Yer Kabuğunun Ana Maddesi: Kayaçlar, ders ve çalışma notu

Yer Kabuğunun Ana Maddesi: Kayaçlar

A) Yer kabuğunda neler var? Neler yaşanıyor?
 

1. Yer kabuğunun ana maddesi Kayaçlar
 

· Yer kabuğunu oluşturan levhalar kırılgan ve hareket halindedir.
· Bu levhalar birbiriyle çarpışır, ayrılır ve sürekli yer değiştirir.
· Yer kabuğunu oluşturan, yapısında türlü bileşim ve karışımların bulunduğu taş ve kayalara kayaç denir.
· Kayaçların parçalanarak küçülmüş haline taş denir.
· Taşların parçalanmasıyla çakıllar meydana gelir.
· Çakıllar ise parçalanarak kuma dönüşür.

Kayaçlar oluşum ve yapısı bakımından üçe ayrılır;

 

a) Püskürük kayalar (mağmatik)
 

 

· Magmanın yeryüzüne ya da yer kabuğunun çatlaklarına sızması sonucu soğuyarak katılaşmasıyla oluşur.
· Magmadan gelen lavları, yeryüzüne çıkmadan yer kabuğunun boşluk ve çatlakalrında soğumasıyla granit denen kayaçlar oluşur.
 

Özellikleri:
 

· Püskürük kayaçlar serttir.
· Genellikle kristalli yapıdadır.
· Püskürük kayaçlarda fosillere raslanmaz.

b) Tortul kayaçlar
 

 

· Yeryüzündeki kayaçlar su, rüzgâr gibi dış etkenler nedeni ile sürüklenip parçalanır. Bu parçalar genellikle deniz ve göl diplerinde ya da karalarda çukur yerlerde birikip tortulaşır.
· Kil taşı, kaya tuzu, alçı taşı, kömür ve petrol tortul kayaçlara örnektir.
 

Özellikleri:
 

· Tortul kayaçlar yumuşaktır.
· Tabakalar halinde oluşmuştur.
· Tortul kayaçlarda fosilere rastlanır.
· Mineral bakımından çok zengindirler.

 

Not: Geçmişte yaşamış ve tortul kayaçlar içinde korunarak günümüze kadar bozulmadan gelen canlı kalıntı ya da izlere fosil denir.

 

c) Başkalaşım kayaçları
 

 

· Püskürük ve tortul kayaçlar basınç ve sıcaklığın etkisiyle değişikliğe uğrayarak başkalaşım kayaçlarını oluşturur.

Örneğin; kalkerin değişmesiyle mermer, kömürün değişmesiyle elmas meydana gelmiştir.
· Yer kabuğunu oluşturan kayaçların yapısında
 

Özellikleri:
 

· Yapay olarak elde edilemezler
· Belli bir kimyasal yapıya sahiptirler
· Civa hariç katı halde bulunurlar.
· Belli bir sertlikleri vardır.
· Ekonomik değeri olan ve doğada az olan maddelere maden denir. Altın, elmas gibi…

dersimiz.com

Yer Kabuğunun Ana Maddesi Kayaçlar ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları coğrafya ders notları 10. sınıf püskürük kayaçlar tortul kayaçlar başkalaşım