Düzyazı Türleri / Anlatmaya Bağlı Türler - Efsane, Destan
Düzyazı Türleri / Anlatmaya Bağlı Türler - Efsane, Destan
EFSANE: Olağanüstü kahramanların hayatlarını ve başlarından geçen olayları anlatan yazı türüdür.
- Hayal gücünün ürünü ve bilinen en eski türdür.
- Arapçadaki karşılığı ustûre, Farsçadaki karşılığı fesane, Yunancadaki karşılığı ise mitos dur. Efsaneleri araştıran bilim dalına da mitoloji denir.
- Eski dönemlerde tabiat olaylarının nedenlerini bilmeyen insanlar, bu olayları açıklama gereği hissetmişlerdir. Yağmurun yağması, gök gürültüsü, şimşek çakması gibi birçok olayı kendilerine göre yorumlamışlar, efsaneler vasıtasıyla bunlara açıklık getirmişlerdir.
- Efsanelerde kahramanlar Tanrı, ruh, melek gibi kavramlar bazen de taş, kaya, dağ gibi doğa parçası unsurlardır. Bu kahramanlar hikayelerde kişileştirilir(teşhis) ve konuşturulur(intak).
- Ancak tek tanrılı dinlerin gelmesi, bilimin ilerlemesi sonucunda insanlar merak ettikleri soruların cevabını öğrenmişler; bu durumda efsaneler değişikliklere uğramıştır.
- Bu değişikliklerden sonra efsaneler artık az da olsa tarihi gerçekliklerden beslenmeye başlamış ve bazı efsaneler yazıya geçirilmiştir.
- Son aşamada ise ideal insan ve ideal toplum tipini örneklendiren hikayelere dönüşmüştür. Menkıbe denen bu hikayelerden bazıları günümüze kadar ulaşmıştır.
- Türk edebiyatında Boş Beşik, Çoban Çeşmesi, Gelin Kaya, Yusufçuk Kuşu gibi efsaneler halen halk arasında söylenmektedir.
DESTAN: Milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış tarihi, toplumsal ve doğal olayların nesilden nesile aktarılmış; aktarılırken de hayal unsurlarıyla süslenmiş, değiştirilmiş çok uzun manzum eserlerdir.
- Bilinmeyen bir dönemden başlar ve 11. yüzyıla kadar devam eder.
- Efsaneden sonra bilinen en eski türdür.
- Sözlü edebiyat ürünüdür; ancak sonradan yazıya geçirilen destanlar da vardır.
- Yazı türleri içinde en uzun olanıdır.
- Yunanca karşılığı epos, epope dir.
- Destanlar, söylendiği toplum içinde kahraman-bilge bilinen efsanevi bir kişinin etrafında oluşmuş didaktik ögeler taşıyan bir türdür.
- Destanlar genelde kopuz eşliğinde söylenir. Kopuzu çalan kişilere de şaman, baksı, bahşi, ozan, kam, oyun gibi çeşitli isimler verilir. Bunlar aynı anda din adamı, şair, edebiyatçı ve müzisyendirler.
- Destanlar bir toplumun ortak hayat görüşünü yansıtır. dersimiz.com
- Deprem, göç, kuraklık, bulaşıcı hastalık gibi toplumların hayatını derinden etkileyen olaylar sonucunda yazılır.
- Genellikle manzum şeklindedirler. Az da olsa nazım-nesir karışık olan destanlar da vardır. Destanlar da şiir olan bölümler yarım uyaklı, redifli dörtlüklerle ve 11’li hece ölçüsüyle söylenir.
- Olağanüstü olaylar ve kahramanlar vardır.
- Destan kahramanları yarı tanrısal nitelikler taşıyan han, hakan ve kağan gibi kişilerdir.
Uyarı 1: Destanlar doğuş(çekirdek), yayılma(oluşum), yazılış(derleme/tespit edilme) olmak üzere 3 safhada oluşur.
Uyarı 2: Türk destanları henüz 3. aşamayı tam olarak tamamlamamıştır.
Destanlar doğal ve yapay(suni) olmak üzere 2 gruba ayrılır:
Doğal Destan: Yazarı belli olmayan(anonim), İslamiyet öncesi dönemde yaşanmış olayları konu alan sözlü destan türüdür.
Yapay(Suni)Destan: Yazarı belli olan, daha yakın zamanda yazılan ve olağanüstü durumlara daha az yer veren destan türüdür.
Doğal Destanların Özellikleri
- Anonimdir.
- Manzumdur.
- Gerçek bir olaydan hareketle yazılmıştır.
- Yer ve zaman belirsizdir.
- Ait oldukları ulusun geçmişinden izler taşır.
- Olağanüstü, masalımsı ayrıntılar ve mitolojik ögeler içerir.
Türk Destanlarının Özellikleri
- Dörtlüklerden oluşmuştur.
- Yarım uyak ve redif kullanılmıştır.
- Dil, katıksız Türkçedir.
- Gerçek ve olağanüstü olaylar karışıktır.
- Olaylar belli bir coğrafyada geçer.
- Tarihi, dini ve milli değerlere yer verilir.
dersimiz.com
Düzyazı Türleri Anlatmaya Bağlı Türler Efsane Destan ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım
Benzer Edebiyat Ders Notları
- Makale
- Söz Sanatları ve Söz Sanatı Örnekleri
- Düzyazı Türleri - Yardımcı Türler (Gerçek Yaşama Bağlı Türler)
- Bibliyografya, Portre, Çeviri - Adapte
- Düzyazı Türleri / Yardımcı Türler - Mektup
- Düzyazı Türleri / Yardımcı Türler - Gezi Yazısı (Seyahatname)
- + Ders Notları Ekleyin
- Ders Notları Ana Sayfa
Düzyazı Türleri / Anlatmaya Bağlı Türler - Efsane, Destan Hakkında Yorum Yazın...
Düzyazı Türleri / Anlatmaya Bağlı Türler - Efsane, Destan Hakkında Yazılan Yorumlar
Henüz Yorum Yazılmamış.
İlk Yorumu Siz Yazabilirsiniz.