Türkiye'nin Gölleri ve Türkiye'nin Kıyı Tipleri, ders ve çalışma notu

Türkiye'nin Gölleri ve Türkiye'nin Kıyı Tipleri

TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ

Oluşumlarına Göre Göller:

1. Tektonik Göller: Yer kabuğu ile oluşan çukurları dolduran sulardır. Yurdumuzda Tuz Gölü, Manyas (Kuş Gölü), Ulubat, İznik, Sapanca, Akşehir (Göl kurudu-2006), Beyşehir, Acıgöl, Eğirdir, Burdur, Eber, Hazar, Seyfe gölleri bu şekilde oluşmuştur.

2. Karstik Göller: Karstik bölgelerdeki çukurları dolduran durgun sulardır. Salda, Suğla, Kestel, Avlan, Kovada ve Obruk Platosu’ndaki Kızılören obruk gölleri karstik göllere örnektir. Ayrıca; Beyşehir, Burdur, Eğirdir gölleri hem tektonik hem de karstik göllerdir.

Kızılören Obruğu; Konya’nın kuzeydoğusunda yer alır. Kireç taşlarının çözülmesi ile oluşmuş yaklaşık 300 m çapında 145 m derinliğindedir. Obruk içerisine suların dolması ile aynı ismi alan bir göl de oluşmuştur. Göl tabanından fazla suları boşalttığından, suları tatlıdır.

3. Volkanik Göller: Volkanizma sonucu oluşan çukurları dolduran sulardır. Yurdumuzda Nemrut, Meke Tuzlası (Konya Karapınar), Gölcük (Isparta), Acıgöl (Konya) gölleri buna örnektir.

4. Buzul Gölleri: Buzul aşındırması sonucu oluşan çukurluklarda kar ve buzların erimesi ile oluşan göllerdir. Yurdumuzda bazı yüksek dağların üst kısımlarında görülür. (Cilo, Sat, Ağrı, Tendürek, Süphan, Kaçkar, Uludağ, Erciyes, Bolkar, Aladağlar, Bey Dağları gibi)

 

Doğal Set Gölleri:

1. Alüvyon Set Gölleri: Akarsuların taşıdığı alüvyonların vadi boylarında, ovalarda ve deniz kıyılarındaki körfez önlerinde birikmesi ile oluşan göllerdir. Yurdumuzda bu şekilde oluşmuş göllerin başlıcaları; Marmara, Bafa (Çamiçi) Aydın, Köyceğiz (Muğla), Eymir, Mogan (Ankara)dır.

2. Heyelan Set Gölleri: Heyelan sonucu vadi önlerinin kapanması ile oluşan göllerdir. Tortum, Sera, Abant, Yedigöller, Uzungöl bu şekilde oluşmuş başlıca göllerimizdir.

3. Volkanik Set Gölleri: Volkanizma sonucu ortaya çıkan ve tüflerin vadi önlerini kapatması sonucu oluşan Van, Erçek, Nazik, Haçlı, Balık, Çıldır gölleri bu şekilde oluşmuştur. Bu içerik dersimiz.com sitesinden alınmıştır.

4. Kıyı Set Gölleri (Lagün Gölleri): Kıyıda koy önlerinin kıyı kordonları ile kapatılması sonucu oluşurlar. Büyük ve Küçük Çekmece, Terkos (Durusu), Akyatan (Çukurova Deltasında), Balıklı Böl (Bafra Deltasında), Simenlik Gölü (Bafra Deltasında).

5. Buzul (Moren) Set Gölleri: Buzul aşındırması sonucu ortaya çıkan morenlerin buzul vadisi önünde birikmesi sonucu geride oluşan göllerdir.

Yapay Set (Baraj) Gölleri): Yapılış Amaçları: 1. Enerji üretmek. 2. İçme ve kullanma suyu sağlamak. 3. Arazilerini taşkından korumak. 4. Balıkçılık. 5. Nehir yataklarını değiştirmek. 6. Yapay göller oluşturmak. 7. Su seviyesini yükseltip teknelerle ulaşım sağlamak için barajlar yapılır.

Kızılırmak üzerinde; Hirfanlı, Derbent, Kesikköprü, Altınkaya Barajları. Yeşilırmak üzerinde; Almus, Hasan ve Suat Uğurlu, Kılıçkaya Barajları Sakarya üzerinde; Sarıyar, Çubuk, Kurtboğazı, Gökçekaya, Hasan Polatkan Barajları Gediz üzerinde; Demirköprü Barajı Ceyhan üzerinde; Aslantaş 1, Menzelet, Berke, Kartalkaya Barajları Seyhan üzerinde; Seyhan, Çatalan Barajları Fırat üzerinde; Keban, Atatürk, Karakaya, Birecik Barajları Dicle üzerinde; Kral Kızı; Dicle, Ilısu, Gurzon, Batman, Devegeçidi Barajları Aksu üzerinde; Karacaören Barajı Göksu üzerinde; Gezende ve Kayraktepe Barajları Büyük Menderes üzerinde; Kemer ve Adıgüzel Barajları

 

TÜRKİYE’NİN KIYI TİPLERİ

A) Türkiye’de Görülen Kıyı Tipleri:

1. Enine Kıyı Tipi: Dağlar kıyıya dik uzanır. *Girinti – çıkıntı fazladır. Gerçek kıyı uzunluğu fazladır. Koy – körfez, ada, yarımada sayısı fazladır. Kıyı derinliği az; kıta sahanlığı geniştir. Biga Yarımada’sı Bodrum arası Ege kıyılarında görülür.

2. Boyuna Kıyı Tipi: Dağlar kıyıya paralel uzanır. Girinti çıkıntı azdır. Gerçek kıyı uzunluğu azdır. Koy, körfez, ada, yarımada sayısı az ve falez oluşumu fazladır. Kıyı derinliği fazla, kıta sahanlığı dardır. Karadeniz kıyıları ile Kale  Kaş arası hariç Akdeniz kıyılarında görülür.

3. Ria Kıyı Tipi: Akarsu vadilerinin deniz yükselmesi sonucu (epirojenez) deniz tarafından işgal edilmesiyle oluşan kıyı tipidir. Marmara kıyıları (İstanbul – Çanakkale Boğazları), Güney Ege (Bodrum – Marmaris arası) kıyılarında görülür.

4. Limanlı Kıyı Tipi: Kıyı set göllerinin oluştuğu kıyılarda görülen kıyı tipidir. Marmara Bölgesinde Çatalca Yarımadası’nın güney ve kuzey kıyılarında görülür.

5. Dalmaçya Kıyı Tipi: Kıyıya yakın sıra dağların büyük bölümünün deniz yükselmesi sonucu sular altında kalmasıyla zirveleri su yüzeyinde birbirini takip eden adalar şeklinde görülür. Bu kıyı tipine dalmaçya kıyı tipi denir. Akdeniz Bölgesi’nde Teke Yarımadası’nda (Kale – Kaş arası) kıyılarda görülür.

 

B) Türkiye’de Görülmeyen Kıyı Tipleri:

1. Fiyord Kıyı Tipi 2. Skayer Kıyı Tipi 3. Watt Kıyı Tipi 4. Haliç Kıyı Tipi

NOT: Fiyord ve Skayer kıyı tipleri buzul aşınımıyla oluştukları için (orta kuşak→ matematik konum); Watt ve Haliç kıyı tipleri gel – git etkisiyle oluştukları için (okyanus kıyıları→ özel konum) Türkiye’de görülmez.

NOT: Türkiye’nin kuş uçuşu en uzun kıyıları Karadeniz kıyılarıdır. Gerçekte en uzun kıyılar Ege kıyılarıdır.

Orçun BEKTAŞ

Türkiye'nin Gölleri Türkiye'nin Kıyı Tipleri Kıyı Tipi Türkiye coğrafya ders notu coğrafya konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım Göller Tektonik Sapanca ders Fiziki ve Beşeri Coğrafya Orçun BEKTAŞ