İslami Devir Türk Edebiyatı; Türk Halk Edebiyatı konulu ders ve çalışma notu, konu özeti

İslami Devir Türk Edebiyatı; Türk Halk Edebiyatı

İSLAMİ DEVİR TÜRK EDEBİYATI

1) Türk Halk Edebiyatı

* İslamiyet öncesinden günümüze kadar kesintisiz gelen bir edebiyattır.

* Halk içinde yetişmiş ozanların icra ettiği bir edebiyattır.

* Temelinde sözlü bir gelenek vardır.

* Dili sadedir.

* Dörtlük ve yarım kafiye esaslıdır.

* Hece ölçüsü kullanılmıştır.

* Halkın dertlerini, sevinçlerini, her türlü duygularını işlemektedir.

* Koşma, destan, semai, varsağı, mani, ağıt, türkü, bilmece, atasözü, devriye, şathiye, ilahi, deme gibi çeşitli nazım şekilleri vardır.

* Kendi arasında :

a) Âşık Tarzı Halk Edebiyatı

b) Anonim Halk Edebiyatı

c) Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı olmak üzere 3'e ayrılır.

a) Âşık Tarzı Halk Edebiyatı :

* İslamiyet'ten önce başlamıştır.

* Bu edebiyatı genellikle "aşık"adı verilen sazlarıyla yazdıklarını besteleyip köy köy dolaşan ozanlar icra etmiştir.

* Hece ölçüsü kullanılmıştır.

* Dili sadedir.

* Nazım birimi dörtlüktür, yarım kafiye kullanılmıştır.

* Son dörtlükte şairin mahlası(adı) kullanılır.

* Aşk, ölüm, gurbet, ayrılık konuları sıklıkla ilenmiştir.

* Coşkulu, lirik bir söylenişi vardır.

Kullanılan Nazım Biçimleri:

Koşma

 Aşk, ayrılık, gurbet,sevgi,doğa,yiğitlik gibi geniş çerçeveli konuların işlendiği bir nazım şeklidir.

 11'li hece ölçüsüyle yazılır.

 3 ile 6 dörtlükten oluşur.

 Dili sadedir.

 Kafiye düzeni "abab,cccb,dddb"şeklindedir.

 Son dörtlükte şairin mahlası bulunur.

 Koşmanın konularına göre "güzelleme, koçaklama, ağıt, taşlama"adlı türleri vardır.

Güzelleme: İnsan ve doğa sevgisinin lirik bir edayla işlendiği koşmalara denir.( Karacaoğlan)

Koçaklama: Savaş, yiğitlik, kahramanlık gibi konuları işleyen koşmalara denir. (Dadaloğlu ve Köroğlu)

Ağıt: Ölen kişinin arkasından duyulan acının ve onun iyiliklerinin işlendiği koşmadır.

Taşlama: Toplumun veya bireylerin aksayan yönlerini eleştiren koşmalara denir. (Seyrani)

Not: Güzelleme, koçaklama, ağıt, taşlama birer nazım türüdür.

Varsağı

 Toros Dağları ve Adana civarında yaşayan "VARSAK" boylarının söyledikleri türkülere denir.

 Kafiye düzeni koşma gibidir.

 4+4 şeklinde 8'li ölçüyle söylenir.

 "BRE, BEHEY, HEY " nidaları sıklıkla kullanılmıştır.

 En az 3 en fazla 5 dörtlüktür.

 Konu olarak hayattan ve talihten şikayet gibi konular işlenir.

Semai

 Koşma ile aynı konular işlenir.

 Kafiye düzeni koşma ile aynıdır.

 4 + 4 =8 'li ölçüyle yazılır.

 3-5 dörtlükten oluşur.

 Koşmadan ezgisi,dörtlük sayısı ve ölçüsü bakımından ayrılır.

Destan

 6+5 'li hece ölçüsüyle söylenir.

 Halk edebiyatının en uzun nazım biçimidir.

 Kendine özgü bir söylenişi vardır.

 Kafiye düzeni koşma ile aynıdır.

 Ayaklanma, kıtlık, savaş, hastalık gibi toplumsal konular işlendiği gibi bireysel konuların işlendiği destanlar da vardır.

 Dörtlük sayısında sınırlama yoktur.

b) Anonim Halk Edebiyatı :

* Belli bir sahibi yoktur. Halkın ortak malı olan ürünlerden oluşur.

* Dili sade, akıcı bir halk Türkçesidir.

* Şiirlerde hece ölçüsünün 7'li, 8'li, 11'li kalıpları ağırlıklı olarak kullanılır.

* Şiirlerinin nazım birimi dörtlüktür.

* En çok yarım kafiye kullanılmıştır.. Bazı manilerde cinaslı kafiye görülür.

* Ölüm, aşk, tabiat sevgisi, ayrılık acısı, özlem, yiğitlik, toplumsal aksaklıklar gibi konular işlenir.

* Sözlü geleneğe dayanır.

Kullanılan Nazım Biçimleri:

Türkü

 Kendine özgü bir ezgi ile söylenen nazım biçimidir.

 Genellikle anonimdir,yazarı bilinenleri de zamanla halka mal olmuştur.

 Aşk,tabiat,ayrılık,hasret,gurbet,sevgi,güzellik gibi konular işlenir

 Türküler 8'li(4+4) veya 11'li(4+4+3) hece ölçüsüyle söylenir..

 Türküler iki bölümden oluşur.

1-Bent:Türkünün asıl sözlerinin bulunduğu bölümdür.

2-Kavuştak:Her bendin sonunda tekrarlanan bölümdür. Nakarat ya da bağlama adı da verilir.

Mani

 Hecenin 7'li kalıbıyla söylenirler.

 Bir dörtlükten oluşur.

 Uyak düzeni aaxa şeklindedir.

 İlk iki dize doldurmadır. Asıl konu son iki dizededir.

 Konu sınırlaması yoktur.

 Düz mani,kesik mani,yedekli mani ve cinaslı mani gibi türleri vardır.

Ninni

* Annelerin çocukları uyutmak için belli bir ezgiyle söylediği sözlü edebiyat ürünleridir.

* 7'li,8'li ve 9'lu hece ölçüsüyle söylenir.

* Genellikle dörtlüklerden oluşur.

c) Dinî Tasavvufî Halk Edebiyatı (Tekke Edebiyatı) :

* Hece ölçüsü ağırlıklıdır,az da olsa aruz ölçüsü kullanılmıştır.

* Yarım uyak ve redif sık kullanılmıştır.

* Tasavvuf terimlerinin dışında dil,halkın anlayabileceği nitelikte ve sadedir.

* Saz eşliğinde söylenenler de vardır.

* Allah sevgisi,nefsin öldürülmesi,insan sevgisi,ölüm, Allah'a varış yolları,tasavvuf ilkeleri temel konularıdır.

* Coşkuludur,genellikle didaktik şiirlerden oluşur.

* Nazım birimi dörtlüktür ancak beyitle oluşturulmuş türler de vardır.

Kullanılan Nazım Türleri:

İlahi

* Tekke edebiyatının ana nazım türüdür.

* 8'li hece ölçüsüyle söylenir, 7 ve 11'li de olabilir.

* Fanilik,Allah sevgisi,nefsin öldürülmesi temel konusudur.

* Bu türün en büyük ustası Yunus Emre'dir.

Nefes

* 8'li hece ölçüsüyle söylenir.

*İlahilerin konularının Bektaşilerce söylenmesi sonucu ortaya çıkmış türdür.

Deme ( Deyiş )

* 8'li hece ölçüsüyle söylenir

* Saz eşliğinde kendine özgü bir makamla söylenir.

Nutuk

Tekke Edebiyatı'nda Pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni giren müritleri bilgilendirmek tarikat derecelerini ve tarikat adabını öğretmek amacıyla söylenen didaktik şiirlerdir.

Devriye

Evrendeki canlı cansız her şey Allah'tan gelmiştir, yine Allah'a dönecektir. Bu felsefeyi yansıtan şiirlere Tekke edebiyatında devriye denilmiştir.

Şathiye

*Dini ve tasavvufi halk şiirinde genel olarak mizahi manzumelere şathiye adı verilir.

*İnançlardan alaylı bir dille söz eder gibi yazılan şiirlerdir.

* Görünüşte saçma sanılan bu sözlerin, yorumlandığında tasavvufla ilgili türlü kavramlara değindiği anlaşılır.

* Bu tür şiirlere genellikle Bektaşi şairlerinde rastlanır.

* Bu türün en tanınmış şairi Kaygusuz Abdal'dır.

Not:Yukarıdaki türler koşma nazım biçimiyle yazıldığı için birer nazım biçimi değil birer nazım türüdür.

dersimiz.com

islami devir türk edebiyatı ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları edebiyat ders notları edebiyat notları 9. sınıf ders notları 9.sınıf edebiyat notları koşma nutuk devriye mani türkü dini halk edebiyatı anonim halk edebiyatı aşık tarzı türk edebiyatı dörtlük hece ölçüsü

Benzer Edebiyat Ders Notları

İslami Devir Türk Edebiyatı; Türk Halk Edebiyatı Hakkında Yorum Yazın...

İslami Devir Türk Edebiyatı; Türk Halk Edebiyatı Hakkında Yazılan Yorumlar

Henüz Yorum Yazılmamış.
İlk Yorumu Siz Yazabilirsiniz.

İslami Devir Türk Edebiyatı; Türk Halk Edebiyatı, ders ve çalışma notu