Öfkenin Ortaya Çıkışı İki Önemli Nedene Dayanır
1. Bireyin kendisinden kaynaklanan durumlar,
2. Başka birey(ler)in onda oluşturduğu duygular veya başkaları kaynaklı oluşan durumlar.
Psikolog Dr. Thomas Gordon öfkeyi bir buzdağına benzetir,. Bilindiği gibi buzdağının büyük bir kısmı suyun altında kalır ve görünmez; görünen daha küçük kısmı da suyun üzerindedir. Gordon insanın yaşadığı öfkenin yalnızca buzdağının görünen kısmı olduğunu, altta kalan büyük bölümde de öfke duygusunun altında yatan başka gizli duyguların bulunduğunu ifade eder. Suyun altında kalan bu gizli duygular birikip, sertleşip, katılaşınca buzdağının tepesindeki öfkeyi oluşturur. Diğer bir deyişle; kişinin öfkelenmesine neden olan aslında çoğu zaman fark etmediği başka duygularıdır. Örneğin üzüntü, merak, kıskançlık, suçluluk, yalnızlık, anlaşılamama, çaresizlik, umursanmama, haksızlığa uğrama vb. Öfkenin kaynaklarını ortadan kaldırmayı başarmak için buzdağının altındaki bu gizli duyguların anlaşılabilmesi gerekir.
Öfke Hisseden İnsanlar Ne Gibi Tepkiler Sergiler ?
Kimi insanlar öfke karşısında oto-kontrol mekanizmalarını kullanamaz ve bunun neticesinde beklenen en ilkel davranışı sergileyerek saldırganca davranırlar, bu davranış sonucunda da onarılması güç pişmanlıklar yaşanabilir. Öfkenin makul derecede boşaltılmasının kişiyi rahatlatacağı ve daha iyi hissettireceği yanlış bir kanıdır. Bu konuda yapılan araştırmalar öfkenin spontan bir şekilde dışa vurumunun kızgınlık, öfke ve saldırganlığı daha çok arttırdığını ve sorunları çözmek için yararlı olmadığını göstermiştir.
Başka insanlar ise sosyal normlar, kurallar, kanunlar veya temeli çocukluğa kadar dayanan bir takım nedenlerden dolayı öfkelerini sonuna kadar bastırırlar. Bastırılmış öfke, bir süre sonra kişinin kendisine döner, beden bu ağır yükü daha fazla taşıyamaz ve tepki gösterir. Kişide hipertansiyon gibi, çeşitli psikosomatik rahatsızlıklar (ülser, alerji vb) gibi ya da depresyon gibi sıkıntılara yol açabilir. Son olarak bazı kişiler kendilerinin ve duygularının bilincinde olup, öfkelerini neyin tetiklediğini fark ederek bir takım baş etme becerileri geliştirirler. Böylece öfkelerini kendilerine veya başkalarına zarar vermeden ya da kimseyi incitmeden kontrol altına almayı başarırlar. Bu, öfkeyle baş etmede en sağlıklı yoldur.
Öfkeyi Kontrol Altına Alabilmek İçin Neler Yapılabilir ?
Öfkenin gerçek kaynaklarına odaklanmak:
Öfke kontrolünde bu duygunun hissedilmesine neden olan faktörleri fark etmek çok önemlidir. Öfkelenen kişinin kendisine şu soruları sorması oldukça faydalı olacaktır:
"Bu durumda beni öfkelendiren ne?"
"Burada asıl sorun ne?"
"Ne düşünüyorum, ne hissediyorum?"
Buz dağının altında yatan ve öfkelenmeye neden olan temel duyguları ortaya çıkarmak iyi bir başlangıç olacaktır. Örneğin eve geç kalan çocuğuyla ilgili endişe duyan anne çocuğu eve geldiğinde bunu ona öfke olarak yansıtabilir. Burada aslında buzdağının altında merak ve endişe duyguları bulunmaktadır. Neden hangi duygu olursa olsun öfke hissedilmesine sebep olan gizli duyguların öfkelenmeden ifade edilmesi ve boşaltımı için her zaman daha etkili bir yol vardır.
Vücuttaki fiziksel değişiklikleri fark etme ve gevşeme:
Bazen öyle anlarla karşılaşılır ki öfke duygusu çok ağır basar ve altında yatan gizli duygu fark edilemeyebilir veya buna fırsat bulamadan fevri davranışlar sergilenmiş olabilir. Bunun yaşanmaması için kişi öfkelenmeye başlamadan önce veya öfke patlaması yaşadığı anda vücudunda ne gibi fiziksel değişiklikler oluştuğunu bilmesi çok önemlidir. Bu fiziksel belirtiler; kaşların çatılması, vücudun gerilmesi, dişlerin ve yumrukların sıkılması, kan basıncının yükselmesi, ellerin, dizlerin veya sesin titremesi vb. seklinde olabilir. Bedende aşamalı olarak ortaya çıkan bu fiziksel değişiklikler birer işaret olarak kabul edilir ve hemen ardından basit gevşeme yöntemleri uygulanmaya başlanırsa bir süre sonra öfkenin büyük oranda kontrol edilebildiği görülecektir.
Öfke Kontrolü rehberlik yazıları öfkenin bilimsel açıklaması anne babalara öneriler