Haber (Bildirme) ve Dilek (Tasarlama) Kipleri, ders ve çalışma notu

Haber (Bildirme) ve Dilek (Tasarlama) Kipleri

FİİL ÇEKİMİ: Fiillerin kip ve kişi bildirecek şekilde kullanılmasıdır.

KİP: Fiillerin bir işi, durumu veya oluşu ortaya koyuş biçimleridir.

 

FİİL KİPLERİ

A) HABER (BİLDİRME) KİPLERİ                       B) DİLEK (TASARLAMA) KİPLERİ

1- Geniş Zaman         (-r)                                          1- İstek Kipi               (-e, -a)

2- Şimdiki Zaman       (-yor)                                      2- Şart  Kipi               (-se, -sa)

3- Gelecek Zaman      (-ecek, -acak)                         3- Gereklilik Kipi       (-meli, -malı)                         

4- Geçmiş Zaman       (-miş, -mış, -muş, -müş)          4- Emir Kipi               (-)

                                   (-di, -dı, -du, -dü)

                                   (-ti, -tı, -tu, tü)

 

A) HABER (BİLDİRME) KİPLERİ                       

Zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen fiillerin gerçekleşme zamanı bellidir.

 

1- Geniş Zaman (-r)

Fiilin herhangi bir zamanda yapılabildiğini gösterir.

TEKİL                                   ÇOĞUL

giderim                       gideriz

gidersin                      gidersiniz

gider                           giderler

Her akşam sahile inerim.

Yazları Yalova'ya gider.

 

2- Şimdiki Zaman (-yor)

Fiilin yapılışıyla söylenişinin aynı anda olduğunu bildirir.                

TEKİL                                   ÇOĞUL

gidiyorum                   gidiyoruz

gidiyorsun                  gidiyorsunuz

gidiyor                        gidiyorlar

Çocuk ders çalışıyor.

Yağmur yağmakta.

Rüzgâr esmede.

3- Gelecek Zaman      (-ecek, -acak)

Fiilin söylendikten sonra yapılacağını bildirir.           

TEKİL                                   ÇOĞUL

gideceğim                   gideceğiz

gideceksin                   gideceksiniz

gidecek                       gidecekler

Yarın sınava başvuracağım.

Haftaya babam gelecek.

 

4- Geçmiş Zaman       (-miş, -mış, -muş, -müş) (-di, -dı, -du, -dü, -ti, -tı, -tu, tü)

Fiilin söylenme anından önce yapıldığını bildirir.

 

a) Öğrenilen Geçmiş Zaman (-miş, -mış, -muş, -müş)

TEKİL                                   ÇOĞUL

gitmişim                      gitmişiz

gitmişsin                     gitmişsiniz

gitmiş                          gitmişler

Ahmet dün bize gelmiş.

Akşam beni aramışsın.

 

Sonradan farkına varma anlamı katabilir.

Dün çok yorulmuşum.

Kanepede uyuyakalmışız.

 

Tespit etme anlamı da katar.

Yemek çok güzel olmuş.

Saçın çok uzamış.

 

b) Görülen Geçmiş Zaman (-di, -dı, -du, -dü, -ti, -tı, -tu, tü)

TEKİL                                   ÇOĞUL

gittim                          gittik

gittin                           gittiniz

gitti                             gittiler

Çocuklar,  oynarken camı kırdılar.

Dün sahilde dolaştık.

 

B) DİLEK (TASARLAMA) KİPLERİ

Zaman anlamı taşımayan fiillerdir. Bu kiplerle çekimlenen fiiller, bir tasarı halinde olduğundan zaman kavramı taşımaz.

1- İstek Kipi               (-e, -a)

TEKİL                                   ÇOĞUL

gideyim                       gidelim

gidesin                        gidesiniz

gide                             gideler

Biraz dinlenelim.

Akşam ders çalışayım.

 

2- Şart  Kipi               (-se, -sa)

TEKİL                                   ÇOĞUL

gitsem                         gitsek

gitsen                          gitseniz

gitse                            gitseler

Şu anda Uludağ'da olsam kar şiirleri yazardım.

Biraz çalışsam sınavı kazanabilirim.

Bazen dilek anlamı da katar.

Keşke sen de bizimle gelsen.

 

 

3- Gereklilik Kipi       (-meli, -malı)                         

TEKİL                                   ÇOĞUL

gitmeliyim                  gitmeliyiz

gitmelisin                    gitmelisiniz

gitmeli                         gitmeliler

Bugün beş yüz soru çözmeliyim.

Klasiklerimizi mutlaka okumalıyız.

 

4- Emir Kipi               (-)

TEKİL                                   ÇOĞUL

----------                                   -----------

git                                     gidin, gidiniz

gitsin                                  gitsinler

Hemen dışarı çık.

Biraz susun.

 

 

HABER (BİLDİRME) KİPLERİ                             DİLEK (TASARLAMA) KİPLERİ

Zaman ve kesinlik vardır.                             Zaman ve kesinlik yoktur. Tasarı ve niyet vardır.

                                                                       (Cümlede zaman ve kesinlik bildiren sözcükler olabilir.)   

Yağmur yağıyor.                                            Yağmur yağsa.                                   

Arkadaşlarla dün sinemaya gittik.                     Arkadaşlarla bugün mutlaka sinemaya gitmeliyim.

Yarın size geleceğiz.                                        Yarın size gelelim.

Mehmet Akif Güner

Fiil çekimi kipler Haber (Bildirme) Kipleri Dilek (Tasarlama) Kipleri Türkçe ders notu konu özeti çalışma notları ders anlatımı