Online Tarih Terimleri Sözlüğü

İnsan Hakları Evrensel Bildirisi

İlk örneği 1688 yılında, İngiliz parlamentosu tarafından''İngiliz Yurttaşlık Hakları" bildirisi adıyla yayınlanmıştır. Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında 1776'da ve Fransız Devrimi sırasında 1789'da yayınlanmış ve getirdiği kurallar nedeniyle evrensel olduğu kabul edilen bildirilerde bu adı taşır. Bu bildirilerin en önemli hükümleri özet olarak şunlardır;
1) İnsanlar hakları bakımından özgür ve eşit doğarlar ve öyle yaşarlar.
2) Her siyasal topluluğun amacı insan haklarını korumaktır. Bu haklar özgürlük, mülkiyet güvenlik ve baskıya karşı direnmektir.
3) Özgürlük, başkalarına zarar vermeden her şeyi yapabilmektir.
4) Egemenlik ulusundur. Hiçbir kişi ve kuruluş ulusça verilmeyen bir egemenliği kullanamaz.
5) Özgürlüklerin sınırı ancak yasayla belirlenir.

İnşa

1- Yapma, kurma.

2- Yazıya dökme, kaleme alma, güzel yazı (kompozisyon) yazma.

İntisap

1. Bağlanma.
2. Girme.

İntizar

1- Bekleme, gözleme.
2- Beddua, ilenme.

İrad-I Cedit

Osmanlı padişahı III. Selim Dönemi'nde kurulan Nizam-ı Cedit ordusunun masraflarını karşılamak amacıyla 1792 yılında oluşturulan hazinedir. 1807 yılında Kabakçı Mustafa Ayaklanması'yla III. Selim tahttan indirilerek öldürülmüş, bu hazine de kapatılmıştır.

İrade

Padişahın emri ve fermanının istediğidir.

İrkin, Erkin

Daha çok Karluk Türkleri'nde kullanılan bir unvan. Bir rütbe.

İrtica (Gericilik)

Eski ekonomik, toplumsal, siyasal, ve kültürel yapıya geri dönme isteğidir. Toplumsal ilerlemenin önündeki en büyük engeli oluşturur. Amaçlarını gerçekleştirmek için genellikle dinsel öğretileri ve takiyyeyi (olduğundan farklı görünme) araç olarak kullanırlar.

İsis

Eski Mısır'ın en önemli tanrıçalarından biridir. Ölüm tanrısı Osiris'in karısı, gökyüzü tanrısı Horus'un annesidir. Toprak ve bereket tanrıçasıdır. Başında öküz boynuzları ve Güneş kursu olan bir kadın olarak betimlenmiştir.

İskân

İnsanları bir yere yerleştirme, yurtlandırma.

İskan(İskân)

Yerleştirme, yurtlandırma.

İskenderiye Kütüphanesi

Mısır'da bulunan, İlkçağın ve Ortaçağın en önemli kütüphanesidir. Makedonya Kralı Büyük
İskender'in ölümünden sonra kurulmuştur.

İslam

Hz. Muhammet'in yaydığı ve Kuran'da kuralları bulunan dinin adıdır. Sözcük anlamı barış ve esenliktir.

İslam Mezhepleri

İslam dininde başlıca üç büyük mezhep grubu vardır. Bunlar:
1. Sünnilik: Bağdat'taki halifeyi en büyük dini lider sayan İslam'ın Arap yorumu sayılan koludur. Kendi içinde Hanefi, Şafi, Hambeli ve Maliki adıyla dört mezhebe ayrılır. 2. Şiilik: İmam denilen ve Hz Ali'nin soyundan gelenlerin dinsel liderler olarak tanındığı ana mezhep grubudur. En önemli Şii inanışları İslam'ın İran ve Türk yorumlarından kaynaklan-mıştır. Caferilik, Alevilik, Zeydilik ve İsmailik alt kollarıdır. Ancak Alevilik bu mezheplerden birisi gibi görünmekle birlikte hem ibadet hem de iman bakımından diğerlerinden ayrılır.
3. Haricilik: 658 yılında Hakem olayından sonra ortaya çıkmıştır. Taraftarları çok azdır. İslam'ın halife ya da İmam gibi önderlere gereksinmesi olmadığını savunurlar.

İslambol

İstanbul'a verilen adlardan biri.

İslamcılık (Pan-İslamizm)

Bütün Müslümanları tek yönetim (Halifelik) altında toplama amacı güden köktenci siyasal düşünüştür.

İspenç

Tarımla uğraşan Hristiyan reayadan alınan Çift Resmi'nin yerine, I. Murat Dönemi'nden itibaren alınmaya başlanan 25 akçe değerindeki vergidir.

İspir

Arabacı. Sonraları zabıta memuru yerine de kullanıldı.

İstanbulin

Osmanlılarda Tanzimat Dönemi'nden Meşrutiyet Dönemi'ne kadar kullanılan, yakası kapalı bir rodingot türü.

İstenci

Dilenci.