BİLGİ : Bakır (Cu) periyodik cetvelin IB grubunda yer alan kırmızı renkli metal element. Doğada serbest hâlde çok az, kuprit (CU2O), kalkopirit (CuFeS2), kalkosit (Cu2 S), bornit (Cu5 FeS4 ), azurit [Cu2 (CO3)2 (OH)2] ve malakit [Cu2 CO3 (OH)2] gibi filizler hâlinde ise en çok ABD, Zambiya, Zaire ve Şili'de bulunur. Türkiye'de kuprit (Murgul), kalkosit (Ergani) filizleri vardır. En çok sülfürlü filizlerinden üretilir. Yüzde 2 kadar bakır içeren filizler yüzdürme yöntemiyle zenginleştirilip kavrularak Cu2S oranı yüksek bakırtaşı elde edilir. Bu da kavurma yoluyla Cu2O'e, daha sonra indirgenerek ham (blister) bakıra dönüştürülür. İçinde %2-7 oranında demir, kükürt, çinko, kalay, kurşun, gümüş, altın, arsenik, antimon gibi yabancı maddeler bulunan ham bakırdan elektroliz yoluyla %99,99'luk saf (elektrolitik) bakır elde edilir. Bakır çok yumuşak, kolayca tel ve levha hâline getirilebilen bir metaldir. Isıyı ve elektriği çok iyi iletir. Saf bakır, en çok iletken tel olarak elektrik sanayiinde ve pirinç, tunç, almangümüşü, ayrıca yorulmaya (uçak kanatlarında, millerde vb., periyodik gerilmeler sonucu malzemenin aniden dağılması) dayanıklı berilyum bakırı gibi alaşımları da çeşitli alanlarda yaygın olarak kullanılır. Bakır, hidrojenden daha az aktif olduğundan hidroklorik asit ve seyreltik sülfürik asitten etkilenmez. Nitrik asit ve sıcak derişik sülfürik asitse, bakırı önce yükseltgeyip sonra bütünüyle çözerler. Bakır, nemli ortamda önce açık kırmızı bir oksit tabakasıyla kaplanır (Cu2O); bu da kısa sürede CuCo3 .Cu(OH)2'ye dönüşerek aynı bileşimli azurit mineralinin yeşil rengini alır. Bakır, açık havada ısıtıldığında, kolayca siyah renkli CuO'ya dönüşür. Bakırın +1 değerlikli bileşikleri yüksek sıcaklıkta, +2 değerlikli bileşikleriyse düşük sıcaklıkta kararlıdır. Isıtılan bakır(2) bileşikleri bakır(1) bileşiklerine, bunlar da oda sıcaklığında havanın oksijeniyle birleşerek bakır(2) bileşiklerine dönüşür. Kristal suyu içeren bakır(2) tuzları mavi ya da yeşildir. Çoğu suda çözünür (suda çözünenler zehirlidir). Bakır(1) tuzları renksizdir ve suda çözünmezler. Bakırın, oksitleri dışındaki başlıca bileşikleri arasında Cu(OH)2 (bakır[2] hidroksit), CuCl (bakır[1]klorür), CuCl2.2H2O (bakır[2]klorür) ve CuSO4 .5H2 O (bakır[2]sülfat ya da göztaşı) sayılabilir. Bakır, biyolojik açıdan da büyük önem taşır. İnsanda hemoglobin oluşumunda katalizör görevi yapan bakır, yumuşakçalar ve kabuklularda da, solunum organlarından dokulara oksijen taşıyan hemosiyanin adlı proteinin başlıca bileşenidir.
KULLANIM ALANLARI :
Bakırın en önemli kullanım alanı, elektrik-elektronik sanayidir. Elektrik iletkenliği çok yüksektir. Madeni para ve silah yapımında kullanılan metal alaşımlarının büyük çoğunluğu bakır içerir. Diğer alaşımları da, kuyumculukta ve bronz heykelciliğinde kullanılır. Pirinç ve bronz, bakır alaşımlarıdır. Tarımda, su yosunu öldürücü (algasit) olarak kullanılır. Şekerlerle yapılan analitik kimya testlerinde kullanılan Fehling çözeltisi gibi çeşitli bileşimler de bakır içerirler.
