Demokrat Parti Hakkında Bilgi

II. Dünya Savaşı'ndan sonra, 7 Ocak 1946'da Türkiye'de kurulan siyasî parti. Kurucuları Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü'dür. CHP'nin tek parti olduğu 1946'da CHP üyesi ve milletvekili olan yukarıda adı geçenler, partinin meclis grup başkanlığına ortak bir önerge vererek, parti tüzüğünde ve bazı kanunlarda değişiklikler yapılmasını, rejimin demokratikleştirilmesini istediler. "Dörtlü Takrir" adını alan bu önerge, usul yönünden reddedilince Celal Bayar, CHP'den ve milletvekilliğinden çekildi; diğer üç üye, parti tüzüğüne aykırı davranışlarında direndikleri için haysiyet divanı kararıyla partiden çıkarıldı. Bunun üzerine kurucular yeni partinin tüzüğünü İçişleri Bakanlığı'na vererek Celal Bayar'ın başkanlığında DP'yi kurdular. Partinin ilk kongresi, aynı yıl yapıldı. Bu kongrede "Misak-ı Hürriyet" kabul edildi. DP, 21 Temmuz 1946 seçimlerine katıldı. 62 milletvekili çıkardı. Kuruluşundan iktidara gelinceye kadar geçen dört buçuk yıla yakın bir süre muhalefet partisi olarak çalıştı, bu arada bazı anlaşmazlıklar yüzünden, on üç milletvekili üye, haysiyet divanı kararıyla Nisan 1948'de partiden çıkarıldı. Bunlar "Müstakil Demokratlar Grubu" adı altında birleştiler. Yine bazı görüş ayrılıkları dolayısıyla Afyonkarahisar DP üyelerinden bir grup, "Öz Demokratlar Partisi"ni oluşturdu. Tartışmalar sonucu partiden çıkarılanlarla ayrılanlar üçüncü bir topluluk olarak "Millet Partisi"ni kurdular (1948). Partinin ikinci kongresi 1949'da toplandı. Bu kongrede "husumet andı" kararı alındı. Demokrat Parti, 14 Mayıs 1950 seçimlerinde 393 milletvekilliği kazanarak iktidara geldi. 1954 seçimleri partiyi daha da güçlendirdi. Milletvekili sayısı 488'e yükseldi. Bu seçimlerden sonra parti içinde yeni tartışmalar başladı. Bazı milletvekilleri basına ispat hakkı tanınmasını istediler (1955). 19 milletvekilinden oluşan bu gruptan bazılarının partiden çıkarılmaları üzerine, diğer milletvekilleri de istifa ederek, 19 kişilik bir kadro ile "Hürriyet Partisi"ni kurdular (1955). Ekonomik koşulların olumsuz bir gelişme göstermesi, bunun yol açtığı rejim tartışmaları, artarak sürdü ve DP iktidarı 1957 seçimlerine bu gergin hava içinde girdi. Bu seçimde parti, topladığı oylar bakımından ilk kez % 50'nin altına düştü. Milletvekilliği sayısı da 424'e indi. DP'nin özellikle 1957'den sonra muhalefet partileriyle muhalif basına karşı tutumu sertleşti. 1960 ilkbaharında (18 Nisan 1960) Anayasa'ya aykırı bir kanunla, muhalif basını ve muhalefeti susturmak için, meclis içinde bir "Tahkikat Komisyonu" kurdu. Kanun çıkınca tepki, meclis dışında da ifade buldu ve önce İstanbul (28 Nisan 1960), ertesi gün de Ankara Üniversitesi'nde öğrenciler protesto gösterilerinde bulundular. Hükümetin kanlı olaylara yol açan sert ve şiddetli davranışlarıyla karşılaştılar. Bunu, 21 Mayıs 1960'ta Harp Okulu öğrencilerinin, Ankara'daki yürüyüşü izledi. 27 Mayıs 1960 sabahı Türk Silâhlı Kuvvetleri'nin müdahalesiyle de DP iktidarı sona erdirildi. Partinin yöneticileri ile milletvekilleri tutuklanarak, Yassıada'da kurulan yüksek mahkemeye çıkarıldılar. Bu arada parti üyelerinden Cemal Özbey'in parti kongresinin vaktinde yapılmamış olması nedeniyle partinin dağılmış hâle geldiği gerekçesiyle, Ankara Dördüncü Asliye Hukuk Mahkemesi'nde açtığı dava sonucunda, DP 29 Eylül 1960'ta kapatıldı.