Online Parlamento (TBMM) Terimleri Sözlüğü

Güvenlik ve İstihbarat Komisyonu

MİT Müsteşarlığı tarafından yürütülen Devlet istihbarat hizmetleri ile Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı tarafından görevleri gereği yürütülen güvenlik faaliyetlerine ve istihbari nitelikteki faaliyetlere ilişkin olarak İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve MİT Müsteşarlığınca hazırlanan yıllık raporlar üzerine Başbakanlıkça hazırlanan yıllık raporun kendisine intikalinden itibaren doksan gün içinde yapacağı inceleme ve görüşmeler neticesinde hazırladığı raporu TBMM Başkanlığına sunmakla yükümlü, 17 üyeli komisyondur. Millî güvenliğe ilişkin konularda görüş ve öneriler sunma, güvenlik ve istihbarat konularında uluslararası alanda kabul gören gelişmeleri izleme, kendi faaliyetlerine ilişkin rapor hazırlama, güvenlik ve istihbarat hizmetleri sırasında elde edilen kişisel verilerin güvenliğini ve bireyin hak ve özgürlüklerini koruyucu öneriler geliştirme görevleri de vardır.

Güvenoyu

Kurulmuş bir hükümetin göreve devam edebilmesi için gerekli olan TBMM desteğidir. TBMM’nin, bir bakana veya başbakanın şahsında hükümete desteğinin var olup olmadığı, yapılan oylamayla anlaşılır. Anayasa gereği, yeni bir hükümet kurulduğunda ya da hükümet veya meclis üyeleri bu yönde istemde bulunduğunda güvenoyu aranır.

Güvensizlik Önergesi

Gündeme alınması kabul edilmiş bir gensoru önergesinin görüşmeleri esnasında milletvekilleri veya siyasi parti gruplarınca başbakan dâhil bir bakanın veya Bakanlar Kurulunun düşürülmesi amacıyla gerekçeli olarak verilen ve oylaması, görüşmelerin üzerinden bir tam gün geçtikten sonra yapılabilen önergedir. Önergenin kabulü, üye tamsayısının salt çoğunluğuyla olur ve bu oylamada sadece güvensizlik oyları sayılır.

Halkla İlişkiler Binası

Milletvekillerinin çalışma odalarının bulunduğu ve seçmenleriyle görüştükleri, TBMM yerleşkesi içerisindeki yapıdır.

Halkoylaması

Anayasa değişikliğine ilişkin kanunların kabul veya reddedilmesi konusunda doğrudan doğruya halkın oyuna başvurulmasıdır. Referandum.

Havale

Kanun tasarı ve teklifleri ile KHK ve tezkerelerin TBMM Başkanlığınca, görüşüleceği komisyonlara gönderilmesidir. Kanun tasarı ve teklifleri ile KHK’ler, tali veya esas olarak ilgili daimi komisyonlara; yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin tezkereler Anayasa ve Adalet komisyonları üyelerinden kurulu Karma Komisyona; bütçe ve kesinhesap kanunu tasarıları ise Plan ve Bütçe Komisyonuna havale edilir.

Havaleye İtiraz

Bir kanun tasarısının, havale edildiği komisyondan farklı bir komisyona havale edilmesi gerektiği savıyla milletvekillerince yapılabilen itirazdır. Bu itiraz, havalenin gerçekleştirildiği tarihten sonraki ilk Genel Kurul birleşiminin başında yapılır.

Hazırlık Komisyonu

Anayasa ve Adalet komisyonları üyelerinden kurulu Karma Komisyonda ad çekme suretiyle belirlenen beş üyeden oluşan ve dokunulmazlık dosyalarını incelemekle görevli komisyondur.

Hükümet

Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanının atadığı bir Başbakanca TBMM üyeleri ya da üye olmasa da milletvekili seçilme yeterliğine sahip olanlar arasından belirlenen ve Cumhurbaşkanınca atanan bakanlardan oluşan, devletin her alandaki siyasetini belirleyip uygulamakla görevli en üst yürütme kuruludur.

Hükümet Programı

Yürütme organının siyasal açıdan sorumlu kanadını oluşturan bakanlar kurulunun, ulusal ve uluslararası konulara yaklaşımının ana çizgilerini taşıyan; uygulamayı amaçladığı temel politikaları içeren ve buna dayanarak Meclisten güvenoyu istediği belgedir.

Hükümet Temsilcisi

Komisyon toplantılarına hükûmet adına katılan Başbakan, bir bakan veya bunların gerekli görmesi hâlinde, kendi yerlerine yazıyla yetkilendirdikleri yüksek dereceli bir kamu görevlisidir.

Hükümsüz Kalma

Verilmiş olduğu yasama dönemi içerisinde sonuçlandırılamamış olan kanun tasarı ve teklifleri ile soru, Meclis araştırması, genel görüşme ve gensoru önergelerinin düşmesi ve geçerliliğini yitirmesi durumudur. Bunlardan kanun tasarı ve teklifleri sonraki yasama dönemlerinde hükûmet veya milletvekilleri tarafından yenilenebilir. Yenilenen tasarı veya teklifin tümü üzerindeki görüşmelerden sonra önceki dönemlere ait rapor ve metinler, açıkça belirtilmek kaydıyla, komisyonca benimsenebilir. Cumhurbaşkanınca bir daha görüşülmek üzere geri gönderilen kanunlar, kanun hükmünde kararnameler, Dilekçe Komisyonu raporları, Dilekçe Komisyonu ile İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyelerinden oluşan Karma Komisyon raporları, kesin hesap kanunu tasarıları, tezkereler ile Meclis soruşturması önergeleri ve Meclis soruşturması komisyonu raporları hükümsüz sayılmayan işlerdir.

Hükümsüz Sayılan ve Sayılmayan İşler Listesi

Yasama dönemi sonunda yayımlanan sonuçlandırılamayan işler listesidir. Bu liste, izleyen yasama döneminin ilk birleşim tutanağına eklenir.

İbare

Bir cümlenin, kendi başına hüküm içermeyen bir veya birden fazla kelimesidir.

İçişleri Komisyonu

İçtüzük’ün 20. maddesinde sayılan TBMM ihtisas komisyonlarından biridir. Temel görevi, TBMM Başkanlığı tarafından kendisine havale edilen iç güvenlik (Emniyet, Jandarma, Sahil Güvenlik), özel güvenlik, mahalli idareler, pasaport, trafik, nüfus, vatandaşlık ve benzeri konulardaki kanun tasarı ve tekliflerini görüşmektir.

İçtüzük

Yasama ve denetim faaliyetleri ile Anayasa tarafından kendisine verilen diğer görevleri yerine getirme sürecinde TBMM’nin, iç işleyişini, faaliyetlerini ve bunların gerektirdiği müesseseleri düzenlemek amacıyla çıkardığı, TBMM kararı niteliğindeki yazılı kurallar bütünüdür. Mevcut içtüzük, 05.03.1973 tarihli ve 584 sayılı Türkiye Büyük Millet
Meclisi İçtüzüğü’dür.

İdare Amiri

TBMM’nin idari ve malî işleri ile kolluk işlerini yürütmekte Başkan’a yardımcı olmak, TBMM’deki özel törenleri idare etmek, TBMM araç giriş kartlarını dağıtmak, TBMM’de sükûnet ve düzeni korumak, görüşmelerin açıklık ve serbestliğini sağlamak, gereken hâllerde TBMM’deki emniyet kuvvetinin kullanılmasını temin etmekle görevli Başkanlık Divanı üyesidir. Sayıları üçtür; ancak, Danışma Kurulunun önerisi üzerine Genel Kurul bu sayıyı artırabilir.

İhtisas Komisyonu (Daimi Komisyon, Sürekli Komisyon)

Genel Kurul tarafından seçilen milletvekillerinden oluşan, görev alanına giren işleri görüşerek Genel Kurulda ele alınacak metinleri olgunlaştıran ve her yasama döneminde kurulan uzmanlaşmış çalışma heyetleridir. TBMM’de hâlen 18 ihtisas komisyonu bulunmaktadır. Bunlar Anayasa Komisyonu; Adalet Komisyonu; Millî Savunma Komisyonu; İçişleri Komisyonu; Dışişleri Komisyonu; Millî Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu; Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu; Çevre Komisyonu; Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu; Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu; Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabiî Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu; Dilekçe Komisyonu; Plan ve Bütçe Komisyonu; Kamu İktisadî Teşebbüsleri Komisyonu; İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu; Avrupa Birliği Uyum Komisyonu, Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu ile Güvenlik ve İstihbarat Komisyonudur.

İlan Tahtası

Komisyon toplantı çağrıları ve gündemleri; Genel Kurulun gelecek birleşiminde görüşülecek hususlar; Gelen Kâğıtlar Listesi; tebrik, teşekkür, takdir ve temenni gibi hususlara dair yazılar ile komisyonlara havale bilgilerinin duyurulduğu panodur. Uygulamada bu duyurular Genel Kurul kulislerine yerleştirilen elektronik ekranlar vasıtasıyla yapılmaktadır.

İlga Etmek

Bir kanunun tamamının, bazı maddelerinin veya bazı hükümlerinin yürürlüğüne başka bir kanun marifetiyle son verilmesi, uygulamadan kaldırılması, hükümsüz kılınmasıdır.