Tarih Bilimine Giriş ve İlkçağ Tarihi, ders ve çalışma notu

Tarih Bilimine Giriş ve İlkçağ Tarihi

Tarih Bilimi: Bilimler ikiye ayrılır. Tabii Bilimler ve Beşeri Bilimler.
-Tabii Bilimler: Tabiatı ve tabii olguları inceler
-Beşeri Bilimler: İnsan ve insan faaliyetleridir.
-Olay: Kısa bir sürede olup biten şeylerdir. (İstanbul'un fethi, yağmurun yağması, çocuğu doğması... )
Olgu:Zaman içinde uzun bir sürede oluşur. (Anadolu'nun Türkleşmesi, insanın büyümesi...)

*Tarihin Tanımı: Geçmişte insan toplulukları arasında meydana gelen olayları yer ve zaman bildirerek sebep ve sonuçlarıyla inceleyen bilim dalıdır. (Sebep-sonuç-yer-zaman)

 *Tarihi Olayların Özelliği:
 -Belgelere dayanma
 -Yer-zaman ve sebep-sonuç ilişkisi.
 -Deney ve gözlem yapılamaz.
 -Tekrarlanamaz.
 -Olayın meydana geldiği ortam önemlidir.
 -Dünü anlatır,bugünü açıklar ve geleceğe ışık tutar.
 -Bir tarihi olay, diğer bir tarihi olayın sebepleri ya da sonuçları arasında yer alır.

 *Tarihi Olayların Sebepleri:
 -Maddi ve manevidir.

 *Tarih Biliminin Yöntemi:
 -Kaynakları araştırmak (Yazılı-yazısız; 1.elden kaynaklar-2.elden kaynaklar)
 -Kaynakları tasnif etmek
 -Tahlil etmek
 -Tenkit etmek
 -Terkip (sentezini) yapmak.

 *Tarih Yazıcılığının Evreleri:
 -Kronik (Haberci) Tarihçilik: En ilkel şekli Anallardır.
 -Rivayetçi (Hikayeci) Tarihçilik: Sebep-sonuç ilişkisi üzerinde durmaz. (Herodut, Taberi)
 -Öğretici (Prağmatik, faydacı) Tarihçilik: Kişilerden ve olaylardan ders alınmasını sağlamak için )
 -Sosyal Tarihçilik: Öğretici tarihçiliğin hissi yönlerinden arındırılmış şekli.
 -Felsefi Tarihçilik: Değişik kültürleri inceleyerek biri birine etkileşimlerini inceler.
 -İlmi Tarihçilik: Neden-nasılcı tarihçilik
 -Materyalist, Kültürel, Pozitif (vs) Tarih çeşitleri....

 *Kapsamına Göre:
 -Genel Tarih: Geniş bir coğrafyadaki millet yada devletlerin tarihini inceler: Avrupa yada Asya Tarihi gibi...
 -Özel Tarih: Bir milletin yada devletin tarihini inceler: Türk Tarihi, Artukoğulları Tarihi.. gibi

 *Tarihin Tasnifi: Tarihin öğretimini ve araştırılmasını kolaylaştırmak için yapılır. Zaman, mekan ve konu olmak üzere üç şekilde tasnif edilir.
 Örnek: Zamana Göre: XVIII. yy. Osmanlı Islahatları.
 Mekana Göre. Malatya Tarihi
 Konuya Göre: Osmanlı Kültür Tarihi, Dinler Tarihi (vs).

 *Tarih Bilimi zamana göre aşağıdaki şekilde tasnif edilir:
 Tarih Öncesi Devirler:
 (Prehistorik)
 Taş Devri : Maden Devri
 Kaba TaşBakır Devri Yontma TaşTunç Devri
 Cilalı TaşDemir Devri
 *(Tarih öncesinin devirlere ayrılması, kullanılan aletlere göre yapılmıştı.)

 Tarihi Devirler:
 İlkçağ—Yazı ile başlar (MÖ. 4000,3500)
 Ortaçağ—Kavimler göçü ile başlar
 Yeniçağ—İstanbul'un Fethi (1453)
 Yakınçağ—Fransız İhtilali (1789)
 *(İnsanlık tarihi için önemli olaylar çağların başlangıcı kabul edilmişlerdir.)

 Tarihöncesi (Prehistorik) Devirler:
 *Kaba Taş Devri: Henüz alet yok. Sivri cisimler kullanılır. Bitki kökleri, toplayıcılık ve avcılıkla beslenilir. Dönemin sonuna doğru üretim ekonomisine geçilmiştir.

 *Yontma Taş Devri: Taşlar, çakmak taşı yontularak savunma amaçlı kullanılmıştır.
 -Soğuklardan dolayı mağaralara ve ağaç kovuklarına çekilmişlerdir.
 -Mağaralara hayvan resimleri çizmişlerdir.
 -Dönemin sonlarına doğru ateş bulunmuştur.

 *Cilalı Taş Devri: Buzullar kuzeye doğru çekilince insanlar mağaralardan çıkmışlardır.
 -Çanak-çömlek kullanıldı. Toprak ve kilden kaplar yapıldı.
 -Tarım yapıldı (arpa, buğday). Örgüler kullanıldı.
 -Yerleşik hayata geçildi.
 -Taş ve kerpiç kullanılmaya başlandı. Kamıştan kulübeler yapıldı.
 -Dolmen ve Menhir denilen mezarlar yapıldı.
 -Hayvanlar evcilleştirildi.
 -İlk insan toplulukları oluştu.
 -İlk üretim ile ticaret yapılmaya başlandı.

 Maden Devri:

 *Tarih Biliminin Diğer Bilimlerle Münasebeti:
 Coğrafya-Yeryüzünu ve iklimi inceler..
 Arkeoloji- Kazı bilimi
 Epigrafya-Kitabeleri inceler
 Paleoloğrafya-Yazı bilimi. Eski yazıları inceler.
 Nümizmatik (meskukat)- Para bilimi. Paralar basıldıkları dönem için önemlidir.
 Filoloji- Dil bilimi. Kaynakları dil açısından inceler.
 Etnografya-Kültür bilimi. (Örf, adet, gelenek)
 Heraldik-Mühür bilimi
 Kronoloji- Takvim bilimi
 Sosyoloji- Toplum halindeki insanı inceler
 Diplomatik- Belgeler bilimidir. Resmi vesikaları inceler.
 Karbon 14 Metodu- Yaş tesbiti yapar.
 Soy kütüğü- Şecere bilimi
 Antropoloji- Toplumun soy özelliklerini inceler.
 Arkeometri-
 Senaoloji-
 Onomastik-İsim bilimi
 Toponomi-Yer adları bilimi
 Sigolografi- Arma bilimi
 Antroponomi- Şahıs adları bilimi
 Hidronomi- Su adları bilimi
 Psikoloji- İnsanın mahiyetini ve karakterini inceler.

 *Tarih Öğretiminin Önemi: Tarih öğretiminin Genel, Devlet ve Millet açısından çok önemli sonuçları vardır.
 -Milletlerin hafızasıdır.
 -Düşmanlarımızı tanıtır.
 -Birlik-beraberlik açısından önemlidir.

 ZAMAN VE TAKVİM
 -Zaman, hareketin ölçü birimidir.
 -Takvim, zamanı yıllara, aylara, haftalara ve günlere bölen cetveldir.
 *Türkler tarih boyunca sırasıyla şu takvimleri kullanmışlardır:
 -12 hayvanlı Türk Takvimi
 -Hicri Takvim (ay yılı)
 -Celali Takvim: Hicret başlangıç kabul edilmiş ancak güneş yılına göre hazırlanmıştır. Melikşah zamanında hazırlanmıştır.
 -Rumi Takvim: I. Mahmut zamanında, hicret başlangıç kabul edilerek güneş yılına göre hazırlanmıştır.
 -Miladi Takvim: 26 Aralık l925'te kabul edilmiş, 1 Ocakta yürürlüğe girmiştir.
 *Takvimlerin Dönüştürülmesi: -->R.T= MT-584

 MY-622
 -HY=MY-622+--------------
 33

 HY
 -MY=HY+622- ---------------
 33
 (RT=Rumi Takvim, HY= Hicri yıl, MY= Miladi yıl)
 Örnekler:

 ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE VE ÇEVRESİ

 ANADOLU:Küçük Asya. İlk çağlardan itibaren Anadolu'ya (güneşin doğduğu yer) anlamına gelen Anatolia denirdi. Eski çağlardan beri birçokkavim Anadolu'ya göç ederek yerleşmiş veya işgal etmişlerdir. Bunlar: Hititler, Firikler,İyonlar,Urartular; Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar.

 Türkiye'nin Tarih Öncesi Devirleri:

 *Anadolu'da tarihöncesi (Prehistorik) devirleri üçe ayrılır :
 Taş devri-Kalkolitik Devir (Taş-Bakır geçiş devri) - Maden (Tunç) Devri

 TAŞ DEVRİ: Üçe ayrılır:
 Kaba Taş-->Eski Taş (paleolotik) -->MÖ 600 bin- 10 bin
 Yontma Taş--> Orta Taş (mezolotik)-->MÖ 10 bin-8 bin
 Cilalı Taş--> Yeni Taş (neolotik) -->MÖ 8 bin- 5500

 KALKOLİTİK DEVİR-->MÖ 5500-2500

 MADEN DEVRİ (2500-1200)
 Bakır-->MÖ 2500-2000
 Tunç-->MÖ 2000-1500
 Bakır-->MÖ 1500-1200

 TAŞ DEVRİ
 *Kaba taş-eski taş(Paleolotik)-(MÖ 600.000-10.000): Henüz alet yok. Sivri cisim ve taşlarla savunma yaparlar. Toplayıcılık,avcılık ve bitki kökleri ile beslenme.
 *Yontma taş- orta taş(mezolotik)-(MÖ10.000-8000): Göçebe hayat. Taşlar
 yontulmuştur. Soğuklardan dolayı mağaralara ve ağaç kovuklarına sığınmışlardır. Mağaralara hayvan resimleri çizmişlerdir. Üretim ekonomisine geçildi. Dönemin sonlarına doğru ateş bulundu. Madenler eritilmeye başlandı.
 *Cilalı taş-yeni taş(Neolitik)-(MÖ 8000-5500): Buzullar erimeye başladı. Tarım ile birlikte yerleşik hayata geçildi. Kamıştan kulübeler,taş ve kerpiçten evler, toprak ve kilden kaplar yapılmıştır. Hayvanlar evcilleştirildi. İlk yerleşim merkezleri olan köyler kuruldu.
 *KALKOLİTİK DEVİR: Dini inanışlar gelişti. Tanrılar edinmeye başladılar. Madenler eritilerek kullanılmaya başlandı.

 TÜRKİYENİN TARİH ÖNCESİ DEVİRLERİNİ AYDINLATAN MERKEZLER:

 *KABA TAŞ- Antalya çevresinde Karain ,Beldibi , Belbaşı, mağaraları. Adıyaman palanlı mağarasıdır.

 *YOTMA TAŞ-Antalya çevresinde Beldibi, Göller bölgesinde Baradız ,Ankara çevresinde Macunçay ,Samsun yakınlarında Tekkeköy.

 *CİLALI TAŞ-Diyarbakır Çayönü Gaziantep Sakçagözü Konya Çatalhöyük ilk yerleşim şehridir.

 *KALKOLİTİK DEVİR:Çanakkale Truva, Denizli Beycesultan,Burdur Hacılar,Yozgat Alişar Çorum Alacahöyük,Van Tilkitepe.

 *TURUVA'DA-Altın ve gümüşten süs eşyaları.

 ALACAHÖYÜKTE-On üç Prens mezarları, heykeller bulunmaktadır.

 *Anadolu'da tarihi devirler MÖ:2000-1800 yılında başlamıştır. İlk yazıyı Asur'lu tüccarlar getirmişlerdir. Kayseri Kültepe'de Karun denilen Asur'lu tüccarlara ait Pazar yeri bulunmuştur. Karum'dabulunan buyazılarticarive hukukitabletlerdir.

 HİTİTLER-(MÖ 2000-MÖ 6' yy)
 *Hattiler MÖ 3.binde Anadolu'da parlak bir kültür kurmuşlardır. Hattilerden sonra Hititler Anadolu'ya eğemen olmuşlardır. Muhtemelen Kafkas'lar üzerinde Anadolu'ya gelmişlerdir. Hititlerin kurucusu Hattuşili'dir (Labarna)
 -Feodal Devlettir (ülke prensler tarafından yönetilirdi)
 MÖ 2. Binde MÖ 7 yy.;la kadar varlığını sürdürmüştür.
 3 Bölümde incelenir.
 Eski devlet ( MÖ 1800-1400)
 -19 kral başa geçmiştir. Başkent HATTUŞAŞ'tır.
 *Bu dönemde Kargamış ve Urfa Hitit topraklarına katıldı. Babil ele geçirilerek Mezopotamya uygarlığından etkilenildi.
 Yeni devlet (MÖ1400-1200)
 -Anadolu'daki krallıklar ele geçirildi.
 *Kuzey Suriye hakimiyeti için Mısırlılarla savaşıldı (1296-1280). Savaşın sonunda Kadeş antlaşması imzalandı. Ege göçleri sonunda yıkıldı
 Geç Hitit şehir devletleri(1200-700)
 *Bu devletler Asurlulara bağlandı. Daha sonra da Pers hakimiyetine girdi.
 -Bu devletler hakkında ayrıntılı bilgi yoktur.

 FRİGYALILAR
 *Frigya: Batı Anadolu'nun geniş bir kısmının MÖ 1000 yıllarındaki adıdır. Boğazlar yoluyla Anadolu'ya geldiler. MÖ 750 yılından sonra devlet kurdular.
 * Kurucusu:Gordios, başkent ise Gordion'dur..
 -Kral Milas döneminde Orta ve Güney Doğu Anadoluya egemen oldular.
 -Kimer'ler bu uygarlığa son vermişlerdir.
 -MÖ 600 lerde Lidyalıların egemenliğine girdiler.
 -Başta kral bulunurdu. Çok tanrılı dinleri vardı. Tarım ve hayvancılık başlıca geçim kaynaklarıydı. Fenike alfabesini kullanmışlardır. Ticaret kervanlarından vergi alınırdı. Sabanı kırana ölüm cezası vermişlerdir. Dokumacılık halı kilim üretimi (tapates) ilerdeydi. At ve katırları ünlüydü.
 -İlk hayvan öykülerini (fabl) meydana getirenlerin Friğyalılar olduğu sanılmaktadır.

 LİDYALILAR
 *Lidya: Bugünkü Gediz ve K. Menderes nehirleri arasındaki bölgenin ilkçağdaki adıdır.
 -Giges zamanında devlet kurdular.
 -Başkent Efes yakınlarındaki Sard'dir.
 -Sınırlar doğuda Kızılırmağ'a kadar genişledi.
 -Persler MÖ 546 yılında bu devlete son verdiler.
 -Bilinen ilk madeni para Lidyalılar tarafından kullanılmıştır.
 -Altın ve mücevher işlemeciliği,dokumacılık ile uğraşmışlardır. Kral yolunu (Ninova, Sart, Efes arasında) açarak yol güvenliğini sağlamışlardır. Mısır, İskit,Asur,Yunan Şehir devletleriyle ticaret yapmışlardır.Tüccarların malları devlet güvencesine alınmıştır.
 -Çok tanrı dinleri vardır.
 -Fenike alfabesini kullanmışlardır.

Editör 3

Tarih Bilimine Giriş ve İlkçağ Tarihi ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları Versay antlaşması Tarihi Olayların Özelliği: