1- Eserin ilk sahifesidir. Yazmalarda ilk sayfanın üst başına yapılan süslemeli levhalara verilen isim. Metin sayfanın ortasından, bazen da üçte birinden başlar, üstüne besmele veya uygun bir deyişle süsleme yapılır, buna başlık veya serlevha denirdi.
2- Yazmalarda ve eski basma kitaplarda kitap adı.
Dikey dikdörtgen ebatlı hilyelerde en üstte ayrılan kısma başmakam denir. Buraya besmele veya euzü besmele, bazen de besmelenin içinde geçtiği Neml Suresi 30. ayet yazılır.
Belirli bir şekli olmayan ebrulara verilen ad. Battal adı verilen büyük boy kâğıtlarla yapıldığı için bu adı almıştır.
Büyük kesimde kâğıtlar hakkında kullanılan ad. Yalnızca battal da denir.
Açıklamalarıyla 1053 Yazma Eser (Hat-Tezhip-Ebru-Cilt-Minyatür) Terimi
Tezhipte kullanılan koyu lâcivert boyanın adı. Solmayan bu boya Bedahşan'dan geldiği için bu adı almıştır.
Palamut ağacı. Külü bir çeşit ahar yapımında kullanılır.
Osmanlı Devleti teşkilatında bazı vazife, hizmet ve memuriyetlere, tayin edilenlere vazifelerini icra etmek üzere, padişahın tuğrası ile verilen mezuniyet veya tayin emirleri.
Tezhipte kullanılan yaprak şekilleri. Berk, Farsça «yaprak» demektir. Üçlü yaprak motiflerine seberk, beşlisine pençberk, uzunca ve kenarları tırtıllı olanlarına berk-i ıtri denilir.
Halkârî işlerindeki yaprak motiflerine denir.
Itır yaprağına benzeyen süsleme motifi.
Topkapı Sarayının müstakil bir binada Nakış hanesine göre kadrosunun bildirdiği esaslar dahilinde mânasınadır. Nitekim eski ve kabiliyetli yeni ve müstaid olan sanatkâr ve namzetlerinin alacakları günlük ücretlerde de bir nispet vardır. Burada bu cihetin tasrih edildiği anlaşılmaktadır. (Muhasebe dairelerinde tutulan bu türlü defterlere sonrada îcâbına göre kasa defteri. Yevmiye defteri de denmiştir.)
"Bismillahirrahmanirrahim"in kısa ifadesi.
Besmele'deki sin harfinin çekilişinden hasıl olan uzun çizgiye verilen addır.
Beş Kollu Yıldız (Beşli Yıldız)
Türk süsleme sanatında kullanılan bir yıldız şeklidir. Beş kollu yıldız da denir. Mührü Süleyman denilen altı kollu yıldız gibi beşli yıldız da tılsım olarak kullanılmıştır. Tabanları olmayan üç üçgenin birbirine geçmesinden meydana gelen bu şeklin 3 ve 5 gibi mistik özelliği olan sayılarla, göz şeklini ifade eden üçgen ve nazara karşı kullanılan pençe «5» ile ilgisi vardır.
Beş dilimli yaprak. Âyet aralarında görülen beş yapraklı tezhiplenmiş şekiller.
Eski şekli tebyiz. Yazma eser müsveddesini temize çekme.
Uzunluğuna açılan yazma kitaplara verilen ad. Beyazî kelimesini daha çok İranlılar kullanmış, Türkler bu çeşit kitaplara Sığır dili demişlerdir.
Tuğra'nın kısımlarından olup, sağdan sola ve yukarı doğru çekilen çift şekil.
Tuğranın sol tarafındaki yuvarlak kısma verilen, addır. Yumurtaya benzediği için bu ad verilmiştir. Tuğranın bu kısmı, tuğradaki baba adına işaret eden "bin" sözünün yazılış biçimidir. Bazen dal harfi, bazen da yalnızca tuğrayı tamamlayan işaretler bu şekli alır.
Oval. Yumurta biçiminde olan.
Diğer Yazma Eser (Hat-Tezhip-Ebru-Cilt-Minyatür) Terimleri
Terimler Sözlüğü Ana Sayfa
Açıklamalı Yazma Eser (Hat-Tezhip-Ebru-Cilt-Minyatür) Terimleri Sözlüğü