5. Sınıf Türkçe Dersi Ses Bilgisi Ders Notu, ders ve çalışma notu

5. Sınıf Türkçe Dersi Ses Bilgisi Ders Notu

 5. SINIF TÜRKÇE DERSİ SES BİLGİSİ DERS NOTU

  

ÜNSÜZ BENZEŞMESİ

Bir sözcük sert bir ünsüzle bitiyor ve o sözcüğe ünsüzle başlayan bir ek geliyorsa, ekin başındaki ünsüz sertleşir. Buna Ünsüz Benzeşmesi denir. 

Sonuç olarak “ç, f, h, k, p, s, ş, t” sert ünsüzlerinden sonra “b,c, d, g” ile başlayan ekler gelmez. Bu ünsüzlerin sertleri olan “p,ç, t, k” gelir.

 

ÖRNEKLER

Eğer bir sözcüğün sonunda “p, ç, t, k” sert ünsüzleri varsa ve bu sözcüğe ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde bu ünsüzler yumuşayarak “b, c, d, g-ğ” harflerine dönüşür. Bu kurala ise Ünsüz Yumuşaması denir.

 

Ağaç + a = Ağaca

Bıçak + ı = Bıçağı

Dolap + a = Dolaba

Kaçak + ı = Kaçağı

Fert + i = Ferdi

Cevap + ı = Cevabı

Yurt + u = Yurdu

Amaç + a = Amaca

 

✔ Utku’nun kulağı dün geceden beri ağrıyordu.

✔ Tüm bildiklerinizi kağıda yazınız.

✔ İnadı bırakın da küskünlüğe son verin.

✔ Biz onunla kardeş gibiyiz ekmeği bölüp de birlikte yeriz.

✔ Kitabı aldım ve okudum.

✔ O kadar uyarmama rağmen yine ağaca çıkmış.

 

ÜNLÜ DÜŞMESİ

İki heceli ve ikinci hecesinde “ı, i, u, ü” dar ünlüleri bulunan bazı sözcükler ünlü harfle başlayan bir ek aldıklarında sözcüğün ikinci hecesindeki “ı, i, u, ü”  dar ünlü harf düşer. Bu duruma Ünlü Düşmesi adı verilir. 

 

Omuz + um = Omzum

Oğul + um = Oğlum

Gönül + ünüz = Gönlünüz

✔ Burnuma kötü kokular geliyor. 

✔ Koynuna baş basıp uyudu.

✔ Alnımız açık,  başımız dik.

✔ Babası oğluna hadi gidiyoruz diye seslendi.

✔ Aklın varsa onunla konuşmamalısın.

✔ Bana kimse fikrimi sormadı.

✔ Karnım  çok kötü  bir şekilde ağrıyor.

✔ Cam açık uyuduğum için boynum tutulmuş.

✔ Resmin hala bende duruyor.

✔ Beynim  ameliyattan sonra  hasar görmüş.

✔ Fikrime saygı duymanızı beklerim.

✔ Burnuma mutfaktan güzel kokular geldi.

✔ Bunca seneden sonra sabrı kalmamıştı.

 

ÜNLÜ DARALMASI

Kökü ya da gövdesi  “a, e” sesli harflerinden biri ile biten fiiller “-yor” şimdiki zaman ekini aldıklarında fiilin sonunda bulunan “a, e” ünlü harfi “yor” ekinin etkisiyle daralarak “ı, i, u, ü” dar ünlülere dönüşür. Bu değişime “Ünlü Daralması” denir.

 

Gizle + yor - um = Gizliyorum

Ye – (y) – ecek – sin > Yiyeceksin

 

✔ Gurbetteki babasını çok özlüyor.

✔ Ne zamandır bize ziyarete gelmiyor.

✔ İki gündür evin duvarını boyuyoruz.

✔ Mutlu bir hayat sürmeyi düşlüyor.

✔ Sanatçı çok güzel şarkı söylüyor.

✔ İnsan evladını her dakika özlüyor.

✔ Arkamızdan hızla gelen araç bizi solluyordu.

✔ Sabahtan akşama kadar yemek yiyor.

✔ En çok beklediğim dizi şimdi başlıyor.

✔ İnatla bu sorunu çözmüyor.

 

ÜNSÜZ TÜREMESİ

Sözcüğün aslında olmadığı halde sözcüğe ek getirildiğinde ya da sözcüğün başka bir sözcükle birleşmesi sonucunda bir sesin ortaya çıkmasına Ünsüz Türemesi denir.

 

✔ Af + etmek = Affetmek

✔ Ret + etmek = Reddetmek

✔ Zan + etmek = Zannetmek

✔ Hak + ı = Hakkı

✔ Ret + ı = Reddi

 

✔ Senin bana olan sevgini hissettim.

✔ Bu sırrı kimseye söyleme.

✔ Rabbim, dualarımı kabul et. 

✔ Tıbbın yapabileceği bir şey kalmamıştır.

✔ Herkese haddini bildirmeye geldim.

✔ Bu kararın reddine kim karşı çıktı

✔ Şekere gelen zammı duyunca üzüldü.  

dersimiz.com

5. sınıf türkçe türkçe dersi ders notu konu özetleri çalışma notları özetler ders anlatım ses bilgisi ünsüz benzeşmesi ünsüz yumuşaması ünlü düşmesi ünlü daralması ünsüz türemesi