Toplumsal Kurumlar 2 (Sosyoloji), ders ve çalışma notu

Toplumsal Kurumlar 2 (Sosyoloji)

TOPLUMSAL KURUMLAR

Toplumsal Kurum:  Bir toplumda örgütlenmiş, göreli bir bütün oluşturan, düşünceler, davranışlar, değerler, normlar ve maddi öğelerdir.

Toplumsal kurumların, değerler, normlar, davranış kalıpları yönü ile  soyut ve bina, tesis, örgüt, grup yönüyle de somut olarak iki boyutu vardır.

Örgüt: Toplumsal yapı içinde insan ilişkileri sonucunda, grupların uzmanlaşmasıyla, yasalarla belirlenmiş rol ve statülerle bürokratik bir yapıya sahip, belirlenmiş amaçları gerçekleştirmeye yönelik yapılardır.

Temel toplumsal kurumlar:  aile- ekonomi-eğitim-siyaset-din

Kurum-örgüt ilişkisi: Kurum, örgüt kavramı ile karıştırılır. Örgüt, örgütlenmiş bir gruptur. Örgütlendiği için yapısı bulunmaktadır. Kurum ise grup değildir. Kurum bir eylemi yapmanın örgütlenmiş yoludur. Örgütlenmiş grupların içinde birey varken kurumların içinde birey öğesi yoktur. Kurumun içinde davranışlar ve değerler vardır.
O halde örgüt: örgütlenmiş bir grup, kurum ise: örgütlenmiş eylemdir.

Toplumsal kurumların özellikleri:

• Kurumlar, bireylerin, değerlerin ömründen daha uzundurlar.
• Her kurum bir gereksinimi giderir.
• Bir kurumdaki değişme diğer kurumları da etkiler.
• Kurumlar yüksek derecede yapılanmış ve örgütlenmişlerdir.
• Kurumlar bürokratik hiyerarşiye, kurallara, belirlenmiş statü ve rollere sahiptir.
• Kurumların içinde insan öğesi yoktur. Değerler ve normlar vardır.

Kültür- kurum ilişkisi: Kültür toplumsal yapıya anlam verir. Onu kendine özgü yapar.  Kültürün maddi öğeleriyle toplumlar birbirlerine benzeşirken, manevi öğeleriyle toplumlar birbirinden farklılaşır ve özgün hal kazanır. -toplumsal kurumlar ve kültür toplumsal yapıyı oluşturur. -kurumları somutlaştıran kültürdür. Kurumlar kültür aracılığıyla gerçek varlık haline gelir.

A. AİLE : Aralarında gerçek yada varsayımsal olarak kan bağı bulunan toplumun en küçük birimi. (Durkheim)

Ailenin işlevleri: Neslin devamını sağlama - toplumsallaştırma - psikolojik işlev(sevme sevilme destek yardım) - ekonomik işlev (beslenme barınma korunma)

Aile türleri:
1-Otoriteye göre:

1. Anaerkil aile: Akrabalığın kadın soyundan geçtiği,  kadın egemenliğine dayalı ailedir.
2. Ataerkil aile: Akrabalığın erkek soyundan geçtiği, egemenliğin erkekte olduğu ailedir.

2-Üye sayısına göre:

1. Geleneksel aile: Akrabaların beraber oturduğu, geleneklerin kuvvetli olduğu, evin büyüğünün aile reisi olduğu, mülkiyetin aile reisine ait olduğu geniş aile biçimidir.
2. Çekirdek aile: Anne baba ve evlenmemiş çocuklardan oluşan, küçük sanayi ve kent ailesi biçimidir.

Evlilik türleri:
1-Eşin seçildiği gruba göre:

• Egzogami: Farklı gruplardan ve sınıflardan olan bireylerin evlenmesidir.
• Endogami: Aynı gruptan veya sınıftan olan bireylerin evlenmesidir.

2-Eş sayısına göre:

1. Monogami : Tek eşle evliliktir.
2. Poligami: Çok eşle evliktir. ikiye ayrılır. Polijini: çok karılılık- poliandri: çok kocalılık

Oturulan yere göre:

• Matrilokal:evlenen erkeğin kadının ailesine  katıldığı biçimdir.
• Patrilokal: evlenen kadının erkeğin ailesine katıldığı biçimdir.
• Neolokal: evlenen bireylerin ailelerinden ayrı evde oturması biçimidir.

Boşanma nedenleri: Zina, akıl hastalığı, cana kast, terk, suç işleme, geçimsizlik

 

B. DİN: Toplumsal gruplar içinde insanları bir arda tutan kutsal varlıklarla ilgili inanç ve ibadetler sistemidir. (Durkheim)

Dinlerin ortak özellikleri: - Her dinin kutsalı vardır -Her dinin bu kutsallarla ilgili değerler sistemi vardır.

Dinsel inanış çeşitleri:
Fetişizm: Uğurlu nesne anlamında. İlkel toplumlarda, doğa üstü bir güç ve etkisi olduğuna inanılan nesnelere tapınma.
Totemizm: klan üyelerinin kutsal saydığı ve klanı koruduğuna inanılan nesne. İnsanlığın ilk dini sayılır. Aynı toteme inananlar akraba sayılır.

Animizm: evrenin ruhlarca yönetildiğine ve tüm canlıların bir ruha sahip olduğuna inanmadır. Natürizm: güneş, ay, yıldırım gibi doğa güçlerine tapmadır. Politeizm: Çok tanrıcılık. Monoteizm: Tek tanrılı din anlayışı. Tanrısız dinler: Konfüçyüsçülük ve Budizm gibi ahlak dinleri.

Dinin işlevleri:

Bireysel işlevleri: Dinsel törenler insanların psikolojik olarak rahatlamasını sağlar. Kaygılardan uzaklaştırır.
İnsanların nasıl yaşaması gerektiğini göstererek bireylere yol gösterir.

Toplumsal işlevleri: Ahlaki normlar koyarak toplumsal düzeni sağlamaya çalışır. Toplumsal kontrol işlevi görür. Toplum içindeki birleşme ve dayanışmayı arttırarak toplumsal çözülmeyi engeller.

 

C. EKONOMİ: Kaynakları kullanarak ihtiyaçlarını giderecek mal ve hizmetleri nasıl ürettiklerini, tükettikleri ve paylaştıklarını inceleyen bilim. Mal: İnsan ve  üretim ihtiyaçlarını giderecek nesnelere mal denir. 2 ye ayrılır.

1. Serbest mal: Elde edilmesi emek ve maliyet gerektirmeyen mallar.
2. Ekonomik mal: Elde edilmesi emek ve para gerektiren mallardır. ekonomik mal üretim ve tüketim malları olarak ikiye ayrılır:

• Üretim malı: İhtiyaçlarımızı dolaylı yönden karşılayan, yeni malın üretiminde kullanılan mallardır. Üretim araçları(makineler) ve hammaddeler(petrol-kömür) üretim malıdır.
• Tüketim malı: İhtiyaçları doğrudan karşılayan mallardır. gıda ürünleri, giyecekler gibi. Tüketim malları dayanıklı ve dayanıksız olarak ikiye ayrılır.

Ekonomik rasyonellik: İhtiyaçlar arasında tercih  sıralaması yaparak ilk önce temel ihtiyaçların giderilmesidir.

Ekonominin Temel Unsurları
Üretim: İnsanların ihtiyaç duydukları ekonomik malları üretmek için yaptıkları her türlü faaliyete üretim denir.
Üretimin unsurları: doğa- emek–sermaye –girişim
Tüketim: İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmetten yararlanmasına  tüketim denir. Üretime katılma sonucunda elde edilen değere gelir denir. Elde edilen gelirin bir kısmının tüketilmemesine tasarruf denir. Tasarrufun yeni üretim için kullanılmasına yatırım denir. 
Bölüşüm: üretim sonucunda elde edilen gelirin üretime katılan unsurlar arsında dağıtılmasıdır. doğa(rant)- emek(ücret) –sermaye(faiz) –girişim(kar)
Para ile ilgili kavramlar:
Enflasyon: Piyasadaki mal miktarına oranla para miktarının fazla olması ve paranın değerinin düşmesidir. Dolayısıyla mal ve hizmet fiyatlarının artmasıdır.Enflasyon sonucunda ülkedeki mal ve hizmetlerin fiyatı artar ve insanlar ithalata başlar buda ülkedeki üretimi düşürür. İşsizlik başlar. Enflasyon ikiye ayrılır.

• Maliyet enflasyonu: Üretim aşamasında kullanılan ham medenin fiyatının artması.
• Talep enflasyonu: Talebin fazla olmasıyla mala olan ihtiyacın artması sonucu oluşur.

Deflasyon: Piyasadaki mal miktarına göre para miktarının az olması, paranın değerinin artmasıdır. Dolayısıyla  mal ve hizmetin fiyatının düşmesi. Deflasyon sonucunda piyasadaki malın çokluğu paranın azlığı sebebiyle üretim azalır, işsizlik artar, gelirler düşer.

Stagflasyon:  Deflasyonda olduğu gibi üretimin azalması ve işsizliğin artması ama bunun yanında enflasyondaki gibi fiyatlarında artmasıdır.

Devalüasyon: Paranın değerinin devlet eliyle düşürülmesi. ithalat azalır, ihracat artar.

Revalüasyon: Paranın değerinin devlet eliyle yükseltilmesi.

Ekonomik sistemler:
Kapitalist ekonomik sistem: Ekonomik etkinliklerin bireylerin özgür iradelerine bırakıldığı, üretim-tüketim-bölüşüm-değişim-düzenleme-denetleme işinin serbest piyasa mekanizmasına devredildiği ekonomik sistemdir. Bu sistemde devlet ekonomik yaşama müdahale etmez. Birey özgürlüğünü destekler. Sadece kuralları uygular ve bu kuralların ihlal edilmesine engel olur. Kapitalist ekonomik sistemin temelleri liberalizm  ve  bireyciliktir.   Bu sistemin olumlu yönü gelişme ve ilerlemeyi  getirmesidir. Olumsuz yönü fakirliği, ezilmeyi arttırmasıdır. dersimiz.com

Sosyalist ekonomik sistem: Kapitalist sistemin tam zıddıdır. Üretimin tüketimin bölüşümüm ve düzenlemenin devlet kontrolünde olduğu, özel mülkiyet yerine kamu mülkiyetin olduğu ekonomik sistemdir, bu sistemde önemli olan eşitliktir, eşitliğin sağlanması içinde üretim araçlarının kamu mülkiyetinde olması gerekmektedir. Sosyalist ekonomik sistemin temeli toplumcu düşüncedir ve hizmet anlayışıdır. Bu sistemin olumlu yönü eşitliği  sağlayıp zengin fakir ayrımını yok etmesidir. Olumsuz yönü ilerleme ve gelişmenin sağlanamamasıdır. 

Karma ekonomik sistem: Kapitalist ve sosyalist sistemlerin olumlu yönlerini birleştiren karma sistemdir. devlet bireyin özgürlüğünü korurken fakirin ezilmesini engeller. Özel mülkiyete izin vermekle beraber bunu sınırlandırır. Sosyal piyasa ekonomisi temelinde tekeli önleyerek  ekonomik eşitliği sağlar.

D. SİYASET: Latince : Politika,  Arapça:  Siyaset, Türkçe: Yönetim. Devlet ve toplum yönetimi ile ilgili tüm etkinlikleri ifade eder.Siyasetin temel kavramları:

• Birey: Toplumu oluşturan fertler.
• Toplum: Aralarında sosyal ilişki bulunan insan topluluğudur.
• Devlet: İnsanların oluşturduğu hukuksal ve siyasal otoritedir.
• İktidar: Yönetme gücünü elinde bulundurma demektir.
• Meşruiyet: Yasaya, hukuka uygunluk.
• Egemenlik: Yönetme yetkisini elinde bulundurma.
• Hak: Kullanma ve isteme yetkisine sahip olduğumuz şeylerdir.
• Hukuk: İlişkileri düzenleyen yazılı normlar.
• Yasa: Hukuku meydana getiren zorlayıcı olan ve yaptırımları bulunan yazılı normların her biridir.
• Bürokrasi: Kamu alanında çalışan aşamalı(hiyerarşik) bir düzen içinde örgütlenmiş olan memurlar topluluğudur.
• Hükümet: Yürütme gücünü devlet adına yapan organ.
• Parlamento: Yasama gücünü devlet adına yapan organ.
• Siyasi partiler: İktidarı ele geçirmek için oluşturulan resmi gruplar.
• Baskı grupları: Sivil toplum örgütleri.

Seçim sistemleri ikiye ayrılır;

Çoğunluk sistemi: Seçim bölgesinde en fazla oy olan parti bütün millet vekillerini alır. İkiye ayrılır. Tek turlu ve iki turlu

Nispi temsil sistemi: Partiler aldığı oy oranında milletvekili çıkarır.

Siyasal yönetim şekilleri:
Baskıcı yönetimler: Monarşi, teokrasi, oligarşi, aristokrasi
Hürriyetçi Yönetimler: Demokrasi

dersimiz.com

Toplumsal Kurumlar Sosyoloji ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim Örgüt özellikleri Aile Din Siyaset Ekonomi