Online Yazma Eser (Hat-Tezhip-Ebru-Cilt-Minyatür) Terimleri Sözlüğü

İç Kapak

Dış kapaktan sonra gelen, bazen boş bazen da eserin adı ve vakıf mühürlerinin bulunduğu yaprak.

İç Yüz

Kapağın iç tarafı. Bazı ciltlerde tıraş edilmiş deri tezyin edilmeden düz olarak yapıştırılmıştır. Selçuklular zamanında ciltlerin iç yüzlerindeki süsleme, kızgın demirin bastırılması ile yapılmış belli motiflerden ibarettir. XV. yüzyıldan sonra birçok Türk cildinde iç kısım, ya oyma (katı') şeklinde veya dıştakinin aynı kabartma şekillerle süslenmiştir. Ebru kâğıt kaplanmış veya âyet yazılmış müzehhep iç yüzler olduğu gibi, nadiren iç yüzde halkâri süslemelere de rastlanır.

İhcam

Hat veya tezhipte harfi ya da motifi bir hamlede yazmak.

İhcamsız

Hat veya tezhipte harfi ya da motifi bir kaç hareketle, duraklayarak yazmak.

İklil

Taç. Mushaf'ların sûre başlıklarına verilen ad. Dikdörtgen şeklinde tezhiplidir.

İlhani

İlhanlılar devrinde Anadolu'da yaygın olarak kullanılan keşideli bir yazı türüne verilen ad.

İmam Ebrusu

Necmettin Ebrusudur.

İmza

1. Sanatkârların isimlerini bildirmek için resim veya tezhibin münasip bir köşesine koydukları işarete derler. Bunlar bazen çok ufak atılır, kolaylıkla fark edilemez. İyice aranmadan imza yoktur dememelidir.

2. Hat sanatında, hattatın levhanın uygun yerine, yahut yazdığı kitabın genelde son sahifesine ismini yazması. Levhalara genellikle ismin stilize şekli konmuştur.

İnce Yazı

Eski yazıların bir sanat gösterisi olarak ince yazılması. Gubari ile ilgili bilgilere de bakınız.

İptidaî

Basit, gelişmemiş, işlenmemiş.

İs Mürekkebi

İs mürekkebinin terkibindeki is, yakılınca is veren bezir yağı, balmumu, neft yağı, gaz yağı gibi maddelerden elde edilir. Çıradan veya zeytinyağından çıkan is, çok yağlı olduğu için makbul sayılmaz. İs mürekkebinin terkibine giren ve onu kâğıt üzerinde tespit eden arapzamkıdır. İs mürekkebi yapmak için pek çok formüller yazılı olarak devrimize kadar gelmiştir.

İsfidaç

Üstübeç ile ilgili bilgilere bakınız.

İstif

"Bir şeyi birbiri üzerine ve sıra ile dizip yığmak" demek olan bu kelime, eski yazıda kelimeleri birbiri üzerine çıkararak dizmek yerine kullanılmış bir terimdir. Hattatlıkta değerli olan, ne kadar üst üste olursa olsun kolay okunanıdır. Rakım Efendi, sülüs istifte çok başarılıdır. Muhsin zade Abdullah Bey, yazacağı yazıyı kurşun kalemle istifler; âz okuma bilen bir çocuğa gösterip çocuk okuyabilmişse onu yazarmış.

İstilize Tabiat

Tabiattan örnek alarak sade teferruata verilen tezyinî mahiyete ıtlak olunur.

İstinsah

Nüshasını çıkarmak, kopya etmek. Eskiden, müellifin yazdığı ya da hazırladığı kitabı elle çoğaltma işlemi. Bu işi yapanlara müstensih denilir.

İşlemeli Rumî

Büyük bir Rumî motifinin iç kısmında hatai grubu motifler yer alır.

Japon Kâğıdı

Japonya'da su kenarında yetişen saza benzer bir bitkinin lifleri ayrılarak, elle yapılan, krem renkli, parlak, çok sağlam ve pahalı bir tür kâğıt. Özellikle, yazma eserlerin onarımında kullanılmaktadır.

Jengar (Jengari)

Bakırdan elde edilen parlak yeşil renkte boya. Jeng, Farsça'da "pas" demektir. Bakır pası renginde boyaya da bu ad verilmiştir. Cetvellerde sık kullanılmıştır. Yalnız, bakır oksitlendiğinden bu boyaların sürüldüğü yerlerde zamanla yırtılma ve kırılmalar görülür.

Kabartma Şemse

Eski ciltlerde kapak süsleme motifi şemsenin kabartmalı olanlarına verilen ad. Kabartma olmayanlarına yazma şemse denilirdi.

Kaf-ı Türki

"Kef" yazıldığı halde (g, ğ) olarak okunan kef harfi.