Düzyazı Türleri - Yardımcı Türler (Gerçek Yaşama Bağlı Türler), ders ve çalışma notu

Düzyazı Türleri - Yardımcı Türler (Gerçek Yaşama Bağlı Türler)

Yardımcı Türler Yardımcı Türler (Gerçek Yaşama Bağlı Türler)

ANI (HATIRA): Bir yazarın kendisinin yaşadığı ya da tanık olduğu olayları, sanat değeri taşıyan bir üslupla anlattığı yazılardır.

• Anı yazarken önce konu tespit edilmeli; sonra ya günü gününe tutulan notlar ya da hafızada saklanan olaylar zinciri, plâna göre düzenlenmelidir.
• Geçmişteki olay üzerine yazılır.
• Yazar, olayları kendi bakış açısından anlatır.
• Anılar, yaşandığı dönem hakkında bilgi verir.
• Anılarda, yazarın kişisel bakışı söz konusudur.
• Dünyadaki ilk anı Yunan edebiyatında Ksenophon’un Anabasis adlı eseridir.
• Türk edebiyatında ilk anı Babür Şah’ın Babürname (Vekayi) adlı eseridir.
• Batılı anlamda ilk anı Namık Kemal’in Magosa Hatıraları adlı eseridir.

Edebiyatımızdaki önemli anı (hatıra) örnekleri:

Namık Kemal: Magosa Hatıraları

Ziya Paşa: Defter-i Amal

Samipaşazade Sezai: İclal

Muallim Naci: Ömer’in Çocukluğu

Halit Ziya Uşaklıgil: Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Bir Acı Hikaye

Hüseyin Cahit Yalçın: Siyasi Anılar, Edebi Hatıralar

Ahmet Rasim: Falaka, Gecelerim, Şehir Mektupları

Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı

Halide Edip Adıvar: Türk’ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev dersimiz.com

Falih Rıfkı Atay: Çankaya, Atatürk Ne İdi? , Ateş ve Güneş, Zeytindağı

 

GÜNLÜK (GÜNCE/RUZNAME/JURNAL): Yaşanan olayların, izlenimlerin, tarih atılarak, günü gününe yazılması ile oluşan türe günlük denir.

• Divan edebiyatında ruzname, Batı edebiyatında ise jurnal denir.
• Kısa yazılardır.
• Olayı yaşayan kişi tarafından yazılır.
• Yazarın hayatından izler taşır.
• İçten ve sevecendir. Anlatımda iç konuşma yöntemi kullanılır.
• Edebiyatımızdaki ilk günlük Direktör Ali Bey’in Seyahat Jurnali adlı eseridir.
• Edebiyatımızda günlük sözcüğünü kullanan ilk kişi Falih Rıfkı Atay'dır.
• Edebiyatımızda Suut Kemal Yetkin, Seyit Kemal Karaoğlu ve Oktay Akbal günlüklerini kitap halinde yayımlamışlardır.

İki çeşit günlük vardır:

a. İçe Dönük Günlük (Özel Günlük): Yazar her şeyi tüm içtenliğiyle anlatır.

b. Dışa Dönük Günlük: Yayımlanmak amacıyla yazıldığı için yazar kendini değil çevresini anlatır.

* GÜNLÜK-ANI: Günlükte olaylar günü gününe yazılırken anı da geçmişteki olaylar anlatılır. Bir bakıma günlük geleceğe yönelik, anı ise geçmişe yöneliktir.

BİYOGRAFİ (YAŞAM ÖYKÜSÜ/TEZKİRE): Ünlü kişilerin hayatını anlatan yazı türüdür.

• Divan edebiyatında tezkire veya tercüman-ı hal denir.
• Genellikle tanınmış kişiler konu edinilir.
• Gerçeğe uygun, tarafsız bir yaklaşımla anlatılır.
• Anlatılanlar çoğunlukla kronolojik bir sıra izler.
• Dünya edebiyatında ilk biyografi Yunan Plutarkos’un Romalıları anlattığı Paralel Hayatlar adlı eseridir.
• Türk edebiyatında ilk tezkire Ali Şir Nevai’nin Mecalis’ün Nefais adlı eseridir.
• Anadolu sahasında ilk tezkire Sehi Bey’in Heşt Behişt adlı eseridir.
• Türün ünlüleri Mithat Cemal Kuntay, Şevket Süreyya Aydemir dir.

 

OTOBİYOGRAFİ (ÖZ YAŞAM ÖYKÜSÜ): Kişinin kendi yaşamını doğrudan kendisinin anlattığı yazı türüdür.

Dünya edebiyatında J.J. Rousseau’nun ‘’İtiraflar’’ , Türk edebiyatında ise Aziz Nesin’in ‘’Böyle Gelmiş Böyle Gitmez’’ adlı eserleri önemlidir.

OTOBİYOGRAFİ-ANI: Anı otobiyografinin içinde bir bölüm olarak yer alabilir; ama otobiyografi anıyı da kapsayan daha geniş bir türdür.

 

MONOGRAFİ (TEK YAZI): Ele alınan konunun belli yönleri üzerinde özel bir görüşle derinlemesine yapılan incelemeleri yansıtan yazılara denir. Eleştiri ve biyografiden farkı tek bir konu üzerinde derinlemesine durulmasıdır.

dersimiz.com

Düzyazı Türleri Yardımcı Türler Gerçek Yaşama Bağlı Türler edebiyat ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım Anı(Hatıra) Günlük Günce Ruzname Jurnal Biyografi Yaşam Öyküsü Tezkire Otobiyografi Öz Yaşam Öyküsü Monografi Tek Yazı