Sayısız kullanım alanı olan, kimi ağaçlardan (doğal kauçuk) ya da yapay yollarla (sentetik kauçuk) elde edilen esnek bir maddedir.
Uzun zincirli ve düzensiz sarımlar biçimindeki molekül zincirlerinden ötürü kauçuk, kendisinde şekil değişikliğine yol açan kuvvet ortadan kalktığında hemen eski biçimini alır. Esnek olmasının yanı sıra, sızdırmazlığı ve yalıtkan oluşuyla da son derece önem taşır.
Kauçuğu Avrupa'ya ilk kez La Condamine adlı bir Fransız getirdi (1735). Birkaç yıl sonra kimyacı J. Priestley, kauçuğun silgi özelliğini keşfetti. Bunun dışında kauçuk, 100 yıl boyunca pek ilgi çekmedi.
Kauçuk sanayiindeki ilk önemli adımları, T. Hancock ve C. Macintosh adlı İngilizler attı. Onlar, kauçuğun hammaddesini işlemek konusundaki birçok sorunu çözdüler. Hancock'un yaptığı bir makine, kauçuk tanelerini tek bir parça hâline gelecek şekilde yoğuruyor, böylece kauçuğun mukavemetini ve esnekliğini artırıyordu. Ancak bu kauçuk, sıcak havada yumuşak ve yapışkan, soğukta ise sert ve kırılgan oluyordu.
C. Goodyear, kükürt ve kurşun katılarak ısıtıldığında, kauçuğun sıcaklık değişimine daha az duyarlı olduğunu gördü (1839).
J. Dunlop'un lastik tekerleği icat etmesiyle (1888) kauçuk talebi hızla artmaya başladı. Böylece İngilizler Malaysiya, Seylan ve Hindistan'da kauçuk ağacı üretimine giriştiler.
Güneydoğu Asya, bugün de doğal kauçuk üretiminde önde gelir. 20. yüzyılın bu alandaki en önemli adımı, sentetik kauçuk yapımı olmuştur. Günümüzde sentetik kauçuk, doğal kauçuktan daha çok kullanılır. Doğal kauçuk, çeşitli bitki ve ağaçların latex (lastik) adı verilen süt kıvamındaki özsuyundan elde edilir. Doğal ticarî kauçuğun hemen tümü, Amazon Havzası kökenli Hevea brasiliensis adlı kauçuk ağacından elde edilir.
Eskiden latex'in toplandığı ağaçlar, balta girmemiş ormanlarda bulunduğundan toplanması zordu. dersimiz.com Hatta bir gözlemciye göre bir ton kauçuk, en az iki insanın hayatına mal olmaktaydı. dersimiz.com Ancak büyük kauçuk plantasyonlarının kurulmasıyla çalışma koşulları düzeldi. Kauçuk ağacı, çizilme çağına 6 yılda gelir ve bundan sonra 25 yıl boyunca ürün verir. Çizme işlemi, özel bir bıçakla, kabuğundan ince bir bölüm sıyrılarak yapılır ve kabuğun hemen altındaki latex hücreleri, sütlü sıvılarını akıtırlar. Sıvı akışı, 4 saat sürebilir. Latex, en çok şafak vakti aktığından, çizim bu saatlerde yaplır.
Latex, toplandıktan sonra süzülerek toz ve yabancı maddelerden arındırılır. Latex'teki kauçuk parçacıklarının çapları, 0,1-50 mikron arasında değişir. Bu parçacıklar, negatif yüklüdür. Bu nedenle latex, asetik ya da formik asitle muamele edilerek parçacıklar çöktürülür. Dumanlı havada ve düşük sıcaklıkta kurutulur. Böylece, çürümesine yol açabilecek bakteriler ve küf yok edilmiş olur. Bazen dumanla tütsüleme işleminden önce, merdanelerden geçirilerek ince tabakalar hâline getirilir.
Latex, amonyak içinde saklanarak da nakledilebilir. Latex, ağırlık bakımından %25-40 kauçuk içerir. Sentetik kauçuk ise plastiklere çok benzer ve 500 kadar çeşidi vardır.
Sentetik kauçuğun geçmişi, M. Faraday'ın doğal kauçuğu damıtarak kimyasal formülü C5H8 olan bir hidrokarbon elde ettiği 1826 yılına kadar uzanır. Daha sonra izopren adı verilen bu hidrokarbon, önemli bir monomer olup polimerleştirme yoluyla elastomer adı verilen değişik kauçuğumsu maddelere dönüştürülebilir. Sentetik kauçuk üretiminde kullanılan monomerlerin çoğu, günümüzde petrolden elde edilmektedir. Alman bilim adamları, I. Dünya Savaşı sırasında doğal kauçuğun yerine kullanılmak üzere, metil kauçuğu adı verilen sentetik maddeyi yapıncaya kadar, sentetik kauçuk pek ilgi çekmedi. I. Dünya Savaşı'ndan sonra, hidrokarbonlardan sentetik kauçuk üretilmeye başlandı. II. Dünya Savaşı'nda Japonların Güneydoğu Asya'daki kauçuk plantasyonlarını ele geçirmesi, sentetik kauçuk üretimine hız verdi. Günümüzde dünya kauçuk üretiminin 2/3'ünü sentetik kauçuk üretimi oluşturur. Sentetik latex, genellikle bütadien ve stirenden elde edilir. Öteki sentetik kauçuklar arasında, çatlama ve aşınmaya karşı yüksek direnç gösteren polibütadien kauçuğu; yağ, mum, benzin ve öteki çözücülere direnç gösteren nitril kauçuğu; gazları ve suyu geçirmeyen, ısıya dayanıklı bütil kauçuğu sayılabilir.
Kauçuğun son derece yaygın bir kullanımı vardır. Daha çok vulkanizasyon işleminden geçirilerek otomobil lastiği, ayakkabı tabanı, yağmurluk, çeşitli kayışlar, hortum, çeşitli yalıtım malzemeleri yapımında kullanılır.
