Tiyatro ve Geleneksel Türk Tiyatrosunun Türleri, ders ve çalışma notu

a) Trajedi

b) Komedi

c) Dram

d) Epik Tiyatro

Yaşamın yalnız acı ve korkunç yanlarını sahneleyen tiyatro türüdür.

Yaşamın yalnız gülünç yanlarını sahneleyen tiyatro türüdür.

Romantizmin yarattığı tiyatro türüdür. Gerçek yaşamda olduğu gibi acı ve güldürü iç içedir.

Alman oyun yazarı Bertold Brecht tarafından ortaya konmuştur.

Konular eski Yunan ve Latin mitolojisinden, tarihten alınır.

Konular çağdaş toplumdan ve günlük hayattan alınır.

Konular günlük hayattan, tarihin her devrinden alınabilir.

Acı duymak, sevinmek, gülmek gibi duyguların yerine olaylar üzerinde düşündürmeyi, olayları değerlendirmeyi amaçlar.

Kahramanlar yüksek tabakadan kral, kraliçe, soylu ve doğaüstü varlıklardır. (tanrılar, tanrıçalar)

Kahramanlar halk tabakasındandır.

Kahramanlar her tabakadan seçilebilir.

Seyirci tam bir gözlemci olarak kalır. Toplumsal gerçeklik somut bir şekilde verilir.

Manzum eserlerdir.

Üç birlik kuralına uygundur. (Yer, zaman, olay)

Beş perdeden oluşur. Perde arası koro şarkılarıyla sağlanır.

Manzum eserlerdir.

Üç birlik kuralına uyulur. (Yer, zaman, olay)

Beş perdeden oluşur. Perde arası koro şarkılarıyla sağlanır.

Üç birlik, beş perde, nazımla yazma, soylu anlatım gibi klasik tiyatronun bütün kuralları kaldırılmıştır.

Haldun Taner’in “Keşanlı Ali Destanı”, Sermet Çağan’ın “Ayak Bacak Fabrikası” edebiyatımızda bu türün örneklerindendir.

Vurma, yaralama, öldürme gibi olaylar seyircinin gözü önünde canlandırılmaz.

Vurma, yaralama, öldürme gibi olaylar seyircinin gözü önünde canlandırılır.

Acı, korkunç, gülünç vb. durumlar sahnede canlandırılır.

Eser ciddi bir hava içinde geçer, kitabi (edebi) bir dil kullanılır.

Erdem ve ahlak dersleri verilir.

Anlatımda soyluluk aranmaz. Konuşma dili kullanılır.

Kişisel ve toplumsal bozukluklar verilirken seyirci hem güldürülür hem düşündürülür.

Victor Hugo’nun “Hernani”, Shakespeare’in “Hamlet”, Goethe’nin “Faust”, Schiller’in “Wilhelm Tell” eserleri bu türün önemli örnekleridir.

Yunan edebiyatında Sophokles (Kral Oidipus), Fransız edebiyatında Corneille (Le Cid) bu türün önemli yazarlarıdır.

Yunan edebiyatında Aristophanes (Eşekarıları), Fransız edebiyatında Moliere (Cimri) bu türün önemli yazarlarıdır.

Piyes: Ciddi konulu sahne yapıtlarının genel adıdır.

Melodram: Duygu ve heyecanın ön planda olduğu oyunlardır.

Vodvil: Olay örgüsü entrikalar üzerine kurulmuş olan eğlenceli komedi türüdür.

Feeri: Masalların sahnelendiği oyunlardır.

Opera: Sözleri bestelenmiş trajedi ya da dramlardır.

Fars: Sosyal olayların gülünç yönlerini abartılı bir biçimde sahneleyen komedi türüdür.

Santimantal: Duygusallığı ön planda tutan komedi türüdür.

Operat: Bir kısım sözleri besteli, bir kısım sözleri normal olan oyunlardır.

Pandomima: Konunun jest ve mimiklerle anlatıldığı sözsüz oyunlardır.

Meddah

(Medhedici / Övücü)

Orta Oyunu

Karagöz

Taklit yoluyla güzel hikâyeler anlatan kişidir.

Dekorsuz, metinsiz, doğaçlama (tuluat) esasına dayalı bir tiyatrodur.

Zaman zaman müziğe yer verilir.

Bir hayal oyunudur. Deriden, mukavvadan yapılmış insan figürlerinin beyaz bir perde üzerinde canlandırılmasıyla yapılır.

Bu kurgu, ilk defa Şeyh Küşteri tarafından yapılmıştır. Bu nedenle Karagöz perdesine “Küşteri meydanı” da denir.

Tek kişilik bir oyundur.

Pişekâr ve Kavuklu oyun kahramanlarıdır.

Asıl kahramanlar Karagöz ve Hacivat’tır. Karagöz işsiz, cahil, nüktedan biridir. Hacivat biraz okumuş, bilgili geçinen, gösteriş meraklısı, yarı aydın bir tiptir.

Oyun, ikisi arasında yanlış anlaşılmadan kaynaklı ortaya çıkan çatışmaya dayanır.

Dekoru, elbisesi, sahnesi vb. yoktur.

Komik sözler, cinaslar ve nüktelere dayalı bir oyundur.

Ayrıca Tuzsuz Deli Bekir, Altı Kulaç Bebe Ruhi, Zenne, Matiz (sarhoş), Çelebi, Vanlı, Karadeniz uşağı, Kastamonulu, Arap... vb. tiplere yer verilir.

Diğer karakterler yöresel konuşmalarıyla canlandırılır.

Ayrıca, yer yer zenne (kadın kılığındaki erkek oyuncu), Arap, Acem, Arnavut, Laz... vb. tiplere de yer verilir.

Mukaddime (giriş), Muhavere (söyleşme / atışma), Fasıl (oyun), Bitiş bölümlerinden oluşur.