Klonlama Klonlama, temel olarak, herhangi bir şeyin aynısının kopyalanması anlamına gelmektedir. Klon bireyden eşeysiz üreme yoluyla üretilmiş, genetik yapısı birbirinin tıpatıp aynı olan canlı topluluğuna karşılık gelen bir biyoloji terimidir ve kısaca "cl." simgesiyle gösterilir. Klonlama, biyolojinin çeşitli dallarında farklı biçimlerde karşımıza çıkabilen bir terimdir.
Klonlanmış Canlılar
"Bedensel hücre çekirdeği aktarımı" yöntemiyle oluşturulmuş embriyoların gelişmesiyle ortaya çıkan canlılardır. Bu yöntemde, yetişkin bir canlıdan alınan hücre çekirdeği, hücre çekirdeği çıkarılmış bir embriyo hücresine aktarılır. 1996 yılında klonlanan Dolly, bu yöntemle ortaya çıkarılan ilk memeli canlıdır.
● İribaş - (1952),
● Sazan - (1963),
● Koyun - (1996),
● Şebek - (2000),
● Sığır - (2001),
● Kedi -(2001),
● Katır - (2003),
● At - (2003),
klonlanan diğer hayvanlardan bazılarıdır.
Kodon Özel bir aminoasiti şifreleyen üç nükleotitten oluşan mRNA üzerindeki birim.
Kontrol Çaprazlaması Baskın özelliği gösteren bir bireyin genotipini öğrenmek amacıyla aynı karakter bakımından homozigot çekinik bireyle çaprazlanmasına kontrol çaprazlaması denir. Mor çiçekli bir bezelyenin genotipi MM ya da Mm olabilir. Bunu öğrenmek için mor çiçekli bitki, homozigot çekinik genotipte olan beyaz çiçekli bir bitki ile çaprazlanır. Çaprazlama sonunda oluşan tüm bireyler mor çiçek rengine sahipse, genotipi araştırılan birey homozigot (MM) tur. Çaprazlama sonunda oluşan bireylerin 1/2'si mor, 1/2'si beyaz çiçekliyse, genotipi araştırılan birey heterozigot (Mm) tur.
Kordosentez Fetal kan örneğinin ultrasonografi rehberliğinde dogrudan umblikal kordondan alınması işlemidir. Fetal kan örneğinden, kromozom analizi ve diğer hematolojik çalışmalar yapılmaya uygun hücre kültürleri elde etmek için sadece birkaç gün yeterli olmaktadır.
Açıklamalarıyla 170 Genetik Terimi
Kök Hücre
Kök hücreler, kendini yenileme özelliğine sahip olan farklılaşmamış hücrelerdir. Bu hücreler gerek vücut içinde gerekse laboratuvar ortamında bölünerek farklı hücre tiplerine dönüşebilirler. İnsanlardaki temel kök hücreleri üç çeşittir.
1- Yetişkin kök hücreleri, vücutta birçok doku ve organda bulunur. Bulundukları dokuda hasar olması durumunda bölünerek hasarı onarırlar.
2- Embriyonik kök hücreleri, embriyonun erken dönemlerinde elde edilen hücreler olup zamana bağlı olmaksızın çoğalırlar. Sürekli kendini yenileme ve tüm hücrelere
dönüşebilme yetenekleri vardır.
3- Kordon kanından elde edilen kök hücreleri, uygun ortamlarda bekletilir. Bireyin ilerleyen yaşamında ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının tedavisinde kullanılırlar.
Kromotin İplik Dinlenme halindeki ökaryot hücrenin çekirdeğinde bulunan kromozomların karmaşık hali.
Kromozom Prokaryot ve ökaryot hücrelerde üzerlerinde genleri taşıyan DNA ve nükleoproteinden oluşmuş yapı. Hücrenin kendi kendini eksiksiz olarak kopyalanmasına yarayan tüm bilgileri içeren ve hücre çekirdeğinde yer alan DNA molekülleri.
Kromozom Analizi Kalıtsal bir hastalık risk taşıyan kişi veya kişilerdeki hastalığın tanımlanabilmesi Kromozom Analizi ile gerçekleştirilebilmektedir. Hücre çekirdeği bulunan hemen her taze dokudan kromozom elde edilebilir. En kolay alınan örnek kan olduğundan postnatal analizlerde kan analizi tercih edilir.
Kromozom Mutasyonları Kromozom sayısı ve yapısındaki değişiklikler kromozom mutasyonları olarak adlandırılır.
Kromozomal Hastalıklar Genetik yapıların, sayısında veya yapısında eksiklik/fazlalık bulunması durumunda meydana gelen hastalıklar.
Krossing Over
Mayoz bölünmede, tetratların kromotidleri arasında karşılıklı gen alış-verişi, parça değişimi olayıdır. Bir kromozom üzerinde bulunan genler birbirinden ne kadar uzaksa, krossing over olasılığı da o kadar fazladır. Başka bir ifadeyle, krossing over olasılığı, genlerin birbirlerine olan uzaklığı ile doğru orantılıdır.
Mayoz bölünme sırasında gerçekleşen krossing over ile bağlı genler birbirinden ayrılır ve yeni kombinasyonları ortaya çıkar.
Lokus Kromozomların üzerlerinde genlerin bulunduğu özel yerler.
Melez Herhangi bir karakter yönünden farklı iki arı dölün çaprazlanması sonucu oluşan heterozigot döl.
Melezleme Uzun süre sadece kendi arasında gen alış verişi yapan ırklar genetik olarak zayıf ırk olarak kabul edilir. Çünkü bu durum zararlı çekinik genlerin yan yana gelmesine (homozigot), dolayısıyla fenotipte etkisini göstermesine neden olur. Farklı karakterler bakımından homozigot ırklar arasında çaprazlama yaparak üstün özelliklere sahip melez bireyler elde edilebilir. Örneğin küçük ve tatlı erikle büyük ve tatsız eriklerin çaprazlanması ile büyük tatlı erikler elde edilmiştir.
Mendel Kanunları
Mendel'in çeşitli bezelye karakterlerini deneysel olarak kullanması ile bazı kalıtsal prensipleri bulmuştur. Bezelye çiçekleri arasında çaprazlamalar sonucu elde edilen prensiplere Mendel Kanunları denir.
Menden kanunları genel olarak üç tanedir. Bunlar;
1-Benzerlik Kanunları: İki farklı saf (arı) dölün birleşmesiyle oluşan bireyler % 100 melez özelliktedir. Her iki dölün de genlerini taşır.
2-Karakterlerin Gizli Kalması Kanunu : Oluşan melez bireyler baskın karakterlidir. Ancak yapısında etkisiz birer çekinik gen taşır. İki ayrı melez birey çaprazlandığında farklı genotip ve fenotipte döller oluşabilir.
3-Karakterlerin Ayrılması Kanunu : İki ayrı melez karakter çaprazlandığında farklı oran ve çeşitli bireyler elde edilir.Çünkü yumurya ve spermler oluşturularken allel genler birbirinden ayrılır. Eşeyli çoğalan canlılarda görülen her özellik iki gen tarafından denetlenir. Yavruya genlerden biri anadan,biri babadan geçer.Bu gen çiftine Alel Gen denir.
Metabolizma Canlı organizmanın hücreleri içinde meydana gelen ve enzimlerle kontrol edilen olayların hepsi. Metabolizma ile enerji üretimi ve madde yapımı gerçekleştirilir. ATP üretimi ve protein sentezi iki önemli metabolik reaksiyondur.
Modifikasyon Çevre etkileriyle canlıların fenotiplerinde meydana gelen değişiklikler.
Moleküler Genetik Tek gen hastalıkları klasik sitogenetik yöntemlerle değil, moleküler genetik yöntemlerle analiz edilir. Genlerin yapılarını ve işlevlerini moleküler düzeyde inceleyen bir genetik alt dalıdır. Bireyler, genetik yapılarını çocuklarına aktardıklarından dolayı taşıdıkları kalıtsal hastalığı da çocuklarına değişik oranlarda aktarma riskleri vardır.
Moleküler Sitogenetik Kromozom analizi ile saptanması mümkün olmayan genetik hastalıkların tanımlaması hızlı değerlendirilmesi için uygulanan yöntemdir.
Diğer Genetik Terimleri
Terimler Sözlüğü Ana Sayfa
Açıklamalı Genetik Terimleri Sözlüğü