Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz Bölümü'nde il ve aynı ilin merkezi kent. Doğuda Bartın ve Karabük, güneyde Çankırı ve Bolu illeri, batı ve kuzeyde de Karadeniz'le çevrilidir. Nüfus açısından Samsun'dan sonra Karadeniz Bölgesi'nin ikinci büyük ilidir. Türkiye'nin tek taşkömürü üretim bölgesi olmasıyla tanınır. İl topraklarını Kuzey Anadolu Dağları'nın batı kesimini oluşturan ve Karadeniz kıyısına paralel olarak uzanan ilk ikisırası engebelendirir.Kıyı dağlarından Küre Dağları ilin kuzeydoğu kesimine sokulur. Kuzey kesimini kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan Zonguldak Dağları, batı ve güneybatı kesimini Akçakoca Dağları kaplar. İlin güney kesimini iç sıralardan Bolu Dağları'nın kuzeydoğu bölümünü oluşturan dağlar engebelendirir. Bu kesimdeki başlıca yükseltiler Bacaklıyayla Tepesi (1.637 m.) ve Soğukoluk Tepesi'dir (1.268 m.). Bu engebeli yapı nedeniyle alçak düzlükler fazla yer tutmaz. Karadeniz'e bakan kesimlerde dağlar hemen yükselmeye başladığından, geniş kıyı düzlükleri yoktur. Çaycuma ve Ereğli yörelerinde görüldüğü gibi akarsu vadi tabanlarının genişlediği kesimlerde yer alan küçük ovalar, ilin başlıca tarım alanlarını oluşturur. İl topraklarından kaynaklanan suların tümü Karadeniz'e ulaşır. Başlıca akarsular Bartın Çayı ile Filyos Çayı'dır. Bunlardan başka Üzülmez Deresi ile Gülüç ve Alaplı çayları da bazı küçük suları toplar. Önemli bir doğal göle rastlanmayan ilde Gülüç ve Kozlu baraj gölleri vardır. İklim bakımından il toprakları bir yandan Marmara ile Karadeniz, bir yandan da, Karadeniz ile İç Anadolu iklimleri arasında bir geçiş alanıdır. Kışın sıcaklık kıyıdan iç kısımlara doğru gidildikçe düşer (ocak ortalama sıcaklığı 6°C; ölçülen en düşük sıcaklık -8,0°C). Yaz sıcaklığı bütün ilde hemen hemen aynıdır. Kıyı kesimi bol yağış alır (yıllık yağış; Zonguldak 1.243 mm., Ereğli 1.360 mm.); içerilere doğru yağış azalır (Devrek 784 mm.) ve aynı zamanda, kıyıda kışa rastlayan yağış maksimumu ilkbahara doğru kayar.Bu nemli iklim sayesinde il toprakları Türkiye'nin orman bakımından en zengin alanlarındandır; il yüzölçümünün % 60'ına yakını ormanla kaplıdır. En geniş yeri kayın ormanları tutar. İlin güney kesimindeki daha yüksek engebeler üzerinde ise iğne yapraklılar (köknar ve sarıçam) yaygındır. Halkın yarıdan fazlasının kırsal kesimde yaşamasına karşın, ekime elverişli toprakların azlığı nedeniyle temel ekonomik etkinlik madencilik ve sanayidir. Öteki gelir kaynakları tarım, ormancılık, balıkçılık ve ticarettir. Ekonominin başlıca dayanağı olan taşkömürü yataklarının yer aldığı alan, Ereğli-Zonguldak Kömür Havzası olarak bilinir. Büyük bölümü il sınırları içinde kalan havza, 2.200 km2'si deniz altında olmak üzere toplam 13.350 km2'lik bir alanı kaplar. Havzanın sınırları batıda Ereğli, doğuda İnebolu, güneyde de Karabük ve Araç'tan geçer. Yüksek nitelikli taşkömürlerinin bulunduğu yataklardaki rezervin 1 milyar tondan fazla olduğu sanılmaktadır. XIX. yy ortalarından beri işletilen havzadaki kuyu ve ocakların tümü ilin kıyı kesimindedir.Yaklaşık 45 bin geçici ve sürekli işçinin çalıştığı havzadaki taşkömürü yatakları, kısa adı TTK olan Türkiye Taşkömürü Kurumu tarafından işletilir. Yılda ortalama 2 milyon ton kadar yıkanmış parça kömür elde edilir. Kırsal kesimde yaşayan halkın önemli bir bölümü geçimini, taşkömürü üretiminden sağlar. Madenlerde çalışan geçici işçilerin tümü köylüdür. Bu işçiler çalışma dönemini izleyen dinlenme sürelerini köylerinde geçirirler.Bir işçi ailesinin ortalama beş kişiden oluştuğu göz önünde tutulursa, bu gelirin il nüfusu düzeyinde büyük önem taşıdığı ortaya çıkar. Özellikle 1950'lerden bu yana başta Doğu Karadeniz Bölümü olmak üzere ülkenin ekonomik olanakları kısıtlı kesimlerinden birçok aile madenlerde çalışmak ve iş kurmak amacıyla Zonguldak iline göç etmektedir. Bu nedenle il nüfusu, etnik köken açısından oldukça karmaşık bir yapı gösterir. Enerji kaynağı olarak kullanılan taşkömüründen dolayı, Türkiye'nin ağır sanayi tesislerinden bir bölümü Zonguldak ilindedir: Ereğli Demir-Çelik İşletmeleri (ERDEMİR) bunlardan biridir. Ayrıca TTK'ye ait kok ve briket fabrikaları ile kuruma bağlı işletmelerde kullanılan alet ve makinelerden bazılarının üretim, onarım ve bakımıyla uğraşan tesisler de vardır. İlin bir başka önemli kuruluşu Türkiye Elektrik Kurumu'na (TEK) bağlı Çatalağzı Termik Santralı'dır. Cumhuriyet dönemindeki geniş çaplı sanayi yatırımlarına bağlı olarak Zonguldak ve Ereğli hızla gelişerek şehirleşmiştir. İlin öteki sanayi kuruluşları arasında un, unlu ürünler, konserve, orman ürünleri, kâğıt, çivi, kriko, çimento, ısıya dayanıklı tuğla ve kiremit fabrikaları sayılabilir. Kıyı kesimindeki tekne ve gemi yapım tesislerinin yanı sıra canlı bir küçük sanayi etkinliği de vardır. Günümüzde madencilik ve sanayi gelirleri açısından ülke ekonomisinde azımsanmayacak bir yeri olan Zonguldak ilindeki önemli uğraşlardan biri de ticarettir. Zonguldak ilinde yetiştirilen başlıca bitkisel ürünler buğday, mısır, arpa, patates, çeşitli sebze ve meyvedir. Kırsal alanda hayvancılık daha çok sığır ve manda yetiştiriciliğine dayanır. Yüksekçe kesimlerde az miktarda koyun, kıl ve tiftik keçisi de yetiştirilir.Tavukçuluk ve arıcılık da belirli bir gelir sağlar. Kıyı kesiminde halkın küçük bir bölümü balıkçılıkla uğraşır. Orman açısından oldukça zengin olan ilde kırsal nüfusun bir bölümü geçimini ağaç işlerinde çalışarak sağlar. Bu ormanlardan elde edilen ürünlerden biri olan maden direği, havzadaki ocaklarda galerilerin çökmemesi için destekleme malzemesi olarak kullanılır. Zonguldak ili, karayolu ve demiryollarıyla ülkenin öteki bölgelerine bağlanır. Türkiye'nin demiryolu ağına bağlı olmayan Ereğli-Armutçuk hattı daha çok taşkömürü taşımacılığı amacıyla kullanılır. Ereğli ve Zonguldak limanları, taşkömürü ve yük taşımacılığı açısından önem taşır. Küçük teknelerin yanaştığı Alaplı iskelesi bir balıkçı barınağı işlevi de görür.
