Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157), ders ve çalışma notu

Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157)

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040-1157)

Selçuklular Oğuzların Üçok kolundan Kınık boyuna mensuptur. İslamiyeti kabul ettikten sonra “Türkmen” olarak adlandırılan Oğuzlara Bizanslılar “Uz” demişlerdir. Oğuzlar Seyhun ırmağı dolaylarında “Oğuz Yabgu Devleti’ni” kurdular.

 

Not: Oğuzlar tarih boyunca Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safeviler, Büyük Selçuklu Devleti, Anadolu Beylikleri, Türkiye Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti gibi büyük Türk devletleri kurdular.

 

• Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucusu Devlete adını veren Selçuk Bey Oğuz Yabgu Devletinin komutanlarından Dukak Bey’in oğluydu.
• Babası ölünce Selçuk Bey Oğuz Yabgu Devletinin Subaşı’sı (ordu komutanı) oldu.
• Yabgu ile arası açılınca kendisine bağlı Oğuzları alarak Cent şehrine yerleşti.
• Cent şehrinde İslamiyet'i kabul etti. d e r s i m i z . c o m
• Selçuk Beyden sonra başa Arslan Yabgu geçti. Arslan Yabgu Gazneli Mahmut tarafından hapsedilince Selçukluların başına Tuğrul ve Çağrı Bey'ler geçti.
• Bu dönemde Selçuklular Karahanlıların ve Gazneliler'in baskısı altındaydı.
• Çağrı Bey bu baskıdan kurtulmak için Anadolu’ya seferler düzenlemiştir.
• Selçuklular, Gaznelilerle “Nesa (1035), Serahs (1038) ve Dandanakan(1040) Savaşlarını yaptılar ve kazandılar.
• Tuğrul Bey Nişabur’u ele geçirerek adına hutbe okutarak bağımsızlığını ilan etti.

 

Dandanakan Savaşı (1040)

Tarafları: Selçuklular-Gazneliler

Sebebi: Selçukluların Horasan’a yerleşmesi

Sonucu: Bu savaştan sonra Selçuklu Devleti kurulmuştur.

 

Tuğrul Bey Dönemi (1040-1063)

Merv şehri başkent yapıldı.

Bizans ve Gürcü kuvvetleriyle Pasinler Savaşı yapıldı.

Not: Pasinler Savaşı Selçuklular ile Bizans arasında yapılan ilk savaştır.

 

Abbasi Halifesi Tuğrul Bey tarafından Büveyhoğullarından kurtarıldı .Halife Tuğrul Bey’e “doğunun ve batının sultanı“ unvanını verdi.

Not: Bu olaydan sonra İslam Dünyasının siyasi liderliği Selçuklulara geçti.

 

Alp Arslan Dönemi (1063-1072)

• Tuğrul Bey’in ölümüyle Çağrı Bey’in oğlu Alp Arslan tahta geçti.
• Alp Arslan ilk seferinde Ani ve Kars kalelerini fethetti. Abbasi Halifesi Alp Arslan’a  “Ebu’l Feth(fethin babası)" unvanını verdi.

 

Malazgirt Savaşı (1071)

Savaşın sebebi: Bizans’ın SelçuklularıAnadolu’dan atmak istemesi

Savaşın sonuçları:

• Anadolu Kapıları Türklere açılmıştır.
• Bizans’ın İslam Dünyası üzerindeki baskısı ortadan kalkmıştır.
• Bizans Avrupa’dan yardım isteyerek “Haçlı Seferlerine” neden olmuştur.
• Anadolu’da ilk Türk Beylikleri kurulmaya başlamıştır.

 

Melikşah Dönemi (1072-1092)

• Alp Arslan’dan sonra başa oğlu Melikşah geçti.
• Melikşah’ın görevlendirdiği komutanlar İzmit’e kadar Anadolu’yu fethettiler.
• Süleyman Şah B. Selçuklu Devletine bağlı “Anadolu Selçuklu Devletini” kurdu.
• Hasan Sabbah’ın kurduğu Batıniler sık sık ayaklanma çıkardı.
• Not: Batini suikastlarının en  önemlisi Vezir Nizam-ül Mülk’ün öldürülmesidir.

 

Fetret Dönemi

• Büyük Selçuklu Devleti Melikşah’ın ölümüyle taht kavgaları ve karışıklıklar içine düştü.
• Fetret Devri adı verilen bu dönem 1091-1118 yılları arasında devam etmiştir.
• Bu dönemde Mahmut, Berkyaruk, Mehmet Tapar, Sencer tahta geçmiştir.
• Taht kavgaları Büyük Selçuklu Devletinin eski gücünü kaybetmesine ve parçalanmasına sebep olmuştur.

 

Sultan Sencer Dönemi

Sencer dönemi Selçukluların son parlak devridir. notbak.com

 

Katvan Savaşı (1141)

Sultan Sencer Karahitaylarla yaptığı Katvan Savaşı’nı kaybetti. Bu savaştan sonra Selçuklu ülkesi Müslüman olmayan Türk ve Moğol birliklerinin istilasına uğramıştır.

 

Oğuzların isyanı

Oğuzlar vergi tahsilatı ve kendilerine kötü davranılması yüzünden isyan ettiler

Sultan Sencer’i esir ettiler, uzun zaman sonra esirlikten kurtulan Sencer çok yaşamadı ve öldü. Sencer’in ölümüyle Selçuklular yıkıldılar(1157)

 

B. Selçukluların Yıkılış Nedenleri

• Taht kavgaları
• Batınilerin yıkıcı faaliyetleri
• Merkezi otoritenin zayıflamasıyla Atabeylerin bağımsızlıklarını ilan etmeleri
• Eski güçlerine kavuşmak isteyen Abbasi Halifelerinin Selçukluların düşmanlarını desteklemeleri
• Türkmenlerin küstürülmesi

 

BÜYÜK SELÇUKLULARA BAĞLI DEVLETLER

• Irak ve Horasan Selçukluları
• Kirman Selçukluları
• Suriye Selçukluları
• Türkiye (Anadolu) Selçukluları

 

ATABEYLİKLER

Atabey: Şehzadeleri eğiten komutanlardı, merkezi otoritenin bozulmasıyla bölgelerinde Atabeylik denilen küçük beylikler kurdular.

• Zengiler Atabeyliği (Musul-Halep)
• Börililer (Şam) Atabeyliği
• İldenizliler(Azerbaycan) Atabeyliği
• Beğ-Tekinoğulları (Erbil) Atabeyliği

Sedat Kınayı / dersimiz.com

Sedat Kınayı

Büyük Selçuklu Devleti ders notu Melikşah Dönemi Malazgirt Savaşı Dandanakan Savaşı Atabeylik Yıkılış Nedenleri Oğuzların isyanı Nişabur Katvan Savaşı tarih konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım Sedat Kınayı