
Gölge oyunu, karşılıklı konuşma (muhavere) ve oyun (fasıl) olarak iki bölümden oluşur. Muhavere bölümünde Hacivat semai söyleyerek perdeye gelir. Arkadaşı Karagöz’ü görmek istediğini söyler. Karagöz’ün kapısı önünde makamla arkadaşını çağırır. Konuşmaları güldürücüdür. Karagöz Hacivat’ın dil ve ifadesine ters ve güldürücü cevaplar verir. Karagöz Hacivat’a kızar; kavga ederler. Muhavere bitince “fasıl” yani dramatik kısım takip eder. Kalıplaşmış bir şekilde biten oyunun sonunda Karagöz Hacivat’a bir tokat atar. Hacivat’ta perdenin sahibine Karagöz’ün perdeyi yıkıp viran eylediğini haber vermek üzere sahneden çekilir. Karagöz gelir, seyircilerden sürc-i lisanından ötürü özür diler. Tehdit yollu, gelecek sefer Hacivat’a neler yapacağını söyleyip perdeyi terk eder. Böylece ertesi akşam hangi faslın oynanacağını haber vermiş olur. dersimiz.com
Oyunu, taklit kabiliyeti yüksek tek bir oyuncu ile iki yardımcı çalgıcı idare eder. Oynatanlara Hayali (usta) denir. Oyunun sahnesini, bir metre eninde, 65 santimetre boyunda “perde” adı verilen beyaz bez oluşturur. Bu bez yağ lambası (bugün elektrik) ile arkadan aydınlatılır. Karagözcü, deve veya manda derisinden yapılmış 30 santimetre boyundaki değnekleri bu beze dayar.
Karagöz, saray muhitinde, ramazan gecelerinde, bayramlarda, sünnet düğünlerinde sergilenen bir halk tiyatrosudur.
Karagöz Hacivat gölge oyunu Zıll-i hayal-i zıll Geleneksel Türk Tiyatrosu karşılıklı konuşma (muhavere) oyun (fasıl) hakkında bilgi genel özellikleri