Göktürkçeden sonra Oğuzca ile devam eden, Eski Anadolu Türkçesi ve Türkiye Türkçesi ile şu ana kadar gelen Türkçe.
Belirsiz anlam içeren.
1. Kişileri, nesneleri ve diğer kavramları karşılayan adları; sayı, miktar vb. bakımlardan kabataslak gösteren sıfat: Bir akşam birkaç kişi, her gün, hiç kimse, bazı insanlar vb.
2. İsimleri tam ve açık olarak anlatamayan sıfatlara belgisiz sıfatlar denir.
Türkçede ad tamlaması, ilgi durumu eki almış tamlayan görevindeki bir adın, iyelik eki almış tamlanan görevindeki bir adla tek bir kavrama karşılık olacak şekilde birleşmesi ile kurulur: çocuğun oyuncağı, kapının kolu vb.
Açıklamalarıyla 594 Türkçe-Dil Bilgisi Terimi
Di'li geçmiş zaman. Bilinen geçmiş zaman ya da görülen geçmiş zaman da denir. İşin anlatıştan önce gerçekleştiğini bildiren zaman, "-di" eki ile yapılır.
Cümlede fiili geçişli olan yüklemin belli bir kişiyi veya nesneyi etkilediğini gösteren ve yükleme durumu eki almış olan nesne: Gidenler, arkalarından ne kadar ağladığımızı, haykırdığımızı, kalbimizde açtıkları derin boşluğu bilmiyorlar mı? (Y. K. Karaosmanoğlu, Erenlerin Bağından, s.40)
Tamlayanı ilgi durumu eki almadan kurulmuş olan tamlamalar belirsiz bir ad veya belirsiz bir kavramı gösterdikleri için belirsiz ad tamlaması olarak adlandırılır: çocuk oyuncağı, ana sütü vb.
Miş'li geçmiş zaman. Duyulan geçmiş zaman ya da öğrenilen geçmiş zaman da denir, işin anlatıştan önce yapıldığını bildiren zaman."-miş"ekiyle yapılır. İş, başkasından duyulmuştur.
Cümlede yüklemin belirtilmemiş bir kişi ve şeyi etkilediğini anlatan ve yükleme durumu eki almamış bulunan yalın durumdaki nesne: Kılıç olup beynine inebilecek çiçeğe su verme. (A.N.Asya, Kubbeler, s.70)
Biri, birisi, başkası, herkes, kimse vb. belirsizlik zamirleridir. TUBİTAYs168: İsimleri tam olarak değil, belli belirsiz anlatan zamirlere belgisiz zamirler denir.
Zarf.
Yüklemi zaman, durum, miktar, ölçü, yer yön ve soru yönünden gösteren sözcük ya da sözcük öbekleri cümle içinde zarf tümleci görevi yapar.
Yükleme yöneltilen "Nasıl?" sorusu durum zarfı tümleciyle ilgilidir.
Tamlayanı tamlayan eki, tamlananı tamlanan eki alan ad tamlaması.
Geçişli eylemi tümleyen ve belirtme durumunda bulunan tümleç.
Tamlayanı tamlayan eki (-in/ -nin) almayan ad tamlaması.
1. Adları işaret, soru, belirsizlik ve sayı bakımından belirten sıfat: bu yaz, şu ağaç, kaç gün vb.
2. Varlıkların sayısını, sırasını veya işaret yoluyla yerini belirten ya da onlarla ilgili soru soran kelimelere belirtme sıfatları denir.
Benzetmek işi. Bir şeyin niteliğini anlatmak için o niteliği eksiksiz taşıyan bir şeyi örnek olarak gösterme işi, teşbih.
Tasarlama, bir şeyi sözle ya da yazıyla anlatma, göz önünde canlandırma, tasvir.
Bir olayı, bir varlığı, durumu, çevreyi ya da bir kavramı göz önünde canlandıracak biçimde anlatan paragraflara betimleme paragrafı denir. Gözlemlenen her varlığın, tasarlanan her kavramın duyu organlarımız ve duygularımız üzerinde bıraktığı iz betimlenebilir. Bu tür paragraflar çoğunlukla roman, öykü, gezi ve anı gibi yazı türlerinde kullanılır.
Örnek :
Akçakavakların, dişbudakların arasından geçerek yeşil çam ormanına giriyorum. Yoğun bir reçine kokusu duyuyorum. Çevrem yeşilin değişik tonlarıyla donanmış. Az ileride kalın gövdeli, yaşlı bir çam ağacı görüyorum. Altına oturuyorum. Kekik kokuları geliyor burnuma.
Aralarında anlam ilişkisi bulunan iki dizeden oluşmuş koşuk parçası.
Diğer Türkçe-Dil Bilgisi Terimleri
Terimler Sözlüğü Ana Sayfa
Açıklamalı Türkçe-Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü