Eğitim Sitesi

Online Türkçe-Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü

Nicelik Zarfı

Azlık - çokluk anlamı veren zarf.

Niteleme Sıfatı

Ada sorulan "nasıl?" sorusuna yanıt olan sıfat.

Niteleme Zarfı

Eyleme sorulan "nasıl?" sorusuna yanıt olan zarf.

Nitelik Sıfatı

Varlıkları durum, biçim, renk vb. bakımlardan niteleyen sıfat: Türk kumandanının daha toz konmamış olan yumuşak ve geniş koltuğuna yerleşti. (Ö. Seyfettin, Beyaz Lale, s.150).

Açıklamalarıyla 594 Türkçe-Dil Bilgisi Terimi

Nitelik Zarfı

1. Fiilin meydana geliş biçimini, sıfat ve zarfların niteliklerini belirten zarf: güzel konuşma, yanlış anlamak, bilerek yapmak vb.

2. Eylemlerin gösterdiği iş, oluş ya da hareketin nasıl yapıldığını belirten sözcüklere durum (nitelik) belirteci denir.

Nüsha

Birbirinin tıpkısı olan yazılı şeylerin her biri. ( Gazete, dergi vb.
için) Sayı.

Olay Paragrafı

Olmuş ya da olabilecek türdeki olayları, kişi, yer ve zaman göstererek anlatan cümlelerden oluşmuş paragraflardır. Bu paragraflarda belli bir olay yer alır. Olay paragraflarına, roman, öykü, masal gibi edebiyat türlerinde rastlanır. Bu paragraflarda temel amaç okuru olay içine çekmek, olay içinde yaşatmaktır. Olay paragrafları genellikle öyküleyici anlatım biçimi kullanılarak kurulur.

Örnek : İlk dinlediğim konserdi bu. Çalgıcıları yönetenin müzik öğretmenimiz Suat Bey olduğunu görmeyeyim mi? Hem de smokin giymişti. Penguen gibi bir görünüşü vardı. Elindeki şef değneği ile sahnedeki çalgıcıları değil de, sanki dünyayı yönetiyormuş gibiydi. Nasıl oluyor da böyle bir adam, bizim gibi bacaksızlara müzik dersi vermeye geliyor. Biz de onunla alay etmeye kalkıyorduk.

Oldurgan Eylem

Geçişsiz eylemin" -r, -t, -tır" ekleriyle geçişli olması.

Oldurgan Fiil

Geçişsiz fiillerin "-r, -ar, -er, -t, -tır" ekleriyle geçişli hale getirilmesiyle oluşturulan fiillere oldurgan fiil denir. Fiilin ilk hali "ne, neyi, kimi" sorularına cevap vermezken, ikinci hali, yani "-r, -t, -tır" eklerini almış hali, bu sorulara cevap vermektedir. Örnek : uyumak - uyut.

Olumlu Cümle

Yüklemin bildirdiği anlam, eylemin yapılması doğrultusundaysa bu tür cümlelere olumlu cümle denir.
Örnek :
Ne kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görürsünüz. (Olumlu eylem cümlesi)
Özü gerçek yaşam dayalı tiyatro yapıtları, doğrudur ve güzeldir. (Olumlu ad cümlesi)
Sattığınız malların dökümünü çıkarıp karı hesaplayalım. (Olumlu eylem cümlesi)

Olumsuz Cümle

Bir eylemin gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini ya da bir şeyin yokluğunu bildiren cümlelerdir.
Örnek :
Aradığınız kişi burada yok. (Olumsuz ad cümlesi)
Dünkü davranışlarınızı hiç tasvip etmedim. (Olumsuz eylem cümlesi)
Kimse olayın nedenini bilmiyor. (Olumsuz eylem cümlesi)

Olumsuzluk Edatı

Olumsuzluk Edatı

Ad cümlelerinin olumsuz çekimini sağlayan veya cümlede art arda kullanılan iki veya daha çok özneyi, tümleci ve yüklemi aralarından bazılarına olumsuzluk kavramı vererek birbirine bağlayan kelime değil kelimesi: Bu eve düşen şaşkınlar arasında kim doğaya muhtaç, kim irade aczi içinde değil di? (P.Safa, Matmazel Noraliya'nın Koltuğu, s.71).

Olumsuzluk Eki

Fiil kök veya gövdelerine olumsuzluk kavramı veren ek. -ma eki: yaz-ma-mak, yaz-ma-yış, yaz-ma-malı

Olumsuzluk Ekleri

"-ma, -maz" ekleri.

Ortaç

Sıfat fiil. Tümleç alabilen, ad ve sıfat gibi kullanılan eylemsi.

Ortak Dil

Bir ülkede konuşulan lehçe ve ağızlar içinde yaygınlaşarak hâkim duruma geçen, ortak yazı ve edebiyat dili olarak kullanılan dil.

Ortak Nesne

Birleşik cümlelerde birbirinden farklı kılışları gösteren fiillerin anlamlarını tamamlayan ve onlara ortaklaşa nesnelik eden nesne: Postacı adresi buldu, ama bize bildirmedi. (F.R.Atay, Gezerek Gördüklerim, s.141)

Ortak Öge

Sıralı cümlelerde cümlelerin tümüne ait öge.

Ortak Özne

Birleşik cümleyi oluşturan esas ve yardımcı cümleler ile bağımlı sıralı cümlelerde aynı olan özne, özne ortaklığı: İhtiyar feylesof anlattıkça müteheyyiç oluyor, müteheyyiç oldukça en büyük teferruatı canlı bir ifade ile tafsil ediyor, ellerini kaldırıyor, bazen ayağa kalkıyor, tekrar kanepeye bitap düşüyor, hikayesine hararet ve hareketle devam ediyordu. (Ö. Seyfettin, Harem, s.63) gibi.

Ortak Yüklem

Birden çok öznesi olan yüklem, birden fazla öznenin bağlı olduğu yüklem: Kız okula başladı, oğlan evde, gazetelerin A'larını B'lerini seçmeye (T.Buğra, İbişin Rüyası, s.60)

Diğer Türkçe-Dil Bilgisi Terimleri

İlk Sayfa ... 18 19 [20]21 22 ... Son Sayfa

Terimler Sözlüğü Ana Sayfa

Açıklamalı Türkçe-Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü